Φυσικό αέριο, ηλεκτρισμός και σχήμα 3+1

Φυσικό αέριο, ηλεκτρισμός και αξιοποίηση του «Σχήματος 3+1» αναμένεται να αποτελέσουν τα κύρια θέματα που θα απασχολήσουν την τριμερή συνάντηση ηγετών Κύπρου-Ελλάδας-Ισραήλ στη Λευκωσία στις 26 Ιουλίου. Εν αναμονή όσων θα ανακοινωθούν, είναι πάντα χρήσιμη μια σύντομη αποτίμηση των πρόσφατων σχετικών εξελίξεων.

>Η αρχιτεκτονική των αγωγών και ο EuroAsia Interconnector

 Ενώ η Ελλάδα απασχολείτο με τις διπλές βουλευτικές εκλογές και το πολιτικό σύστημα στο Ισραήλ συνεχίζει να ταλανίζεται, η νεοεκλεγείσα κυπριακή ηγεσία δεν άφησε τον χρόνο αναξιοποίητο. Πολλοί ανέμεναν ότι ο Πρόεδρος Χριστοδουλίδης θα μετέθετε την επίσκεψή του στο Ισραήλ τον περασμένο Μάιο, κυρίως επειδή τότε ακριβώς βρισκόταν σε εξέλιξη ακόμα μία στρατιωτική αναμέτρηση με τους Παλαιστινίους. Έχοντας ενδεχομένως υπολογίσει ότι ο επανεκλεγείς Ερντογάν θα αναθέρμανε σύντομα τις επαφές του με τον Νετανιάχου, η Κύπρος έκρινε αναγκαίο να υπενθυμίσει στους Ισραηλινούς πως «οι φίλοι φαίνονται στα δύσκολα».

Οι ρουκέτες που εκτοξεύονταν κατά ισραηλινών πόλεων, έδωσαν στον νεοεκλεγέντα Χριστοδουλίδη την ευκαιρία να δηλώσει την αλληλεγγύη της Κύπρου στην καταπολέμησης αναθεωρητικών περιφερειακών παικτών – και το μήνυμα ελήφθη. Ο Βενιαμίν Νετανιάχου μία ημέρα μετά την αναχώρηση του Κυπρίου Προέδρου ανακοίνωσε στις 14/5 ότι συμφωνήθηκε να κατασκευαστεί υποθαλάσσιος αγωγός μεταφοράς ισραηλινού φυσικού αερίου στον σταθμό υγροποίησης που θα κατασκευαστεί στο Βασιλικό, με τελικό προορισμό την Ευρώπη. Έτσι, τέθηκε εκ νέου στο τραπέζι η «αρχιτεκτονική των αγωγών», αλλά σε νέα βάση. Ήδη από τον περσινό Απρίλιο, η τριμερής των Υπουργών Ενέργειας που πραγματοποιήθηκε στο Ισραήλ, αντικατέστησε το ανεκπλήρωτο εγχείρημα του αγωγού EastMed με τον ρεαλιστικότερο «διάδρομο EastMed» («EastMed Corridor»), που συνίσταται σε ένα δίκτυο αγωγών φυσικού αερίου και LNG στην Ανατολική Μεσόγειο με προορισμό την ευρωπαϊκή αγορά. Από την άλλη όμως, δεν αποσαφηνίσθηκε τότε εάν στον σχεδιαζόμενο «διάδρομο EastMed» θα προσκαλείτο στο μέλλον και η παρείσακτη Τουρκία. Μάλιστα, η sui generis συμφωνίας θαλάσσιας οριοθέτησης Ισραήλ-Λιβάνου που υπεγράφη τον περσινό Οκτώβριο με ενεργό αμερικανική και γαλλική ανάμιξη, πρόσθετε περισσότερα ερωτηματικά.

Η κυπριακή πλευρά φαίνεται πως καθησυχάστηκε, όταν στις αρχές Ιουλίου η ισραηλινή εθνική επιτροπή δημοσίων έργων ενέκρινε το τελικό σχέδιο κατασκευής υποθαλάσσιου καλωδίου μεταφοράς ηλεκτρικού ρεύματος από το Ισραήλ στην Κύπρο, περιλαμβάνοντας την προοπτική διασύνδεσής του με τον EuroAsia Interconnector, που πρόσφατα ανατέθηκε στην νορβηγική Nexans. Επιπροσθέτως, ο επίσημος χάρτη που εξέδωσε το ισραηλινό Υπουργείο Ενέργειας δεν παρουσιάζει ούτε καν ως ενδεχόμενη την διασύνδεση του ισραηλινού ηλεκτρικού δικτύου με την Τουρκία. Μάλιστα, οι Ισραηλινοί επεσήμαναν στην ανακοίνωσή τους ότι «η πορεία του υποθαλάσσιου ηλεκτρικού καλωδίου μεταξύ Ισραήλ-Κύπρου σχεδιάστηκε κατά τρόπον ώστε να συμπέσει με την πορεία μελλοντικών αγωγών μεταφοράς φυσικού αερίου για να μη επιβαρυνθεί υπέρμετρα το φυσικό περιβάλλον». Αυτή η σημαντική επισήμανση δεν αποκλείεται να συγκεκριμενοποιηθεί περαιτέρω κατά την επικείμενη τριμερή της 26^ης Ιουλίου.

>Το Σχήμα 3+1

Παρότι ο τουρκικός παράγοντας δεν μπορεί να αγνοηθεί, η επικείμενη τριμερής φαίνεται ότι θα απασχοληθεί με τον αμερικανικό παράγονται και το «Σχήμα 3+1». Λευκωσία και Αθήνα ανέκαθεν ανέμεναν πολλά από τις παραδοσιακά στενές ισραηλινοαμερικανικές σχέσεις. Δεν φαντάζονταν όμως ποτέ πως κάποτε θα περνούσαν μια τέτοια κρίση, που όμοιά της δεν σημειώθηκε ποτέ ως τώρα. Αντιθέτως, η Ελλάδα τηρεί μια καθαρή φιλοαμερικανική στάση ως προς το Ουκρανικό. Παράλληλα, η Κυπριακή Δημοκρατία όχι μόνο κέρδισε την άρση του εμπάργκο όπλων αλλά, παρότι δεν ανήκει στο ΝΑΤΟ, οι ελεύθερες περιοχές του νησιού περιλαμβάνονται στον νατοϊκό επιχειρησιακό χώρο (!).

Εάν θα ήταν καλύτερο το κλίμα μεταξύ Ισραήλ και διακυβέρνησης Μπάιντεν, Ελλάδα και Κύπρος θα μπορούσαν να ελπίζουν στην κατάλληλη αξιοποίηση της ισραηλινής διείσδυσης στα κέντρα αποφάσεων των ΗΠΑ, τη στιγμή μάλιστα που συζητούνται σημαντικές διπλωματικές κινήσεις έναντι της Τουρκίας, με επίκεντρο το Αιγαίο και το Κυπριακό το ερχόμενο φθινόπωρο.

*Ο δρ  Γαβριήλ Χαρίτος είναι ερευνητής του ΕΛΙΑΜΕΠ και του ισραηλινού Ινστιτούτου Μπεν-Γκουριόν. Διδάσκει Ιστορία των Πολιτικών Σχέσεων Ελλάδας-Ισραήλ-Κύπρου στο Πανεπιστήμιο Λευκωσίας. Πηγή: Αθηναϊκή εφημερίδα ΤΑ ΝΕΑ.