Σκληρό πόκερ διαδοχής στον αρχιεπισκοπικό θρόνο

Η έκβαση της τελευταίας παρτίδας σκακιού στις αρχιεπισκοπικές, θα κρίνει, εν πολλοίς, ποιος θα αναδειχθεί Αρχιεπίσκοπος Νέας Ιουστινιανής και πάσης Κύπρου, αν και κάποιοι θεωρούν ότι αυτό που θα ακολουθήσει μοιάζει περισσότερο με παρτίδα πόκερ, η οποία θα περιλαμβάνει στρατηγική και μπλόφες. 

Το πόσο θα ισχύσουν όλα αυτά θα εξαρτηθεί και από το ποιοι, τελικά, θα εκλεγούν στο Τριπρόσωπο, αφού αναλόγως των σημερινών αποτελεσμάτων των εκλογών στα 942 εκλογικά κέντρα, ίσως η ανάδειξη του νέου Προκαθημένου, αποτελέσει υγιεινό περίπατο για έναν εκ των υποψηφίων ή και Γολγοθά. Πάντως, ο Μητροπολίτης Κωνσταντίας Βασίλειος είχε εκφράσει τη θέση, πως η ψήφος εντός της Συνόδου ίσως αποδειχθεί κινούμενη άμμος, κάτι το οποίο παραπέμπει σε λεπτές ισορροπίες αλλά και σε πιθανές απρόβλεπτες συμμαχίες. 

Ποια είναι, όμως, τα δεδομένα στα οποία κτίζουν οι βασικοί υποψήφιοι; Ο Μητροπολίτης Λεμεσού Αθανάσιος έχει τέσσερις ψήφους στο χέρι, ο Πάφου Γεώργιος (νοουμένου ότι θα περάσει στο Τριπρόσωπο) διαθέτει επτά ψήφους εντός της Συνόδου, ενώ ο Μητροπολίτης Ταμασού Ησαΐας διαθέτει δύο ψήφους. Με τα δεδομένα αυτά, και χωρίς να προκύψουν ανατροπές, δεν εκλέγεται Αρχιεπίσκοπος από τον πρώτο γύρο εντός της Συνόδου. 

Στον δεύτερο γύρο εκτιμάται ότι ο Κυρηνείας Χρυσόστομος, ο οποίος διατηρεί καλές σχέσεις με τους Μητροπολίτες Λεμεσού και Ταμασού, ίσως κινηθεί προς τον Ταμασού Ησαΐα, νοουμένου ότι ο τελευταίος θα περάσει στο Τριπρόσωπο. Ο Μόρφου Νεόφυτος θεωρείται από κάποιους πως είτε θα τηρήσει αποχή είτε θα στηρίξει όποιον από τους Μητροπολίτες Πάφου Γεώργιο ή Κωνσταντίας Βασίλειο βρεθεί στο Τριπρόσωπο.  

Με βάση τα δεδομένα και τους συσχετισμούς, όποιος από τους Γεώργιο και Βασίλειο περάσει στο Τριπρόσωπο, θεωρείται πως είναι εφικτό να εξασφαλίσει τον μαγικό αριθμό των 9 Συνοδικών που απαιτούνται για την εκλογή Αρχιεπισκόπου.  

Πάφου Γεώργιος και Κωνσταντίας  Βασίλειος θεωρούνται «Αρχιεπισκοπικοί», υπό την έννοια ότι βρίσκονταν κοντά στον Αρχιεπίσκοπο Χρυσόστομο και, λίγο ως πολύ, ακολουθούσαν κοινή πολιτική στα σημαντικά ζητήματα που αναφύονταν εντός της Συνόδου. 

ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΕΠΙΣΗΣ: Μητροπολίτης Αθανάσιος: Δεν θα είμαι businessman Αρχιεπίσκοπος

Αν στο Τριπρόσωπο περάσει ο Πάφου Γεώργιος (ο οποίος με βάση τις δημοσκοπήσεις προηγείται του Βασίλειου) θεωρείται σχεδόν δεδομένο ότι θα εκλεγεί. Αν περάσει ο Κωνσταντίας και Αμμοχώστου αντί ο Πάφου, τότε ο Γεώργιος και οι Συνοδικοί της «ομάδας» του θα στηρίξουν τον Βασίλειο, οπόταν θα είναι ο επόμενος Αρχιεπίσκοπος.  

Πάντως, στις δημοσκοπήσεις οι δύο ιεράρχες παρουσιάζονται να βρίσκονται κοντά ο ένας στον άλλο. Ωστόσο, μιλάμε πάντοτε για δημοσκοπήσεις οι οποίες αφορούν εκλογές στην Εκκλησία για την οποία δεν υπάρχει παράδοση στις δημοσκοπήσεις (αντίστοιχη με τις πολιτειακές εκλογές) και με δεδομένο ότι πολλοί ερωτώμενοι δεν απαντούν ή απαντούν άλλα αντ’ άλλων, υπάρχουν επιφυλάξεις ως προς την ακρίβεια τους. Σημειώνεται επίσης, πως η διαφορά μεταξύ των δύο (Πάφου-Κωνσταντίας) και σε κάποιες περιπτώσεις η διαφορά τους με τον Ταμασού Ησαΐα, εμπίπτει στο στατιστικό λάθος. 

Θρίλερ ίσως αποδειχθεί, αν αντί του Ταμασού Ησαΐα περάσουν στο Τριπρόσωπο (μαζί με τον Λεμεσού Αθανάσιο) οι Μητροπολίτες Πάφου και Κωνσταντίας. Στην περίπτωση αυτή, ο Κωνσταντίας δεν αποκλείεται να εξασφαλίσει τις ψήφους των Μητροπολιτών Κύκκου, Ταμασού, Κυρηνείας, Μεσαορίας και τους τέσσερις ψήφους του Μητροπολίτη Λεμεσού Αθανάσιου, οπόταν και με τη δική του ψήφο, ο Βασίλειος εκλέγεται Αρχιεπίσκοπος. Βεβαίως το σενάριο να μείνει εκτός Τριπροσώπου ο Ταμασού Ησαΐας, τουλάχιστον με βάση τις έως τώρα δημοσκοπήσεις, θα αποτελούσε έκπληξη. 

Ο Λεμεσού Αθανάσιος θα κάνει την προσπάθεια του ελπίζοντας, πως ένα καλό ποσοστό με διαφορά από τους υπόλοιπους από τις κάλπες του κόσμου, ίσως προβληματίσει κάποιους από τους Συνοδικούς να τον ψηφίσουν.  Βεβαίως, υπάρχει και το ενδεχόμενο, έστω και απομακρυσμένο, για ισοψηφία στη Σύνοδο, οπόταν ο νέος Αρχιεπίσκοπος θα αναδειχθεί με κλήρωση.

ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΗ: Αρχιεπισκοπικές εκλογές: Τι θα γίνει μετά το τριπρόσωπο

Τα πιο πάνω αποτελούν σενάρια και ως σενάρια, τα οποία στηρίζονται σε εκτιμήσεις ανθρώπων, είναι δυνατόν να ανατραπούν, όταν ανοίξουν σήμερα οι κάλπες και η κάλπη της Ιεράς Συνόδου σε μερικές μέρες. 

Βεβαίως, δεν πρέπει να μας διαφεύγει πως από απόψε, μετά τη γνωστοποίηση των αποτελεσμάτων, θα γίνουν και επαφές μεταξύ των Συνοδικών που θα περάσουν στο Τριπρόσωπο, με Συνοδικούς οι οποίοι θα μείνουν εκτός ή που δεν ήταν καν υποψήφιοι.  

Υπενθυμίζεται, πως τα τελευταία χρόνια οι σχέσεις μεταξύ Συνοδικών πέρασαν από διάφορες φάσεις και αν μπορούν να διαλυθούν οι σκιές που δημιουργήθηκαν θα φανεί και από την κάλπη της Συνόδου. Υπενθυμίζεται επίσης, πως οι Μητροπολίτες Πάφου και Λεμεσού ήρθαν σε έντονη αντιπαράθεση όταν κατηγορήθηκε για ηθικό κώλυμα ο Μητροπολίτης Λεμεσού ο οποίος αθωώθηκε από Μείζονα Σύνοδο. Στην πορεία, οι δύο Μητροπολίτες συνυπήρξαν στη Σύνοδο χωρίς ιδιαίτερα προβλήματα, αν και το παρελθόν δεν διεγράφη εντελώς. 

Οι Μητροπολίτες Κύκκου και Λεμεσού ήρθαν σε αντιπαράθεση κατά τις προηγούμενες αρχιεπισκοπικές εκλογές (το 2006) όταν οι τότε υποψήφιοι Πάφου Χρυσόστομος και Λεμεσού Αθανάσιος συμμάχησαν αφήνοντας εκτός τον Κύκκου Νικηφόρο, ο οποίος για να αποκλείσει την εκλογή Αθανασίου, ψήφισε «με το πιστόλι στον κρόταφο» τον τότε Μητροπολίτη Πάφου, ο οποίος εξελέγη Αρχιεπίσκοπος. 

Στην πορεία, Κύκκου και Λεμεσού αποκατέστησαν τις σχέσεις τους σε σημείο που οι Κυκκώτες (Νικηφόρος και Ησαΐας) είχαν αποφασίσει να στηρίξουν για τον θρόνο, τον Λεμεσού Αθανάσιο. Ωστόσο, η κίνηση του Λεμεσού να συλλειτουργήσει με τον Αρχιεπίσκοπο Χρυσόστομο (την ημέρα της ονομαστικής εορτής του Προκαθημένου της Εκκλησίας) ενώ εκκρεμούσε η αντιπαράθεση με τον Αρχιεπίσκοπο (για το ουκρανικό που χώρισε τη Σύνοδο στα δύο) ανέτρεψε τα δεδομένα. Τότε  ήταν που εμφανίστηκε ο Μητροπολίτης Ταμασού Ησαΐας, ο οποίος στο παρελθόν είχε εκδηλώσει ενδιαφέρον για τον θρόνο.  

Μέσα σε αυτό το σκηνικό θα αποφασίσουν κάποιοι σε ποιον υποψήφιο θα στραφούν, στην περίπτωση που οι ίδιοι ή οι υποψήφιοι που στηρίζουν, μείνουν εκτός νυμφώνος. 

Tέταρτος Αρχιεπίσκοπος τα τελευταία 72 χρόνια

Ο επόμενος Αρχιεπίσκοπος θα είναι ο τέταρτος κατά σειρά τα τελευταία 72 χρόνια. Εκτός από τον Αρχιεπίσκοπο Μακάριο, ο οποίος πέθανε αιφνιδίως σε ηλικία 64 ετών, οι δύο επόμενοι διάδοχοί του, οι Αρχιεπίσκοποι, Χρυσόστομος Α’ και Χρυσόστομος Β’ απεβίωσαν ύστερα από ασθένεια η οποία διήρκεσε μερικά χρόνια. Ο μεν πρώτος εξέπνευσε σε ηλικία 80 ετών, ο δε δεύτερος πέθανε σε ηλικία 81 ετών. Η ιστορία επαναλαμβάνεται; Ίσως. 

Η προεκλογική εκστρατεία για διαδοχή του Αρχιεπισκόπου Χρυσοστόμου Β’ άρχισε ενόσω αυτός βρισκόταν εν ζωή, όπως συνέβη και με τη διαδοχή του Χρυσοστόμου Α’, με τη διαφορά ότι η πνευματική κατάσταση του Χρυσοστόμου Α’ δεν του επέτρεπε πλήρη άσκηση των καθηκόντων του. Αντιθέτως, ο Αρχιεπίσκοπος Χρυσόστομος Α’, παρόλον ότι ταλαιπωρείτο από καρκίνο είχε πλήρη συνείδηση του τι συνέβαινε και προφανώς αισθανόταν μεγάλη πίκρα, μέχρι τέλους, για το γεγονός ότι πίσω από την πλάτη του, κάποιοι προετοίμαζαν τη διαδοχή του. 

Είναι χαρακτηριστικό, όπως δημοσίευσε ο «Φ», πως μέλος της Ιεράς Συνόδου και συγκεκριμένα ο Επίσκοπος Καρπασίας Χριστοφόρος, ο οποίος παρουσίαζε τον εαυτό του ως στενό συνεργάτη του Αρχιεπισκόπου, ο οποίος μάλιστα του έκλεισε και τα μάτια όταν απεβίωσε, ζητούσε από Συνοδικούς να μη διεκδικήσουν τον θρόνο και να ψηφίσουν τον ίδιο. Η προσπάθεια απέτυχε και όταν ο «Φ» δημοσίευσε το πιο πάνω παρασκήνιο, ο Καρπασίας Χριστοφόρος δήλωσε ότι αποχωρεί από την κούρσα, χωρίς να συνδέει την αποχώρηση με τις αποκαλύψεις. Όμως και ο ίδιος ο Αρχιεπίσκοπος είχε αναφερθεί σε προσέγγιση παραγόντων από ανθρώπους συγκεκριμένου Μητροπολίτη για σκοπούς της διαδοχής στον θρόνο. Συγκεκριμένα, ο Αρχιεπίσκοπος Χρυσόστομος είχε αναφέρει πως το θέμα ανέκυψε «όταν άνθρωποι οι οποίοι πρόσκεινται σε Μητροπολίτη (τον οποίο δεν κατονόμασε) άρχισαν να τηλεφωνούν στους δημάρχους διαφόρων πόλεων (σχετικά με τις αρχιεπισκοπικές εκλογές) και ανάμεσα σε άλλους τηλεφώνησαν και στον δήμαρχο Πάφου». Προφανώς ο δήμαρχος Πάφου ενημέρωσε τον Αρχιεπίσκοπο για το παρασκήνιο και, όπως αναμενόταν, αυτό τον εξόργισε και τον απογοήτευσε. Μάλιστα, έστειλε και μήνυμα σε κάποιους από τους (τότε) μνηστήρες του θρόνου, ότι εξακολουθεί να είναι ζωντανός.

Το Ουκρανικό διατάραξε τις σχέσεις των Συνοδικών

Κάτι το οποίο τάραξε τα νερά στις σχέσεις όχι μόνο του Αρχιεπισκόπου Χρυσοστόμου Β’ με κάποιους Ιεράρχες αλλά και τις σχέσεις μεταξύ ιεραρχών, αποτέλεσε το ουκρανικό ζήτημα, του οποίου οι προεκτάσεις φτάνουν μέχρι τις μέρες μας και επηρέασαν ακόμη και την προεκλογική εκστρατεία, με κάποιους να κατηγορούν τους υποψηφίους για τον θρόνο Ταμασού Ησαΐα και Λεμεσού Αθανάσιο ως φιλορώσους. 

Το θέμα ανέκυψε όταν ο Αρχιεπίσκοπος Χρυσόστομος, ευθυγραμμιζόμενος με τον Οικουμενικό Πατριάρχη Βαρθολομαίο, αναγνώρισε ερήμην της Συνόδου, τον Μητροπολίτη Κιέβου Επιφάνιο (και κατ’ επέκταση την Εκκλησία της Ουκρανίας) παρακάμπτοντας την Ιερά Σύνοδο. Ακολούθως, η Ιερά Σύνοδος με ψήφους 10 υπέρ και 7 εναντίον, παρείχε κάλυψη στον Αρχιεπίσκοπο Χρυσόστομο. 

Ωστόσο, οι Μητροπολίτες Λεμεσού Αθανάσιος, Μόρφου Νεόφυτος, Κύκκου Νικηφόρος, Ταμασού Ησαΐας, και οι Επίσκοποι Αμαθούντος Νικόλαος και Λήδρας Επιφάνιος, οι οποίοι διαφώνησαν με την απόφαση της πλειοψηφίας της Ιεράς Συνόδου, αρνούνταν να συλλειτουργήσουν με τον Αρχιεπίσκοπο, κάτι το οποίο έπραξε σχετικά πρόσφατα ο Λεμεσού Αθανάσιος. 

– Μακάριος 1950-1977

Για σκοπούς ιστορίας αναφέρεται πως ο Αρχιεπίσκοπος Μακάριος ανέλαβε καθήκοντα το 1950 και παρέμεινε στο θρόνο και μετά την ανεξαρτησία της Κύπρου το 1960. Έμεινε επικεφαλής της Εκκλησίας μέχρι τις 3.8.1977, οπόταν απεβίωσε από καρδιακή προσβολή σε ηλικία 64 ετών. Όπως προκύπτει από διάφορες πηγές, η κατάσταση της διαδοχής στην Εκκλησία της Κύπρου εξελίχθηκε ως ακολούθως:    

Στις 7 Μαρτίου 1973 οι (τότε) τρεις Μητροπολίτες της Κύπρου αποφάσισαν «την καθαίρεσιν του Αρχιεπισκόπου Μακαρίου Γ’ από του Επισκοπικού και κληρικού καθ’ όλου αξιώματος και την επαναφοράν τούτου εις την τάξιν των λαϊκών», διότι δεν ανταποκρίθη εις την απαίτησίν των να παραιτηθεί του Προεδρικού αξιώματος». Μεταξύ 5-14 Ιουλίου 1973 συνήλθε στη Λευκωσία Μείζων και Υπερτελής Σύνοδος, η οποία, αφού «εκήρυξε αντικανονικήν και, κατ’ ακολουθίαν, άκυρον, ανυπόστατον και ανενέργητον την απόφαση των τριών Μητροπολιτών, εκάλεσεν αυτούς εις επάνοδον εις την μετά του Αρχιεπισκόπου προτέραν κανονικήν σχέσιν και κοινωνίαν και εν συνεχεία καθήρεσεν αυτούς, επειδή παρήκουσαν στις υποδείξεις και προτροπάς αυτής». 

– Χρυσόστομος Α’ 1977-2006

Τον Αρχιεπίσκοπο Μακάριο διαδέχτηκε ο Αρχιεπίσκοπος Χρυσόστομος Α’ ο οποίος παρέμεινε στο θρόνο 29 χρόνια, δηλαδή δύο περισσότερα από τον Μακάριο. Μετά τον θάνατο του προκατόχου του ανέλαβε την Τοποτηρητεία του Αρχιεπισκοπικού Θρόνου και διοργάνωσε τη διεξαγωγή των εκλογών για την ανάδειξη των εκπροσώπων κλήρου και λαού, οι οποίοι θα λάμβαναν μέρος στην εκλογική Συνέλευση, που θα αναδείκνυε τον νέο Αρχιεπίσκοπο Κύπρου. Η Συνέλευση αυτή συνήλθε στις 12 Νοεμβρίου 1977 και «διά βοής», δηλαδή ομόφωνα, τον εξέλεξε ως Αρχιεπίσκοπο Νέας Ιουστινιανής και πάσης Κύπρου. Η εγκαθίδρυσή του στον Αρχιεπισκοπικό Θρόνο έγινε την επομένη, 13η Νοεμβρίου 1977, ημέρα της ονομαστικής του εορτής. Λόγω των προβλημάτων υγείας που αντιμετώπιζε (κατόπιν ατυχήματος το 2002), σε κάποιο στάδιο δεν μπορούσε να εξασκήσει τα καθήκοντά του. Τον Οκτώβριο του 2005 η Ιερά Σύνοδος της Κυπριακής Εκκλησίας ζήτησε τη μεσολάβηση του Οικουμενικού Πατριαρχείου για να προχωρήσει στη διαδικασία διαδοχής του. Για τον σκοπό αυτό συνεκλήθη από τον Οικουμενικό Πατριάρχη κ. Βαρθολομαίο Διευρυμένη Σύνοδος στο Σαμπεζί της Ελβετίας τον Μάιο του 2006, η οποία κήρυξε τον αρχιεπισκοπικό θρόνο σε χηρεία ανοίγοντας τον δρόμο για την εκλογή νέου Αρχιεπισκόπου. 

– Χρυσόστομος Β’ 2006-2022

Ύστερα από την παύση του Αρχιεπισκόπου Χρυσοστόμου Α’ ο τότε Μητροπολίτης Πάφου Χρυσόστομος, ανέλαβε την τοποτηρητεία του θρόνου και δρομολόγησε τις διαδικασίες διαδοχής, ζώντος του Αρχιεπισκόπου Χρυσοστόμου Α’. 

Οι εκλογές διεξήχθησαν ύστερα από μεγάλο παρασκήνιο (κάτι το οποίο διευκολυνόταν και από το προηγούμενο καταστατικό της Εκκλησίας της Κύπρου) και στις 5 Νοεμβρίου 2006 εξελέγη Αρχιεπίσκοπος Κύπρου και ενεθρονίσθη την Κυριακήν, 12ην Νοεμβρίου 2006.