Νέα δεδομένα φαίνεται να δημιουργούνται στην Ανατολική Μεσόγειο. Η ανακάλυψη φυσικού αερίου από τη μια και η εξομάλυνση των σχέσεων των κρατών Κόλπου από την άλλη, φαίνεται πως αλλάζουν τους όρους του παιχνιδιού.
Βέβαια είναι αρκετά νωρίς για να δούμε που θα οδηγήσουν οι νέες συμμαχίες που διαμορφώνονται, όμως όλα δείχνουν πως η κινητικότητα που καταγράφεται ενδιαφέρει άμεσα τόσο την Κύπρο, όσο και την Ελλάδα. «Η Αίγυπτος κρατά το κλειδί για την ισορροπία της Ανατολικής Μεσογείου, αφού είναι μια χώρα που συνομιλεί με όλες τις υπόλοιπες, Κύπρο, Ελλάδα, Ισραήλ και πλέον και την Τουρκία», επεσήμανε στην συνέντευξή της στον Φιλελεύθερο η Ινώ Αφεντούλη, εκτελεστική διευθύντρια του Ινστιτούτου Διεθνών Σχέσεων του Παντείου Πανεπιστημίου.
Λευκωσία και Αθήνα είναι σε επιφυλακή και προετοιμάζουν τα επόμενα βήματά τους, τα οποία αναμένεται να εντατικοποιηθούν μέσα από διπλωματικές πρωτοβουλίες, που θα αναπτυχθούν το επόμενο διάστημα. «Οι δύο χώρες πρέπει να επιδιώξουν τη σύμπραξη της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Πρέπει να κινηθούν ως μέλη της ΕΕ και να εκμεταλλευτούν το μεγάλο ενδιαφέρον των Βρυξελλών για την περιοχή αυτή, ειδικά μετά την τάση που καταγράφεται να περιοριστεί ή και να σταματήσει η προμήθεια φυσικού αερίου από τη Ρωσία. Επομένως θα μπορούσαν να αξιοποιήσουν το ρόλο τους εντός της ΕΕ και να προκαλέσουν μια ευρωπαϊκή πρωτοβουλία για την Ανατολική Μεσόγειο», ανέφερε η Ελληνίδα ειδικός.
Πάντως, η Ανατολική Μεσόγειος είναι μια περιοχή, που παραμένει σημαντική για τις Ηνωμένες Πολιτείες αλλά και για το ΝΑΤΟ, ειδικά μετά την εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία. Η συζήτηση για μια πιθανή ένταξη της Κύπρου στη συμμαχία, έχει ξεκινήσει και η Ινώ Αφεντούλη εκτιμά πως η Λευκωσία έχει να κερδίσει πολλά από μια πιθανή συμμετοχή της στην Βορειοατλαντική Συμμαχία.
-Ποιοι λόγοι κρύβονται πίσω από τα ανοίγματα τα οποία επιχειρεί η Τουρκία το τελευταίο διάστημα με χώρες όπως η Αίγυπτος και το Ισραήλ, με τις οποίες οι σχέσεις τους είχαν ψυχρανθεί;
-Πιστεύω πως στην περιοχή λαμβάνει χώρα μια διαδικασία από την οποία η Τουρκία δεν θέλει να είναι απούσα και αυτό είναι μια επαναφορά σχέσεων των αραβικών χωρών του Κόλπου. Υπήρχε μια βαθιά διαίρεση μεταξύ αφενός του Κατάρ και αφετέρου των άλλων χωρών κυρίως της Σαουδικής Αραβίας και των Ηνωμένων Αραβικών Εμιράτων. Αυτή η διαίρεση δεν υφίσταται πλέον και αυτές οι χώρες έχουν επανέλθει σε κανονικότητα σχέσεων οικονομικών και διπλωματικών, διότι θεωρούν πως η συνεργασία είναι πιο επωφελής για όλους. Η Τουρκία επομένως, επαναπροσεγγίζει τις αραβικές χώρες και ας μην ξεχνούμε τον μεγάλο βαθμό στον οποίο εξαρτάται οικονομικά από το Κατάρ. Η επανασύνδεση του Κατάρ με τις υπόλοιπες αραβικές χώρες είναι και ο λόγος που η Τουρκία προχώρησε σε ανοίγματα με χώρες με τις οποίες οι σχέσεις της είχαν ψυχρανθεί.
–Για ποιους λόγους η Αίγυπτος καθίσταται παίκτης κλειδί στις εξελίξεις στην Ανατολική Μεσόγειο;
-Η Αίγυπτος έχει πολύ μεγάλα αποθέματα φυσικού αερίου, τα οποία εκμεταλλεύεται με τη βοήθεια πολύ σημαντικών διεθνών εταιρειών και επίσης έχει μια στενή συνεργασία με το Ισραήλ, το οποίο επίσης είναι παραγωγός φυσικού αερίου. Και αυτό που συμβαίνει είναι πως η Αίγυπτος εισάγει ενέργεια από το Ισραήλ. Οι έρευνες δείχνουν πως υπάρχουν ακόμη μεγάλες ποσότητες που είναι προς εκμετάλλευση και μεταφορά προς τις αγορές της Ευρώπης αλλά και άλλων χωρών. Να σας υπενθυμίσω πως η Ευρωπαϊκή Ένωση έκανε συμφωνία με αυτές τις δύο χώρες για μεταφορά υγροποιημένου φυσικού αερίου στα κράτη μέλη της. Αυτό που διαπιστώνεται τώρα είναι πως οι δυνατότητες του Καϊρου να υγροποιεί φυσικό αέριο έχουν περιοριστεί και τώρα πρέπει να σχεδιάσει και να υλοποιήσει περισσότερους σταθμούς υγροποίησης, αποθήκευσης και μεταφοράς LNG. Προς αυτή την προσπάθεια ήδη γίνονται επιχειρηματικές κινήσεις. Και αυτός είναι λόγος, θεωρώ που η Αίγυπτος καθίσταται τόσο σημαντική για το τι θα συμβεί στην Ανατολική Μεσόγειο τα επόμενα χρόνια. Και εδώ να προσθέσω πως επειδή η Κύπρος έχει και αυτή τα δικά της αποθέματα πρέπει να αναζητήσει πως θα μπορέσει να συμμετάσχει προς αυτή την κατεύθυνση, με δεδομένου πως η ΕΕ χρειάζεται πολύ περισσότερες ποσότητες φυσικού αερίου από αυτές που ήδη μεταφέρονται. Και όπως γίνεται αντιληπτό οι λόγοι δεν είναι μόνο οικονομικοί αφού όπως γίνεται αντιληπτό η οικονομία προϋποθέτει και μια συνεννόηση σε πολιτικό και διπλωματικό επίπεδο.
-Τι έχουν να κερδίσουν Αίγυπτος και Τουρκία από την εξομάλυνση των σχέσεών τους και πως αυτό επηρεάζει την Ελλάδα και την Κύπρο;
-Η βάση των διαφορών Αιγύπτου και Τουρκίας έχει να κάνει με το Ισλάμ. Γιατί η Αίγυπτος ως πρόσφατα είχε ως βασικό αντίπαλο τη Μουσουλμανική Αδελφότητα, της οποίας η ηγεσία βρήκε άσυλο και στέγη στην Τουρκία. Πλέον αυτό δεν ισχύει και φαίνεται πως η Άγκυρα δεν ενθαρρύνει άλλο τις δραστηριότητες των Αδελφών Μουσουλμάνων και από τη στιγμή που το αγκάθι αυτό έχει εκλείψει είναι πιο εύκολη η εξομάλυνση. Η Αίγυπτος, πιστεύω πως προσβλέπει σε μια καλύτερη διαπραγμάτευση με την Τουρκία για τη Λιβύη. Η Λιβύη για την Αίγυπτο έχει πολύ μεγάλο ενδιαφέρον, καθώς τη θεωρεί ζωτικό της χώρο. Η Τουρκία έχει μεγάλη επιρροή στη Λιβύη και η Αίγυπτος θέλει αυτό να το εκμεταλλευτεί. Βάζοντας στη συζήτηση την Ελλάδα και την Κύπρο, δεν πρέπει να ξεχνάμε πως η εξομάλυνση των σχέσεων της Κύπρου με την Τουρκία περνά μέσα από την εξομάλυνση του Κυπριακού και δεν υπάρχει ελληνική ή κυπριακή κυβέρνηση που το θέσει αυτό σε αμφισβήτηση. Υπάρχουν πλευρές που ενθαρρύνουν την ιδέα της συνεργασίας, ακόμη και χωρίς επίλυση του Κυπριακού, υπάρχει όπως ξέρετε και αυτή η σχολή σκέψης. Όμως πρέπει να υπάρχουν προαπαιτούμενα για να γίνει κάτι τέτοιο και το βασικό είναι η αναγνώριση της Κυπριακής Δημοκρατίας.
–Ανοίγματα όμως η Τουρκία επιχειρεί και προς την πλευρά του Ισραήλ. Πως μια πιθανή επαναπροσέγγιση μπορεί να επηρεάσει τους σχεδιασμούς της Λευκωσίας και της Αθήνας;
-Οι σχεδιασμοί της Αθήνας και της Λευκωσίας είναι σαφώς ανεξάρτητοι από το τι συμβαίνει με άλλες διεθνείς συνεργασίες, με την έννοια πως οι δύο χώρες έχουν ένα προνόμιο που δεν έχουν οι άλλες της περιοχής ότι είναι μέλη της ΕΕ. Και πάλι εδώ το φυσικό αέριο παίζει σημαντικό ρόλο. Το Ισραήλ επιδιώκει μια συνεργασία με την Τουρκία για τη μεταφορά φυσικού αερίου, όμως ακόμη δεν ξέρουμε τι μορφή θα πάρει η συνεργασία αυτή. Καθώς τα κόστη είναι πολύ μεγάλα, ίσως θα ήταν καλύτερα αυτή η συνεργασία να είναι πολυμερής. Αν δεν υπήρχαν τα προβλήματα που υπάρχουν θα ήταν σαφές πως θα πηγαίναμε σε ένα πολυμερές σχήμα εκμετάλλευσης του φυσικού αερίου. Υπάρχει ένα οικονομικό στοιχείο στις σχέσεις Ισραήλ και Τουρκίας, ενώ και οι δύο χώρες έχουν ενδιαφέρον για το τι θα συμβεί στη Συρία.
-Τι πρέπει να κάνουν Κύπρος και Ελλάδα για να εκμεταλλευτούν τις γεωπολιτικές εξελίξεις και να καταστούν παρούσες στο παιχνίδι της Ανατολικής Μεσογείου;
-Οι δύο χώρες πρέπει να επιδιώξουν τη σύμπραξη της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Πρέπει να κινηθούν ως μέλη της ΕΕ και να εκμεταλλευτούν το μεγάλο ενδιαφέρον των Βρυξελλών για την περιοχή αυτή, ειδικά μετά την τάση που καταγράφεται να περιοριστεί ή και να σταματήσει η προμήθεια φυσικού αερίου από τη Ρωσία. Επομένως, η Κύπρος και Ελλάδα θα μπορούσαν να αξιοποιήσουν το ρόλο τους εντός της ΕΕ και να προκαλέσουν, αν θέλετε μια ευρωπαϊκή πρωτοβουλία για την Ανατολική Μεσόγειο. Κατά την άποψή μου θα ήταν πολύ πιο αποδοτική και πιο βιώσιμη μια λύση συνεργασίας στην Ανατολική Μεσόγειο που θα έφερε ευρωπαϊκή σφραγίδα. Αυτή την πρωτοβουλία πρέπει να την αναλάβουν η Κύπρος και η Ελλάδα.
Στάση αναμονής για τα ελληνοτουρκικά
-Ποιες αλλαγές βλέπουμε να καταγράφονται στα ελληνοτουρκικά μετά τις τελευταίες εκλογικές αναμετρήσεις που είχαν οι δύο χώρες;
-Αλλαγές, προς το παρόν, μόνο κλίματος έχουμε. Δεν έχουμε ούτε καν έναρξη συζητήσεων και διαπραγματεύσεων, ούτε υπάρχει κάποιο χειροπιαστό αποτέλεσμα. Υπάρχει μόνο διάθεση συζήτησης, η οποία είναι θετική με την έννοια πως ο διάλογος είναι ο τρόπος επίλυσης των προβλημάτων. Ωστόσο, επειδή τα ζητήματα ανάμεσα στις δύο χώρες δεν είναι καινούρια και έχουν πολλές φορές δοκιμαστεί απόπειρες επίλυσής τους, χωρίς αποτέλεσμα δεν μπορούμε να ξέρουμε αν αυτή η προσπάθεια θα οδηγήσει σε αποτέλεσμα. Εννοείται ότι είναι πολύ καλύτερο να υπάρχει ένα κλίμα συνεννόησης παρά ένα κλίμα σύγκρουσης.
-Επομένως, πιστεύετε πως είναι πρόωρο να λέμε πως οι δύο χώρες έχουν περάσει σε μια νέα εποχή;
-Δεν ξέρω αν μπορούμε να μιλήσουμε για νέα εποχή, ενδεχομένως όμως μια νέα σελίδα έχει ανοίξει στα ελληνοτουρκικά με την έννοια πως και οι δυο πλευρές δείχνουν να έχουν διάθεση για διάλογο. Όταν ξεκινήσει αυτός ο διάλογος σε επίπεδο Υπουργών Εξωτερικών θα δούμε ποια θα είναι τα πρώτα του αποτελέσματα. Εκτίμηση, είναι πως θα υπάρξουν πολλοί γύροι διαλόγου.
-Πως διαμορφώνονται οι σχέσεις Ελλάδας και Κύπρου; Θέλει η Αθήνα να διαχωρίσει τη θέση της από τη Λευκωσία και να περιθωριοποιήσει το Κυπριακό, στην προσπάθειά της να καθίσει στο τραπέζι του διαλόγου με την Άγκυρα;
-Δεν νομίζω ότι υπάρχει αυτή η πρόθεση και δεν πιστεύω πως καμία ελληνική κυβέρνηση θα μπορούσε να το κάνει αυτό, γιατί, εξάλλου δεν είναι και προς το συμφέρον της, καθώς το Κυπριακό είναι μέρος του παζλ. Ούτως ή άλλως οι συνομιλίες για το Κυπριακό ποτέ δεν συνδυάστηκαν εκ των πραγμάτων για επίλυση των ελληνοτουρκικών. Αυτό δεν σημαίνει πως στο πολιτικό επίπεδο δεν υπάρχει αλληλεπίδραση και αυτό είναι κάτι και η Λευκωσία και η Αθήνα γνωρίζουν πολύ καλά και πως για αυτό θα συντονίσουν τις ενέργειές τους.
–Την εξομάλυνση των σχέσεων στην Ανατολική Μεσόγειο φαίνεται πως ευνοούν και οι ΗΠΑ. Τι μπορεί να κάνει η Ουάσιγκτον για να προωθήσει την σταθερότητα στην περιοχή;
-Η Ουάσιγκτον είναι η δύναμη που επηρεάζει όλες τις πρωτεύουσες της περιοχής τόσο με πολιτική κατεύθυνση όσο με οικονομική βοήθεια, αλλά και στρατιωτική παρουσία. Είναι η μόνη που δύναμη που εισακούεται από όλες τις χώρες της περιοχής. Επομένως, οι πρωτοβουλίες που βλέπουμε να αναπτύσσονται αυτή την περίοδο έχουν το στίγμα της αμερικανικής διπλωματίας. Είναι γνωστό πως οι ΗΠΑ επιθυμούν η περιοχή να μην έχει προβλήματα, γιατί είναι μια περιοχή στρατηγική για τα συμφέροντά της, ειδικά τώρα που δυστυχώς, υπάρχει μια μονιμότερη αντιπαράθεση με τη Ρωσία, όπως δείχνουν τα πράγματα. Οι ΗΠΑ δεν μπορούν να εγκαταλείψουν ούτε την Ανατολική Μεσόγειο ούτε τη Μέση Ανατολή γιατί αφορούν την σταθερότητα και την ασφάλεια πολύ ευρύτερων περιοχών που τις ενδιαφέρουν.
-Παρουσία, όμως στην περιοχή έχει και επιδιώκει να έχει και η Ρωσία, όμως.
-Σαφώς και έχει και η Κύπρος δεν αποτελεί εξαίρεση, όπως γνωρίζετε πολύ καλά. Η Μόσχα έχει και θα επιδιώξει ρόλο και λόγω Ουκρανία και γιατί η Ανατολική Μεσόγειος την ενδιαφέρει και λόγω της Συρίας αλλά και λόγω της Αφρικής, όπως βλέπουμε με τις τελευταίες εξελίξεις να καταγράφονται.
-Μετά την εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία ο γεωστρατηγικός ρόλος του ΝΑΤΟ έχει αναβαθμιστεί. –Βλέπετε η Συμμαχία να έχει ρόλο και λόγο στην Ανατολική Μεσόγειο;
-Έχει λόγο υπό την έννοια ότι π χώρες της Ανατολικής Μεσογείου αλλά και της ευρύτερης περιοχής είναι μέλη του ΝΑΤΟ, επομένως υπάρχει μεγάλο συμμαχικό ενδιαφέρον, το οποίο σηματοδοτεί μεγαλύτερη ενασχόληση με θέματα ασφαλείας, όπως υπάρχει και ναυτική παρουσία. Οι απειλές δεν έχουν εξαλειφθεί, βλέπουμε τι συμβαίνει τώρα με τον Νίγηρα τώρα και το πραξικόπημα. Η Αφρική είναι μια ήπειρος που μπορεί να δημιουργήσει πολύ μεγάλα προβλήματα στην Ευρώπη και με μεταναστευτικές ροές και με την εξαγωγή τρομοκρατίας. Και αυτό είναι κάτι που εμπίπτει στις ανησυχίες της Ατλαντικής Συμμαχίας και των χωρών μελών της στην Ανατολική Μεσόγειο.
-Και σε συνέχεια θα μπορούσε η Κύπρος να γίνει μέλος του ΝΑΤΟ; Και τι μπορεί να σηματοδοτήσει μια τέτοια εξέλιξη;
-Προσωπικά, θεωρώ πως η προσπάθεια ένταξης της Κύπρου σε πρώτη φάση στη Συνεργασία για την Ειρήνη και στη συνέχεια στο ΝΑΤΟ αν το επιθυμεί η Λευκωσία, θα προσέφερε πολύ μεγάλη ασφάλεια. Θα μου πείτε, μα η Τουρκία δεν θα αντιδράσει; Αυτό θα εξαρτηθεί από τις συνθήκες εκείνης της συγκυρίας. Ενδεχομένως μια προσέγγιση της Κύπρου με την Βορειοατλαντική Συμμαχία να ήταν και μέρος λύσης του Κυπριακού. Με την έννοια πως αυτή τη στιγμή στο νησί υπάρχουν κατοχικά στρατεύματα και αν θεωρήσουμε πως και η ελληνοκυπριακή και η τουρκοκυπριακή πλευρά επιθυμούν διασφάλιση των πληθυσμών τους με κάποιους όρους, αυτή η διασφάλιση θα μπορούσε να προκύψει από μια πολυεθνική δύναμη και αυτή θα μπορούσε να είναι το ΝΑΤΟ. Όλα αυτά είναι υποθετικά αλλά θα μπορούσε να είναι μια εγγύηση ασφαλείας για μια ενωμένη Κύπρο. Και μια πιθανή ένταξη θα βοηθούσε την Κύπρο να ενισχύσει την γεωπολιτική ισχύ της, καθώς βρίσκεται σε ένα πολύ στρατηγικό σημείο στη Μεσόγειο.
