Ηδιαχείρισηκληρονομιάς αποτελεί σοβαρή πράξη, που σκοπό έχει τη διακρίβωση της περιουσίας αποβιώσαντος προσώπου και την εξυπηρέτηση του κληρονομικού δικαιώματος των δικαιούχων κληρονόμων, γι’ αυτό κάθε έγγραφο διαχείρισης, είτε με συνημμένη διαθήκη είτε χωρίς αυτή, εκδίδεται από το δικαστήριο.
Η όλη διαδικασία διέπεται από τοΝ σχετικό νόμο και κανονισμούς και ελέγχεται από το δικαστήριο, τόσο πριν από το διορισμό διαχειριστή, όσο και μετά από αυτόν. Ο διορισμός διαχειριστή προϋποθέτει τη συγκατάθεση των κληρονόμων και, όπου υπάρχει κληρονόμος που τελεί υπό ανικανότητα ή είναι ανήλικος, απαιτείται ο διορισμός δύο διαχειριστών, ώστε να διασφαλίζεται καλύτερα το συμφέρον τους.
Το δικαστήριο, προτού χορηγήσει έγγραφο διαχείρισης, συνήθως απαιτεί δημοσίευση στον ημερήσιο Τύπο, για να πληροφορηθεί κάθε ενδιαφερόμενο πρόσωπο ότι υποβλήθηκε αίτηση διαχείρισης για την περιουσία του αποβιώσαντα, ώστε αν υπάρχει ένσταση να υποβληθεί και τα δίκαια χρέη της περιουσίας να επαληθευθούν. Η αίτηση υποβάλλεται στο δικαστήριο του τόπου διαμονής του αποβιώσαντα και σε περίπτωση όπου δεν υπάρχει διεύθυνση διαμονής ή αυτή είναι στο εξωτερικό, τότε υποβάλλεται στο Επαρχιακό Δικαστήριο Λευκωσίας.
Ο πρωτοκολλητής επικύρωσης διαθηκών, προτού εκδώσει το έγγραφο διαχείρισης, αποστέλλει ειδοποίηση της αίτησης διαχείρισης στο Ανώτατο Δικαστήριο, για να διαπιστωθεί κατά πόσο υποβλήθηκε άλλη αίτηση. Τότε μόνο εκδίδεται το παραχωρητήριο όταν ο πρωτοκολλητής λάβει από τον ανώτερο πρωτοκολλητή πιστοποιητικό ότι καμιά άλλη αίτηση δεν φαίνεται να έχει υποβληθεί σχετικά με την κληρονομιά του διαθέτη ή του εξ αδιαθέτου κληρονομούμενου. Συγχρόνως απαιτείται η εξασφάλιση της προσωρινής απαλλαγής από το Γραφείο του Εφόρου Φορολογίας και η καταχώρηση εγγυητήριου εγγράφου από τρίτο πρόσωπο που να εγγυάται το διαχειριστή στο διπλάσιο της περιουσίας.
Τα καθήκοντα και οι εξουσίες του διαχειριστή καθορίζονται στον νόμο και αποτελεί υποχρέωση του η εξακρίβωση των κληρονόμων, τυχόν ανικανότητα τους, η ανεύρεση της περιουσίας και τυχόν χρεών. Επίσης, είναι καθήκον του η εξασφάλιση της φοροαπαλλαγής για την κληρονομιά και των λοιπών φοροαπαλλαγών, αναλόγως της περιουσίας και η διανομή της σύμφωνα με το κληρονομικό μερίδιο του κάθε κληρονόμου, λαμβανομένου υπόψη του περιεχομένου της διαθήκης όπου υπάρχει. Ο νόμος δεν παρέχει απόλυτο δικαίωμα στο διαθέτη να διαθέσει με διαθήκη όλη του την περιουσία και το διαθέσιμο μέρος υπολογίζεται κατά την ημέρα του θανάτου και όχι την ημέρα που έγινε η διαθήκη.
Ο διαχειριστής καταχωρεί στο δικαστήριο απογραφή της κληρονομιάς και μεριμνά να συλλέξει την περιουσία το συντομότερο δυνατό. Καταβάλλει τις δαπάνες και κάθε νόμιμο χρέος σύμφωνα με την τάξη προτεραιότητας που καθορίζει ο νόμος και προβαίνει σε αποτίμηση του εναπομείναντος μέρους της κληρονομιάς, αν αυτό είναι αναγκαίο να το πράξει και εκτελεί τις διατάξεις της διαθήκης σύμφωνα με το νόμο. Τα νόμιμα χρέη του αποβιώσαντα εκκαθαρίζονται από τον διαχειριστή σύμφωνα με την τάξη προτεραιότητας που είναι οι δαπάνες ιατρικής νοσηλείας του αποβιώσαντα κατά τη διάρκεια της τελευταίας του ασθένειας, τυχόν οφειλόμενοι μισθοί για τη φροντίδα του, τα χρέη που καλύπτονται με ασφάλεια σύμφωνα με την τάξη προτεραιότητας τους και οποιοδήποτε άλλο χρέος.
Είναι δυνατό να προκύψει ανάγκη για πώληση μέρους ή ολόκληρης της περιουσίας, όπου υπάρχουν οφειλές, φόροι, δικαιώματα και έξοδα τα οποία δεν καλύπτονται από την κινητή περιουσία ή ακόμη όπου συγκεκριμένο αντικείμενο λόγω της φύσης του, όπως ένα όχημα, φθείρεται και χάνει από την αξία του. Σε αυτή την περίπτωση, ο διαχειριστής οφείλει να αποταθεί στο δικαστήριο για οδηγίες και έκδοση διατάγματος, εκτός εάν εξασφαλίσει τη γραπτή συγκατάθεση όλων των κληρονόμων. Το δικαστήριο, για να εκδώσει διάταγμα πώλησης θα πρέπει να ικανοποιηθεί ότι η πράξη αυτή είναι αναγκαία, προς το συμφέρον της περιουσίας και των κληρονόμων και ότι γίνεται για σκοπούς διευκόλυνσης της διανομής της κληρονομιάς.
Μέσα στις υποχρεώσεις του διαχειριστή είναι να ενημερώνει τους κληρονόμους και το δικαστήριο για την περιουσία του αποβιώσαντα και για τον τρόπο διαχείρισης της. Ο διαχειριστής δεν απαλλάσσεται από τα καθήκοντα του και η διαχείριση δεν ολοκληρώνεται, εκτός εάν γίνει η διανομή της περιουσίας και καταχωρηθούν τελικοί λογαριασμοί, οι οποίοι εξετάζονται λεπτομερώς από τον πρωτοκολλητή επικύρωσης διαθηκών του δικαστηρίου και αυτός ικανοποιηθεί ότι η διαχείριση έχει γίνει σύμφωνα με το νόμο. Συγχρόνως με την καταχώρηση των τελικών λογαριασμών, υποβάλλονται αποδείξεις και στοιχεία από το διαχειριστή, καθώς και ένορκη δήλωση για επαλήθευση τους, μαζί με γραπτή δήλωση των κληρονόμων ότι έλαβαν το κληρονομικό τους μερίδιο προς απαλλαγή του διαχειριστή.
* Δικηγόρος στη Λάρνακα
