Οι πρόσφατες ανακοινώσεις εταιρειών στη χώρα μας για καθιέρωση, την καλοκαιρινή περίοδο, τετραήμερης εβδομαδιαίας εργασίας επανάφεραν στην επικαιρότητα το ζήτημα, αλλά και ενίσχυσαν τις εκτιμήσεις για ευρύτερες αλλαγές στο εργασιακό περιβάλλον εξαιτίας της τεχνολογίας και των συνεπειών της πανδημίας.
Ενδεχομένως μάλιστα, το επόμενο διάστημα να ακούμε ολοένα και πιο συχνά για την τετραήμερη εβδομαδιαία εργασία και για καθιερωμένα τριήμερα, ωστόσο, αυτό δεν σημαίνει ότι είναι κάτι που θα ισχύσει για όλους τους εργαζόμενους. Οι ίδιες οι συντεχνίες, εξάλλου, όπως προκύπτει από τοποθετήσεις τους στον «Φ», αν και δεν αποκλείουν τη συγκεκριμένη ρύθμιση, δεν παραγνωρίζουν πως πρόκειται για άλλη μια μορφή ευέλικτης απασχόλησης, διατηρώντας και αρκετές επιφυλάξεις.
Την οριζόντια εφαρμογή του μέτρου απορρίπτει και ο εργοδοτικός κόσμος, για πρακτικούς, αλλά και για νομικούς λόγους. Από την άλλη, στο σύνολό τους οι κοινωνικοί εταίροι εκτιμάται ότι θα αναμένουν και τα αποτελέσματα της πιλοτικής εφαρμογής της τετραήμερης εβδομαδιαίας εργασίας, που το φετινό καλοκαίρι, βάσει και σχετικών ανακοινώσεων διαφόρων εταιρειών, θα γίνει σε μεγαλύτερη κλίμακα.
ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΕΠΙΣΗΣ: Αρχίζει πιλοτικά η τετραήμερη εργασία στην Κύπρο
Στο πλαίσιο αυτό, ήδη το ΚΕΒΕ, βάσει δημόσιων δηλώσεων εκπροσώπων του Επιμελητηρίου, όπως του γενικού του γραμματέα Μάριου Τσιακκή, προτίθεται να επικοινωνήσει προσεχώς με τα μέλη του, προκειμένου να ακούσει τις απόψεις τους για το θέμα, εκτιμώντας προφανώς πως θα έρθει η σειρά του για συζήτηση και στο πλαίσιο του κοινωνικού διαλόγου. Εξέλιξη, μάλλον αναπόφευκτη, βάσει και των συζητήσεων που γίνονται σε διεθνές επίπεδο, αν αναλογιστεί κανείς ότι στο Παγκόσμιο Οικονομικό Φόρουμ του Νταβός προ ημερών υπήρξε συζήτηση για ένα πιο σύγχρονο μοντέλο εργασίας, προσαρμοσμένο στις νέες πραγματικότητες που έφερε μαζί της η πανδημία, που να λαμβάνει υπόψη τις ανάγκες των εργαζομένων, αλλά χωρίς έκπτωση στην αποδοτικότητα, με αναφορές πως η παραδοσιακή εβδομάδα εργασίας από τις 9 το πρωί μέχρι τις 5 το απόγευμα και η πενθήμερη εβδομάδα εργασίας φαντάζουν πλέον παλιομοδίτικα μοντέλα. Προφανής στόχος της τετραήμερης εργασίας είναι η εξυπηρέτηση των δύο μερών, αφού οι μεν εργοδότες που την εφαρμόζουν – εκεί φυσικά όπου επιτρέπεται – ευελπιστούν μεταξύ άλλων σε αύξηση της παραγωγικότητας, ενώ οι εργαζόμενοι ευελπιστούν σε περισσότερο ελεύθερο χρόνο.
Να μην λειτουργήσει αρνητικά
Ωστόσο, ο τρόπος εφαρμογής της τετραήμερης εβδομάδας εργασίας ή της συμπιεσμένης εργάσιμης εβδομάδας προκαλεί και ανησυχίες για τυχόν αρνητικό επηρεασμό των εργαζομένων. Μιλώντας στον «Φ», ο γενικός γραμματέας της ΣΕΚ Ανδρέας Μάτσας ανέφερε πως η τετραήμερη εβδομαδιαία εργασία εφαρμόστηκε σε πολιτική φάση σε κάποιες χώρες, ιδιαίτερα την περίοδο της οικονομικής κρίσης, χωρίς, όπως είπε, για την ώρα να έχουμε ασφαλή συμπεράσματα για το αποτέλεσμα.
Το ζήτημα, πρόσθεσε, θέλει προβληματισμό, αναφέροντας περαιτέρω πως είναι σημαντικό να υπάρξει και ρύθμισή του, ώστε να μην ανατραπούν οι ισορροπίες στις εργασιακές σχέσεις και να μην επηρεαστούν αρνητικά οι εργαζόμενοι. Πρόκειται, σημείωσε, για μια ευέλικτη μορφή απασχόλησης και φαίνεται σε κάποιες περιπτώσεις όπου εφαρμόστηκε, στα πρώτα στάδια τουλάχιστον, να λειτούργησε με στόχο τον περιορισμό του κόστους των επιχειρήσεων. Κατά τον κ. Μάτσα είναι πολλές οι παράμετροι που πρέπει να συζητηθούν, όπως η οικονομική και κοινωνική πτυχή του ζητήματος, εκφράζοντας την ίδια στιγμή αμφιβολία, σε περίπτωση που ανοίξει η συζήτηση του θέματος, κατά πόσον οι εργοδότες δεν θα επιχειρήσουν και πάλι ανατροπή των ισορροπιών, με στόχο την ενίσχυση της κερδοφορίας τους. Έφερε δε ως παράδειγμα την πρόσφατη συζήτηση για τη θεσμοθέτηση της τηλεργασίας στον ιδιωτικό τομέα και την αντίδρασή τους στο αυτονόητο δικαίωμα των εργαζομένων για αποσύνδεση, που τελικώς, εξαιτίας και της θέσης της υπουργού Εργασίας, παρέμεινε στο προσχέδιο της νομοθεσίας.
Ο κ. Μάτσας διευκρίνισε, πάντως, πως η ΣΕΚ δεν είναι αρνητική για συζήτηση του θέματος, επαναλαμβάνοντας την ίδια ώρα την ανάγκη ρυθμίσεων που να προστατεύουν τους εργαζόμενους, που είναι ο αδύναμος κρίκος στην εξίσωση, αφού δεν αποκλείεται να υπάρξει ανατροπή ακόμα και του 38ωρου μέσα από την περισσότερη εργασία σε λιγότερες μέρες. Εκτίμησε, όμως, πως οι συνθήκες δεν έχουν ωριμάσει για μια τέτοια συζήτηση και πως αυτό που προκρίνει το συνδικαλιστικό κίνημα είναι να ολοκληρωθεί ο κοινωνικός διάλογος για άλλα σημαντικά θέματα που συζητούνται στο πλαίσιο του Εργατικού Συμβουλευτικού Σώματος, όπως για παράδειγμα η εισαγωγή του Εθνικού Κατώτατου Μισθού, πριν ανοίξουν άλλα κεφάλαια.
Όχι σε περισσότερη εργασία
Η μείωση του χρόνου εργασίας των εργαζομένων είναι διαχρονικός στόχος του οργανωμένου συνδικαλιστικού κινήματος, ανέφερε για το θέμα η γενική γραμματέας της ΠΕΟ Σωτηρούλα Χαραλάμπους. Μιλώντας στον «Φ», η κ. Χαραλάμπους ανέφερε πως, στο πλαίσιο αυτό, αλλά και μετά από αγώνες, υπήρξε μείωση των ωρών εργασίας από 42 σε 40 και πλέον σε 38, χωρίς, όπως πρόσθεσε, να μειώνονται οι απολαβές.
Ενόψει τούτου, η ΠΕΟ δεν είναι αρνητική στην ιδέα της τετραήμερης εβδομαδιαίας εργασίας και στη συζήτηση του ζητήματος στον κοινωνικό διάλογο, στη βάση της φιλοσοφίας ότι η μείωση του εργάσιμου χρόνου δεν θα οδηγεί σε μείωση των ωφελημάτων των εργαζομένων και σε αλλαγές του πλαισίου δικαιωμάτων τους. Υπάρχει, όμως, και η λογική πως, επειδή είναι καλοκαίρι, θα μειώσουμε τώρα τον χρόνο εργασίας, ενδεχομένως και τους μισθούς, για να τις αυξήσουμε όταν ο εργοδότης θα έχει περισσότερη δουλειά, η οποία λογική απορρίπτεται. Εντούτοις, ανέφερε πως η τετραήμερη εργασία την εβδομάδα θα μπορούσε να αποτελέσει ένα μηχανισμό για περισσότερο ελεύθερο χρόνο των εργαζομένων αλλά και ένα μηχανισμό για ένταξη νέων εργαζομένων στην αγορά εργασίας, αρκεί η ευελιξία που προσφέρεται να μην οδηγεί, στην ουσία, σε κατάργηση του ωραρίου και του καθεστώτος πλήρης απασχόλησης των εργαζομένων.
Με τη σειρά της, τόνισε επίσης την ανάγκη ολοκλήρωσης των ζητημάτων που αποτελούν προτεραιότητα αυτή τη στιγμή για το συνδικαλιστικό κίνημα και τα οποία συζητούνται στο Εργατικό Συμβουλευτικό Σώμα.
Όπως και η τηλεργασία, δεν μπορεί να εφαρμοστεί παντού
Την εκτίμηση ότι η συμπιεσμένη εργάσιμη εβδομάδα δεν μπορεί να εφαρμοστεί οριζόντια εξέφρασε η διευθύντρια του Τμήματος Εργασιακών Σχέσεων και Κοινωνικής Πολιτικής της ΟΕΒ Λένα Παναγιώτου. H τετραήμερη εργασία δεν είναι καινούργιο φαινόμενο, αλλά μια μορφή ευέλικτης μορφής απασχόλησης, είπε, αναφέροντας περαιτέρω πως η ΟΕΒ προωθεί τις ευέλικτες μορφές απασχόλησης εδώ και δεκαετίες, ως καλή πρακτική εκεί και όπου μπορούν να εξυπηρετήσουν τους σκοπούς και τους στόχους των δύο πλευρών. «Καλές πρακτικές, όμως, δεν μπορούν να γίνουν κανόνες και οι ευέλικτες μορφές απασχόλησης δεν μπορούν να εφαρμοστούν οριζόντια», εξήγησε η κ. Παναγιώτου, φέροντας ως παράδειγμα και την τηλεργασία, που όπως είπε, δεν μπορεί να εφαρμοστεί κατά τρόπο ομοιόμορφο σε όλους τους τομείς οικονομικής δραστηριότητας. Υπάρχουν, είπε, πολλά ζητήματα που πρέπει να ληφθούν υπόψη στην εφαρμογή ευέλικτων μορφών απασχόλησης, όπως το πώς διασφαλίζεται η εύρυθμη λειτουργία της επιχείρησης, πώς μπορεί ένας εργαζόμενος να εξυπηρετηθεί στη βάση και των προσωπικών και οικογενειακών του αναγκών για να εργαστεί λιγότερες μέρες την εβδομάδα αλλά με τα ίδια ωράρια, δηλαδή σε πλήρη απασχόληση.
Ερωτηθείσα αν για το θέμα χρειάζονται νομοθετικές ρυθμίσεις, ανέφερε πως αυτό ενδεχομένως να χρειαστεί για συγκεκριμένους τομείς, όπως είναι η εστίαση, τα ξενοδοχεία και τα καταστήματα λιανικού εμπορίου, όπου υπάρχουν εξειδικευμένες νομοθεσίες που καθορίζουν τα ωράρια απασχόλησης κατά τρόπο απόλυτο, χωρίς να παρέχεται η ευελιξία είτε να αυξήσουμε τον ημερήσιο χρόνο εργασίας, είτε να διαφοροποιήσουμε ακόμα και τα διαλείμματα, έτσι ώστε να μπορούν να καλυφθούν οι ανάγκες για λιγότερες μέρες εργασίας την εβδομάδα.
Στους υπόλοιπους τομείς, είπε, υπάρχει ευελιξία βάσει των υφιστάμενων νομοθεσιών, διευκρινίζοντας όμως πως η εφαρμογή τετραήμερης εργασίας «είναι καθαρά θέμα συμφωνίας εάν μπορεί να εφαρμοστεί και με ποιον τρόπο μπορεί να εφαρμοστεί, γιατί η συμπιεσμένη εργάσιμη εβδομάδα μπορεί να σημαίνει πιο πολλές ώρες σε λιγότερες μέρες, μπορεί να σημαίνει ότι ο ελεύθερος χρόνος είναι στο ενδιάμεσο της εβδομάδας, στην αρχή της εβδομάδας, ή στο τέλος της εβδομάδας και δεν σημαίνει πάντα ότι μιλούμε για εργασία Δευτέρα με Πέμπτη». Τέλος, η κ. Παναγιώτου ανέφερε πως υπάρχουν και κλάδοι της οικονομίας που εργάζονται σε 7ημερη βάση εργασίας, οπόταν ό,τι γίνει θα πρέπει να γίνει συναινετικά και με τρόπο που να μπορεί να εφαρμοστεί με τρόπο που να μην δημιουργεί επιπρόσθετα προβλήματα.
Σε σχέση, πάντως, με τις ρυθμίσεις που τυχόν θα απαιτηθούν, αξίζει να σημειωθεί ότι τουλάχιστον στην Ελλάδα, με βάση περσινή νομοθεσία για την προστασία της εργασίας, το δικαίωμα για τετραήμερη εργασία κατοχυρώνεται, μετά όμως και από σχετική συμφωνία αλλά και με κατοχύρωση πως πλήρης απασχόληση νοείται και η εργασία τεσσάρων (4) ημερών εβδομαδιαίως.
Οι προτεραιότητες των συντεχνιών
Το ίδιο ανέφερε μιλώντας στον «Φ» και ο πρόεδρος της ΔΕΟΚ Ιωσήφ Αναστασίου, σημειώνοντας πως στις προτεραιότητες αυτή τη στιγμή είναι η μεταρρύθμιση του συνταξιοδοτικού και η ολοκλήρωση του διαλόγου για την ΑΤΑ και την εισαγωγή Εθνικού Κατώτατου Μισθού. «Δεν είναι κάτι νέο η τετραήμερη εβδομαδιαία εργασίας, ούτε κάτι που απορρίπτουμε» είπε ο κ. Αναστασίου, σημειώνοντας όμως την ανάγκη η όποια συζήτηση να γίνει στη λογική διατήρησης των εργασιακών δικαιωμάτων των εργαζομένων. Ως εκ τούτου, είπε, εκεί όπου μπορούμε να μειώσουμε τις μέρες εργασίας προς όφελος των εργαζομένων, προκειμένου να έχουν περισσότερο προσωπικό ωφέλιμο χρόνο, δεν είμαστε αρνητικοί. Επανέλαβε, όμως, πως αυτό που προέχει τώρα είναι η επαναφορά των ισορροπιών στην αγορά εργασίας, που διασαλεύτηκε εξαιτίας της κρίσης, η διασφάλιση ελάχιστων απολαβών για αξιοπρεπή διαβίωση και η πιο δίκαιη κατανομή του εθνικού εισοδήματος.
