Τι σημαίνουν τα αρνητικά επιτόκια

Από τη μία, η Κεντρική σημειώνει πως η ύπαρξη ευνοϊκών επιτοκίων υποβοηθά τη διαχείριση των υφιστάμενων δανειακών συμβάσεων μεταξύ των τραπεζών και του ιδιωτικού τομέα, είτε μέσω αναδιαρθρώσεων, είτε μέσω της προσπάθειας του ιδιωτικού τομέα για απομόχλευση. Ως εκ τούτου, συντείνει στη συνεχιζόμενη προσπάθεια των τραπεζών για εξορθολογισμό των ισολογισμών τους. Από την άλλη, όμως, το παρατεταμένο περιβάλλον χαμηλών επιτοκίων, μειώνει το καθαρό επιτοκιακό περιθώριο των τραπεζών στη ζώνη του ευρώ, και είναι ιδιαίτερα επιζήμιο για τις κυπριακές τράπεζες, λόγω της μεγάλης εξάρτησης των επιχειρηματικών τους μοντέλων στα καθαρά έσοδα από τόκους.

 

Σύμφωνα με την Κεντρική, το καθαρό επιτοκιακό περιθώριο βρίσκεται σε καθοδική πορεία από τον Μάρτιο του 2014, καταγράφοντας ετήσια μείωση 34 μονάδων βάσεων κατά την περίοδο Ιουνίου 2018 – Ιουνίου 2019 (τελευταία διαθέσιμα στοιχεία) από 2,3% στο 1,9%. Επιπλέον, προστίθεται «σε ένα περιβάλλον με υψηλή τραπεζική ρευστότητα, και υπερχρεωμένο εγχώριο ιδιωτικό τομέα, ο οποίος περιορίζει τη δυνατότητα βιώσιμου δανεισμού, τα παρατεταμένα πολύ χαμηλά επιτόκια συνιστούν ένα ακόμα κίνδυνο για την κερδοφορία των τραπεζών αφού οι τράπεζες υποχρεώνονται να διατηρούν υψηλό ποσοστό καταθέσεων στην ΕΚΤ με αρνητικό επιτόκιο». 

 

Οι συνεχιζόμενες πιέσεις στην κερδοφορία των τραπεζών και ο ανταγωνισμός για νέο υγιή δανεισμό, ενδεχόμενα να οδηγήσουν σε άλλες στρατηγικές αναζήτησης αποδόσεων, χαλάρωση των κριτηρίων δανεισμού, αύξηση της πιθανότητας εκτεταμένης ανάληψης κινδύνων και υπο-τιμολόγηση του πιστωτικού κινδύνου, με επακόλουθη αρνητική επίπτωση στη χρηματοπιστωτική σταθερότητα του τραπεζικού τομέα στην Κύπρο και γενικά σε όλη τη ζώνη του ευρώ, σχολιάζει η Κεντρική Τράπεζα στο τελευταίο οικονομικό δελτίο για το 2019. «Υπό το φως των πιο πάνω κινδύνων, στις αποφάσεις νομισματικής πολιτικής τον Σεπτέμβριο του 2019, η ΕΚΤ προχώρησε στη λήψη επιπρόσθετου μέτρου προς μετριασμό των αρνητικών επιπτώσεων της περαιτέρω επέκτασης της νομισματικής πολιτικής.

 

Συγκεκριμένα, όπως προαναφέρθηκε, υιοθέτησε σύστημα δύο βαθμίδων (two-tier system), στο πλαίσιο του οποίου μέρος της πλεονάζουσας ρευστότητας που διακρατούν οι τράπεζες ως αποθεματικό θα εξαιρείται από το αρνητικό επιτόκιο της διευκόλυνσης αποδοχής καταθέσεων, μειώνοντας έτσι τις αρνητικές συνέπειες στην κερδοφορία τους. Οι εν λόγω κίνδυνοι θα συνεχίσουν να αξιολογούνται σε τακτά χρονικά διαστήματα τόσο από την ΚΤΚ όσο και από την ΕΚΤ σε ευρωπαϊκό επίπεδο, για να διασφαλίσουν ότι η επίδραση του χαμηλού επιτοκιακού περιβάλλοντος παραμένει θετική προς το μεσοπρόθεσμο στόχο της διατήρησης της σταθερότητας των τιμών».

Συνεχής πτώση

Η πτωτική πορεία των επιτοκίων στην Κύπρο συνεχίστηκε και κατά το τρίτο τρίμηνο του 2019, ως αποτέλεσμα της χαλαρής νομισματικής πολιτικής της ΕΚΤ και των επιπλέων επεκτατικών μέτρων της τον Σεπτέμβριο του 2019. Τα ιστορικά χαμηλά επιτόκια συμβάλουν στην αύξηση της ζήτησης νέων δανείων από τον μη-χρηματοοικονομικό ιδιωτικό τομέα, με συνεπακόλουθη θετική επίδραση στην εγχώρια οικονομική δραστηριότητα.

Το τρίτο τρίμηνο του 2019 τα επιτόκια για στεγαστικό δάνειο ήταν στο 2,13% σε σύγκριση με 2,37% τον Σεπτέμβριο του 2018 και 2,14% το πρώτο εξάμηνο του 2019. Παρόμοια καθοδική πορεία ακολουθεί και το επιτόκιο που αφορά καταναλωτικά δάνεια φθάνοντας στο 2,80% τον Σεπτέμβριο του 2019. Το κόστος νέου δανεισμού από τις τράπεζες προς τις μη χρηματοοικονομικές επιχειρήσεις της ζώνης του ευρώ για δάνεια ύψους μέχρι €1 εκατ. μειώθηκε επίσης από 3,52% τον Σεπτέμβριο του 2018, στο 3,28% στο δεύτερο τρίμηνο του 2019 και ακολούθως στο 3,37% τον Σεπτέμβριο του 2019.

 

Την περίοδο Σεπτεμβρίου 2018-Σεπτεμβρίου 2019, η ψαλίδα μεταξύ των εγχώριων δανειστικών επιτοκίων και των αντίστοιχων επιτοκίων στη ζώνη του ευρώ για τα στεγαστικά δάνεια μειώθηκε κατά 10 μονάδες βάσης, ενώ για τις μη χρηματοοικονομικές επιχειρήσεις συρρικνώθηκε σε πιο μικρό βαθμό, και συγκεκριμένα, κατά 3 μονάδες βάσης, φθάνοντας στις 67 και 148 μονάδες βάσης, αντίστοιχα.

Όσον αφορά τα καταθετικά επιτόκια, το μέσο επιτόκιο νέων καταθέσεων για νοικοκυριά συνέχισε να καταγράφει καθοδική πορεία κλείνοντας στο 0,16% τον Σεπτέμβριο του 2019 από το 0,36% το Μάρτιο του 2019. Σημειώνεται ότι, για πρώτη φορά από τον Ιούλιο του 2019, τα εγχώρια καταθετικά επιτόκια βρίσκονται σε χαμηλότερα επίπεδα από τα αντίστοιχα στη ζώνη του ευρώ, τα οποία ανήλθαν στο 0,25% τον Σεπτέμβριο του 2019. Το μέσο επιτόκιο νέων καταθέσεων για μη χρηματοοικονομικές επιχειρήσεις τον Σεπτέμβριο του 2019 μειώθηκε στο 0,13% συγκριτικά με 0,34% το δεύτερο τρίμηνο του 2019. Επιγραμματικά, από τον Σεπτέμβριο του 2018 μέχρι τον Σεπτέμβριο του 2019, η ψαλίδα των καταθετικών επιτοκίων για τα νοικοκυριά και τις μη χρηματοοικονομικές επιχειρήσεις μειώθηκε κατά 41 και 56 μονάδες βάσεις, αντίστοιχα.

Η Κεντρική Τράπεζα προβλέπει πως τα επιτόκια αναμένεται να παραμείνουν χαμηλά για αρκετό καιρό, με βάση και τις τελευταίες αποφάσεις νομισματικής πολιτικής της ΕΚΤ και προβλέπεται να έχουν γενικά θετικό αντίκτυπο στην πραγματική οικονομία.