Οι ΗΠΑ και οι δυτικοί σύμμαχοί τους θα ήταν καλό να αντιμετωπίσουν τη μεγαλοπρέπεια και τα στοιχεία επίδειξης που θα συνοδεύουν τη σύνοδο κορυφής των BRICS αυτής της εβδομάδας στο Γιοχάνεσμπουργκ χωρίς να τα πάρουν ακριβώς “τοις μετρητοίς”.
Σίγουρα, αυτό το “μπλοκ” – το οποίο περιλαμβάνει τη Βραζιλία, τη Ρωσία, την Ινδία, την Κίνα και τη Νότια Αφρική – αντιπροσωπεύει περισσότερο από το 40% του παγκόσμιου πληθυσμού και άλλες χώρες του Παγκόσμιου Νότου ενδέχεται να ενταχθούν σε αυτό. Οι BRICS επιθυμούν επίσης να παρουσιάζονται ως ένα είδος γεωπολιτικής εναλλακτικής λύσης, ως μη-Δύση ή αντιΔύση απέναντι στην ηγεμονία των ΗΠΑ. Δεν είναι όμως – και δεν πρόκειται να γίνουν ποτέ.
ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΕΠΙΣΗΣ: Οι BRICs, ο κανόνας του χρυσού και το «νομισματικό παράδειγμα» του 1944
Η κατάρα των μπλοκ
Κατ’ αρχήν, είναι πάντα δύσκολο να λανσάρει κανείς κάτι επιτυχημένο – μια πολιτική, ένα ίδρυμα, μια ομάδα ή έναν σύλλογο – μόνο και μόνο επειδή κάποιος βρήκε ένα υπέροχο ακρωνύμιο. Κι έτσι ακριβώς ξεκίνησαν οι BRIC (αργότερα BRICS). Ο Jim O’Neill επινόησε τον όρο το 2001 όταν ήταν οικονομολόγος στην Goldman Sachs και χρειαζόταν ένα εύχρηστο όνομα για πολλές αγορές οι οποίες έμοιαζαν πολλά υποσχόμενες για τους επενδυτές, αλλά κατά τα άλλα δεν είχαν τίποτα το προφανώς κοινό.
Οι BRICS υιοθέτησαν την ετικέτα επειδή ταίριαζε σε δύο τάσεις: τη μόδα των αρκτικόλεξων, αλλά και τη μόδα των μπλοκ. Η τελευταία, νομίζω, βγήκε από την εξέλιξη που ακολούθησε έναν διπολικό κόσμο κατά τη διάρκεια του Ψυχρού Πολέμου σε μια μονοπολική στιγμή ηγεμονίας των ΗΠΑ και την θεωρούμενη ως επιστροφή στην πολυπολικότητα από τότε έως σήμερα. Σε αυτόν τον πιο περίπλοκο κόσμο, οι χώρες υποθέτουν ότι πρέπει να ανήκουν σε κάποιο είδος συνασπισμού, ίσως μάλιστα και σε αρκετούς ταυτόχρονα.
Σήμερα υπάρχει μια συγκλονιστική σειρά από μπλοκ για να διαλέξει κανείς. Απλώς πάρτε ως παράδειγμα την Αφρική. Η ήπειρος έχει (δεν θα αναφέρω την εξήγηση των συντομογραφιών) τα μπλοκ – οργανισμούς AMU, Comesa, CEN SAD, EAC, Eccas, Ecowas και μερικά ακόμη, για να μην αναφέρουμε την Αφρικανική Ένωση. Αυτή η λέξη “ένωση”, στην πραγματικότητα, είναι ιδιαίτερα δημοφιλής για τα μπλοκ επειδή κομίζει ενότητα εκεί όπου συνήθως δεν υπάρχει καθόλου από αυτήν.
Αυτό ισχύει ακόμη και για την Ευρωπαϊκή Ένωση, η οποία πλησιάζει περισσότερο στο να είναι ένα πραγματικό μπλοκ, με την έννοια της συνομοσπονδίας. Στο εμπόριο και το ρυθμιστικό πλαίσιο, η ΕΕ είναι παγκόσμια δύναμη. Σε οτιδήποτε άλλο, ωστόσο, δεν είναι παρά μια λέσχη χάους διάφορων εθνών που δεν μπορούν να συμφωνήσουν σε πολλά και που σίγουρα δεν θα μπορούσε να σταθεί στο ύψος των μεγάλων δυνάμεων του κόσμου.
Τα μπλοκ του υπόλοιπου κόσμου έχουν πολύ λιγότερα να προσφέρουν. Η Λατινική Αμερική, για παράδειγμα, κάνει μια σοβαρή προσπάθεια, με SICA, Caricom, Mercosur και άλλα. Και κάθε φορά που κάποιο μπλοκ σβήνει, όπως η USAN (η Ένωση των Εθνών της Νότιας Αμερικής), ένα άλλο παίρνει τη θέση του, εσχάτως το Prosur (Φόρουμ για την Πρόοδο της Νότιας Αμερικής). Στη θέση σας, δεν θα κρατούσα την αναπνοή μου περιμένωντας αποτελέσματα.
ΕΠΙΛΕΓΜΕΝΗ ΑΡΘΡΟΓΡΑΦΙΑ ΑΠΟ ΤΟ BLOOMBERGOPINION
Μεταξύ όλων αυτών των επίδοξων συνομοσπονδιών, τα μέλη των BRICS έχουν αναμφισβήτητα τα λιγότερα κοινά μεταξύ τους, εκτός από την απέχθεια για την επιρροή των ΗΠΑ στα παγκόσμια οικονομικά, χρηματοοικονομικά και γεωπολιτικά πράγματα. Αποτελούνται από τρεις δημοκρατίες σε διαφορετικά στάδια οπισθοδρόμησης και δύο ολοένα και πιο κατασταλτικές αυταρχικές δικτατορίες. Ένα ζευγάρι εντός του μπλοκ, η Κίνα και η Ινδία, είναι τόσο πιθανό να πολεμήσουν μεταξύ τους όσο και να συνεργαστούν. Αυτό είναι πολύ διαφορετικό από, ας πούμε, τη G7, μια λέσχη πλούσιων φιλελεύθερων δημοκρατιών με κοινή αίσθηση ότι αποτελούν τους “φύλακες” της παγκόσμιας οικονομίας.
Ένα πράγμα στο οποίο επιδίδονται με επιτυχία όλα τα μπλοκ, οι ενώσεις και τα φόρουμ είναι η δημιουργία γραφειοκρατίας. Η ΕΕ κατακτά τον τίτλο σε αυτήν την κατηγορία, με 10 ή 11 προεδρίες, ανάλογα με το πώς θα τις μετρήσει κανείς. Ακόμη όμως και μικρότερα μπλοκ καυχώνται για τις γραμματείες τους, τις εναλλασσόμενες προεδρίες τους και τις συναφείς άλλες γραφειοκρατίες τους. Οι BRICS, για παράδειγμα, δημιούργησαν τη Νέα Τράπεζα Ανάπτυξης, ίδρυμα που προοριζόταν να αντιγράψει την Παγκόσμια Τράπεζα (και πάλι επειδή η τελευταία εδρεύει στην Ουάσιγκτον).
Ωστόσο, όταν τα μπλοκ επιδιώκουν υψηλότερους στόχους, άθελά τους γίνονται τροφή για τους σατιρικούς καλλιτέχνες. Οι BRICS έχουν προωθήσει την ιδέα ενός κοινού νομίσματος – τόσο το καλύτερο για να ανατρέψουν το μισητό δολάριο ΗΠΑ από τον παγκόσμιο θρόνο του. Αλλά μόνο ένα μπλοκ, η ΕΕ, πέτυχε ποτέ νομισματική ένωση – και μάλιστα το έκανε με τίμημα επαναλαμβανόμενων κινδύνων “πρόωρου θανάτου”. Η ιδέα ότι οι BRICS θα συνενώσουν τα χρήματά τους, τις κεντρικές τους τράπεζες, τη δημοσιονομική και νομισματική πολιτική τους είναι απλώς γελοία.
Λόγοι
Στην πραγματικότητα, καθένας από τους πέντε BRICS είναι σε αυτό το μπλοκ για διαφορετικούς λόγους. Πάρτε ως παράδειγμα την Κίνα. Θέλει να εκτοπίσει τις ΗΠΑ ως ηγεμόνα και συνεχίζει να παράγει μπλοκ στα οποία πιστεύει ότι μπορεί να κυριαρχήσει ακριβώς με αυτόν τον σκοπό. Αυτά περιλαμβάνουν την Πρωτοβουλία Belt and Road, ένα διηπειρωτικό πρόγραμμα υποδομών, τον Οργανισμό Συνεργασίας της Σαγκάης, που αποτελεί έναν ευρασιατικό όμιλο και το ονομαζόμενο 16+1 (πρώην 17+1), μια μορφή στην οποία η Κίνα φέρεται να συνεργάζεται με την Κεντρική και Ανατολική Ευρώπη. Όπως έχουν καταλάβει οι Ευρωπαίοι σε αυτόν τον σύλλογο, ωστόσο, το +1 ήθελε στην πραγματικότητα να κάνει το αφεντικό στους άλλους 16.
Δεδομένων των στόχων του C στα BRICS, ούτε το B, το R, το I ή το S, ούτε άλλες χώρες που έχουν εκδηλώσει ενδιαφέρον να ενταχθούν, όπως η Ινδονησία, δεν μπορούν πραγματικά να είναι ενθουσιώδεις στο να γίνουν υποτελείς του Πεκίνου μόνο και μόνο για να δώσουν στην Ουάσιγκτον ένα μάθημα. Αυτός είναι ένας λόγος για τον οποίο το φόρουμ θα δυσκολευτεί να προβάλει ήπια ισχύ – κι ακόμη περισσότερο θα δυσκολευτεί να προβάλει σκληρή.
Ένας άλλος λόγος είναι η παρέα που αναγκάζεται να κρατήσει στις τάξεις του. Δεν βοηθά ποτέ έναν σύλλογο όταν ένα μέλος του δεν μπορεί να εμφανιστεί επειδή το Διεθνές Ποινικό Δικαστήριο έχει εκδώσει ένταλμα για τη σύλληψή του. Σε αυτήν την περίπτωση, αυτός είναι ο Ρώσος πρόεδρος Βλαντιμίρ Πούτιν, ο οποίος αντιμετωπίζει κατηγορίες εγκλημάτων πολέμου για φερόμενη απέλαση παιδιών από κατεχόμενες περιοχές της Ουκρανίας στη Ρωσία. Θα συμμετάσχει μέσω βιντεοκλήσης προκειμένου να αποφύγει να του περάσουν χειροπέδες κατά την άφιξή του στο Γιοχάνεσμπουργκ.
Το πώς οι οικοδεσπότες θα επιμεληθούν αυτής της λεπτής κατάστασης και το εάν όλοι στην αίθουσα θα μείνουν ανέκφραστοι, συμπεριλαμβανομένου του υπουργού Εξωτερικών του Πούτιν, αξίζει να το παρακολουθήσουμε. Αλλά μια νέα παγκόσμια τάξη πραγμάτων δεν θα φαίνεται πουθενά στον ορίζοντα.
