Του Andreas Kluth
Καθώς η εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία πλησιάζει στην πρώτη της επέτειο, άραγε τι θα ακολουθήσει; Κατά κάποιο τρόπο, το Κρεμλίνο και το Κίεβο φαίνεται να σηματοδοτούν μια ανανεωμένη εκ μέρους τους διάθεση για έναρξη ειρηνευτικών διαπραγματεύσεων.
Σε άλλα νέα, φαίνεται να κάνουν το αντίθετο – αποκλείοντας τις συνομιλίες με το να θέτουν απίστευτα μαξιμαλιστικές προϋποθέσεις, ενώ ταυτόχρονα ακονίζουν τα μαχαίρια τους για μια κλιμάκωση των στρατιωτικών επιχειρήσεων. Δεν μπορεί να συμβαίνουν και τα δύο ταυτόχρονα, έτσι δεν είναι;
Το “πρωσικό” μάθημα
Ω ναι, μπορεί. Είναι αφελές να πιστεύουμε ότι οι πόλεμοι, συμπεριλαμβανομένου του τρέχοντος, διευθετούνται είτε μόνον μέσω διπλωματίας είτε αποκλειστικά μέσω μαχών και ότι η δεύτερη οδός συνεπάγεται την αποτυχία της πρώτης. Η πραγματική δυναμική μεταξύ των διαπραγματεύσεων και της ανταλλαγής πραγματικών πυρών αποτυπώθηκε με τον καλύτερο τρόπο από τον Φρειδερίκο τον Μέγα, βασιλιά της Πρωσίας του 18ου αιώνα: “Η διπλωματία χωρίς όπλα είναι σαν μουσική χωρίς όργανα”.
ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΕΠΙΣΗΣ: Πώς ο καιρός στην Ευρώπη «νικά» τον Πούτιν
Στις πρώτες ημέρες της ρωσικής εισβολής, η Ουκρανία διέθετε λίγα όργανα. Η χώρα ήταν απελπισμένα προσκολλημένη απλώς στην επιβίωσή της και κάθε “διαπραγμάτευση” θα ισοδυναμούσε με συνθηκολόγηση. Κάποια στιγμή την περασμένη άνοιξη, ο πρόεδρος Βολόντιμιρ Ζελένσκι προσέφερε ουσιαστικά στον Ρώσο ομόλογό του, Βλαντιμίρ Πούτιν, μια συμφωνία η οποία περιελάμβανε τη μόνιμη ουδετερότητα της Ουκρανίας – δηλαδή την παραίτηση για πάντα από τους δεσμούς με το ΝΑΤΟ. Ο Πούτιν, ο οποίος εξακολουθούσε να πιστεύει ότι θα μπορούσε να υποτάξει ολόκληρη την Ουκρανία, δεν ενδιαφέρθηκε.
Πολλά έχουν αλλάξει έκτοτε. Η στρατιωτική δυναμική φαίνεται τώρα να ευνοεί τους Ουκρανούς. Η χώρα λαμβάνει σταθερή ροή υπερσύγχρονων όπλων, πυρομαχικών και άλλου εξοπλισμού από τους δυτικούς φίλους της και οι στρατιώτες της μαθαίνουν σε χρόνο-ρεκόρ πώς να χρησιμοποιούν όλο αυτό το υλικό με θανατηφόρα για τον αντίπαλό τους αποτελέσματα. Η Ουκρανία δεν χρειάζεται πλέον να φοβάται τον εθνικό αφανισμό της και μπορεί ακόμη και να ελπίζει σε κάποιου είδους νίκη. Εάν ξεκινούσαν διαπραγματεύσεις φέτος, η Ουκρανία θα βρισκόταν σε πολύ πιο ισχυρή διαπραγματευτική θέση.
Επιπλέον, τα στρατεύματα του Πούτιν έχουν διαπράξει τέτοιες άθλιες -και μάλιστα γενοκτονικές- φρικαλεότητες στην Ουκρανία που ο Ζελένσκι δεν είναι πλέον σε θέση ή και δεν θέλει να κάνει δραστικές παραχωρήσεις και οφείλει πια να επιμείνει σε κάποια μορφή αποκατάστασης. Σε ένα βιντεοσκοπημένο μήνυμά του προς τους ηγέτες της Ομάδας των 20 (G20) τον Νοέμβριο, πρότεινε ένα ειρηνευτικό σχέδιο 10 σημείων. Περιλαμβάνει την πλήρη αποχώρηση της Ρωσίας από ολόκληρη την Ουκρανία, συμπεριλαμβανομένου του Ντονμπάς και της Κριμαίας. Οραματίζεται επίσης να δικαστεί η Ρωσία για εγκλήματα πολέμου ενώπιον διεθνούς δικαστηρίου, να φέρει πίσω όλους τους Ουκρανούς που η Ρωσία έχει απελάσει από τα κατεχόμενα εδάφη ή έχει φυλακίσει και πολλά άλλα.
Ο υπουργός Εξωτερικών της Ουκρανίας Ντμίτρο Κουλέμπα έχει τώρα τελειοποιήσει αυτή την πρόταση, προτείνοντας μια διεθνή σύνοδο κορυφής για την ειρήνη υπό την αιγίδα των Ηνωμένων Εθνών, ίσως με έναρξή της τον Φεβρουάριο. Ο ίδιος ο Ζελένσκι πιθανότατα θα πει περισσότερα γύρω από αυτή την ιδέα όταν θα μιλήσει στο Παγκόσμιο Οικονομικό Φόρουμ στο Νταβός αυτόν τον μήνα. Καμία από αυτές τις δραστηριότητες δεν συνεπάγεται ότι το Κίεβο πιστεύει ότι θα πετύχει η εναρκτήρια πρόταση του λέξη προς λέξη – απλώς θέλει να δείξει ότι είναι έτοιμο να παίξει ξανά την “ορχηστρική μουσική” της διπλωματίας.
Ίδια μελωδία, άλλη κατεύθυνση
Ο Πούτιν παίζει την ίδια μελωδία προς την αντίθετη κατεύθυνση. Ισχυρίζεται επίσης ότι είναι ανοικτός σε διαπραγματεύσεις, ενώ θέτει όρους οι οποίοι γνωρίζει ότι ακούγονται σαν ένα κακόγουστο, αρρωστημένο αστείο για το Κίεβο και στον υπόλοιπο κόσμο. Απαιτεί όχι μόνο η Κριμαία αλλά και τέσσερις άλλες ουκρανικές επαρχίες τις οποίες ισχυρίζεται ότι έχει προσαρτήσει να αναγνωριστούν ως ρωσικές. Επιπλέον, θα ζητήσει πολλά περισσότερα, συμπεριλαμβανομένης της αποχώρησης του ΝΑΤΟ από την Ανατολική Ευρώπη και άλλα πράγματα που θα λειτουργούσαν ως επικύρωση των προπαγανδιστικών του ψεμάτων ότι η Ρωσία ενήργησε πραγματικά ευρισκόμενη σε αυτοάμυνα.
Ενώ και οι δύο πλευρές θέτουν τα συγκεκριμένα σημεία συζήτησης, ταυτόχρονα οπλίζουν και ξαναγεμίζουν, όπως θα έκανε ο γερο-Φρειδερίκος. Ο Ζελένσκι μόλις επέστρεψε από την Ουάσιγκτον – το πρώτο του ταξίδι στο εξωτερικό μετά την εισβολή του Πούτιν – έχοντας στις αποσκευές του νέες αμερικανικές υποσχέσεις υποστήριξης, συμπεριλαμβανομένου του περίφημου συστήματος πυραυλικής άμυνας Patriot. Αυτό με τη σειρά του θα μπορούσε να επηρεάσει τη συζήτηση σε χώρες του ΝΑΤΟ όπως η Γερμανία, η οποία εξακολουθεί να διστάζει να στείλει τα άρματα μάχης Leopard 2 τα οποία χρειάζονται οι Ουκρανοί για να ανακτήσουν τα εδάφη τους.
ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΕΠΙΣΗΣ: Ο Βολόντιμιρ Ζελένσκι και το χειροκρότημα του Κογκρέσου
Ο Πούτιν με τη σειρά του εντείνει την εκστρατεία του τρόμου εναντίον αμάχων, εξαπολύοντας πυραύλους και ιρανικά drones ενάντια σε πόλεις, σε μια προσπάθεια να λιμοκτονήσει, να παγώσει και να βομβαρδίσει τους Ουκρανούς μέχρι του σημείου που να τους υποτάξει. Έχοντας επιστρατεύσει περί τις 300.000 επιπλέον Ρώσους στρατιώτες τους τελευταίους μήνες, καυχιέται ότι έχει τις εφεδρείες σε ανθρώπινο δυναμικό και τη δύναμη της θέλησης να συνεχίσει τον πόλεμο επ’ αόριστον.
Μια δεκαετία;
Η πραγματικότητα στο έδαφος και στον ευρύτερο κόσμο φαντάζει διαφορετική. Πρώτον, και οι δύο αντιμαχόμενοι έχουν ήδη αιμορραγήσει πάρα πολύ – υπολογίζεται από τις δυτικές πρωτεύουσες ότι υπάρχουν απώλειες σχεδόν 100.000 ανθρώπων σε κάθε πλευρά. Δεύτερον, η σύγκρουση διεθνοποιείται, καθώς ο Ζελένσκι κερδίζει και ο Πούτιν χάνει φίλους μεταξύ πρώην ουδέτερων ή φιλικών προς τη Ρωσία χωρών, από την Ινδία μέχρι το Καζακστάν, ακόμη και την Κίνα.
Όταν ο Πούτιν άρχισε να απειλεί με πυρηνική κλιμάκωση πέρυσι, ο φόβος ήταν ότι η διεθνοποίηση θα μπορούσε να διευρύνει τη σύγκρουση σε έναν Γ’ Παγκόσμιο Πόλεμο. Αντίθετα, η αυξανόμενη διπλωματική δραστηριότητα από τρίτες δυνάμεις – Πεκίνο, Νέο Δελχί, Άγκυρα, Τζακάρτα και άλλους – έχει ουσιαστικά δείξει στον Πούτιν τα όριά του και έχει περιορίσει το περιθώριο ελιγμών του. Φαίνεται να έχει καταλάβει ότι ο κόσμος δεν θα ανεχόταν τη χρήση πυρηνικών όπλων – και θα τον τιμωρούσε με σίγουρη ήττα.
Ο πόλεμος αυτός, παρ’ όλα αυτά, μπορεί να τραβήξει ακόμη για μια δεκαετία – όπως έγινε με τη σοβιετική εισβολή στο Αφγανιστάν – ή και να τελειώσει νωρίτερα. Μπορεί να “παγώσει” με μια άτυπη ανακωχή όπως έγινε με τον πόλεμο της Κορέας ή να καταλήξει σε παρατεταμένες διεθνείς ειρηνευτικές διαπραγματεύσεις οι οποίες να θυμίζουν το Συνέδριο της Βιέννης του 1815 ή την Ειρήνη της Βεστφαλίας το 1648.
Ακόμη όμως κι όταν οι διπλωμάτες αρχίσουν να συντάσσουν σχέδια θέσεων γύρω από τραπέζια διαπραγμάτευσης – καθώς θα κουρδίζουν τα όργανα στο τμήμα που τους αναλογεί στην ορχήστρα – τα όπλα θα συνεχίσουν να ανθούν στο πεδίο της μάχης, στα πιο άγρια κρεσέντο τους μέχρι τώρα.
