Καθώς ο αγώνας της Ουκρανίας κατά της Ρωσίας μαίνεται και ο πόλεμος του Ισραήλ κατά της Χαμάς στη Γάζα συνεχίζεται, οι βαθιές οικονομικές επιπτώσεις είναι αδύνατο να αγνοηθούν. Ενώ ο κόσμος παρακολουθεί τις συνέπειες αυτές να εκτυλίσσονται, αναγνωρίζεται ολοένα και περισσότερο η επείγουσα ανάγκη για σημαντική χρηματοδότηση για τη στήριξη των προσπαθειών για τη μεταπολεμική ανάκαμψη.
Από την εμπειρία μου σε ανώτερους ρόλους στον ιδιωτικό, δημόσιο και μη κερδοσκοπικό τομέα, έχω αναγνωρίσει ξεχωριστά χαρακτηριστικά που σχετίζονται με το κεφάλαιο κάθε τομέα. Ενώ τα δημόσια και μη κερδοσκοπικά κεφάλαια διαδραματίζουν ζωτικό ρόλο στη μεταπολεμική ανάκαμψη, είναι από τη φύση τους περιορισμένα σε πεδίο εφαρμογής και έχουν πολλούς άλλους περιορισμούς. Ανεμπόδιστο από αυτούς τους περιορισμούς, το ιδιωτικό κεφάλαιο είναι το κλειδί για διαρκή και ουσιαστικό αντίκτυπο.
Γιατί συμβαίνει αυτό;
Χωρίς να επιβαρύνεται από τις γραφειοκρατικές διαδικασίες των δημόσιων επενδύσεων, το ιδιωτικό κεφάλαιο λειτουργεί με την ευελιξία που απαιτείται για τις κινήσεις στο πολύπλοκο τοπίο ανάκαμψης των κατεστραμμένων από τον πόλεμο χωρών.
Σχέδιο Μάρσαλ
Ίσως, το πιο γνωστό και επιτυχημένο παράδειγμα ανάμειξης του ιδιωτικού τομέα σε μεταπολεμικές χώρες είναι το Σχέδιο Μάρσαλ μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο. Με πρωτοβουλία των ΗΠΑ το 1948, το πρόγραμμα στήριξε την οικονομική ανάκαμψη και ανασυγκρότηση στη Δυτική Ευρώπη μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο. Αν και το σχέδιο χρηματοδοτήθηκε κυρίως με δημόσιο χρήμα, οι φορείς του ιδιωτικού τομέα διαδραμάτισαν καθοριστικό ρόλο, με τις ιδιωτικές τράπεζες να διευκολύνουν τα δάνεια και την υλοποίηση.
Το Σχέδιο Μάρσαλ άλλαξε το παιχνίδι για την Ευρώπη, με το ΑΕΠ των χωρών που συμμετείχαν να αυξάνεται κατά 33%. Το πιο σημαντικό είναι ότι αποδείχθηκε μια επικερδής επένδυση για τις ΗΠΑ και τις ιδιωτικές τράπεζες που προσέφεραν τις υπηρεσίες και τα κεφάλαιά τους. Το Σχέδιο Μάρσαλ άνοιξε νέες αγορές για τα αμερικανικά αγαθά, ανέπτυξε αξιόπιστους εμπορικούς εταίρους και καθιέρωσε ευρύτερη οικονομική σταθερότητα, αποτελώντας λαμπρό παράδειγμα για το πώς οι επενδύσεις για την ανοικοδόμηση μεταπολεμικών χωρών μπορούν να αποδώσουν τεράστιες αποδόσεις.
Ουκρανία
Στην Ουκρανία, ο πρόεδρος Βολοντίμιρ Ζελένσκι και το Υπουργείο Οικονομικών συνεργάζονται ήδη με την JPMorgan για τη δημιουργία μιας πλατφόρμας προσέλκυσης ιδιωτικών κεφαλαίων που θα βοηθήσουν τη χώρα να ανοικοδομηθεί και να επενδύσει στη μελλοντική ανάπτυξη. Η JP Morgan θα συμβουλεύει την ουκρανική κυβέρνηση σχετικά με χρηματοδοτικά μέτρα και δομές που θα στηρίξουν τη μακροπρόθεσμη ανάπτυξη, όπως: “χρηματοοικονομική σταθεροποίηση, αξιολογήσεις πιστοληπτικής ικανότητας, διαχείριση της κρατικής ρευστότητας, οικονομική ψηφιοποίηση και εντοπισμός ευκαιριών για τη δημιουργία στενών οικονομικών δεσμών με την Ευρώπη”.
Ισραήλ
Εστιάζοντας στο Ισραήλ, όπου ζω, η χώρα έχει μια μακρά ιστορία ιδιωτικού κεφαλαίου που ωφελεί τη γη και τους δανειστές. Όταν ο πρώτος πρωθυπουργός του Ισραήλ, ο Νταβίντ Μπεν Γκουριόν, αντιμετωπίζοντας μια νεοσύστατη οικονομία, μια από τις βασικές στρατηγικές του ήταν η προώθηση της πώλησης ισραηλινών ομολόγων για την παροχή εισροής κεφαλαίων που θα βοηθούσαν στην οικοδόμηση και ανάπτυξη σχεδόν κάθε τομέα της οικονομίας, από τις μεταφορές και την ύδρευση έως την τεχνολογία και την άμυνα. Το 1951, το πρώτο έτος λειτουργίας της, η Israel Bonds συγκέντρωσε πάνω από 52 εκατ. δολάρια, υπερδιπλασιάζοντας τις προσδοκίες, και από την ίδρυσή του, ο οργανισμός έχει συγκεντρώσει πάνω από 50 δισ. δολάρια σε διεθνείς επενδύσεις. Μόνο τον Μάρτιο του 2024, το Ισραήλ πούλησε ομόλογα ρεκόρ ύψους 8 δισ. δολαρίων, παρά την υποβάθμιση της πιστοληπτικής ικανότητας της χώρας από τον οίκο Moody’s μετά τις επιθέσεις της Χαμάς στις 7 Οκτωβρίου. Η ζήτηση για την προσφορά εκτοξεύτηκε στα 38 δισ. δολάρια, που αντιστοιχούν σε 4,75 φορές την αξία των ομολόγων.
Αρκετές δεκαετίες μετά την ίδρυση του Ισραήλ, η χώρα αναδείχθηκε σε “Startup Nation” (μτφ. Έθνος των νεοφυών επιχειρήσεων). Η εισροή ξένων κεφαλαίων τροφοδότησε την ανάπτυξη ενός ακμάζοντος τομέα υψηλής τεχνολογίας, με τη δημιουργία υπηρεσιών και προϊόντων που σήμερα αποτελούν το 48% των εξαγωγών της χώρας, οδηγώντας στο 40% της συμβολής στην αύξηση του ΑΕΠ την περίοδο 2017-2022. Σύμφωνα με την έκθεση του 2023 “State of High-Tech” που εξέδωσε η Ισραηλινή Αρχή Καινοτομίας, η βιομηχανία υψηλής τεχνολογίας του Ισραήλ εξακολουθεί να βασίζεται σχεδόν εξ ολοκλήρου στον ιδιωτικό τομέα και στους ξένους επενδυτές. Η ίδια έκθεση διαπίστωσε ότι το 2021-2022, οι ξένοι επενδυτές παρείχαν το 75%-80% της χρηματοδότησης για τον τομέα επιχειρηματικών κεφαλαίων (venture capital) του Ισραήλ, την κύρια πηγή της χρηματοδότησης της υψηλής τεχνολογίας στη χώρα.
Καθώς αξιολογούμε την πορεία του Ισραήλ προς τη μακροπρόθεσμη ανάκαμψη, οι ιδιωτικές ξένες επενδύσεις θα διαδραματίσουν πιθανότατα σημαντικό ρόλο στην ανοικοδόμηση που απαιτείται για την εξασφάλιση και τη διατήρηση του μέλλοντος του Ισραήλ. Με αφορμή την υποβάθμιση της Moody’s, την ύφεση της παγκόσμιας αγοράς και ένα έτος πολιτικής αστάθειας που επιδεινώθηκε από την αβεβαιότητα που προκάλεσε ο πόλεμος, οι ξένοι επενδυτές είναι πιθανό να είναι πιο επιφυλακτικοί από ποτέ ως προς τις επενδύσεις στο Ισραήλ. Ωστόσο, οι ισραηλινές εταιρείες εξακολουθούν να αντλούν κεφάλαια από παγκόσμιους επενδυτές, οι συναλλαγές συγχωνεύσεων και εξαγορών συνεχίζονται και οι πολυεθνικές εταιρείες επιδεικνύουν σταθερή υποστήριξη. Τον Ιανουάριο του 2024, ο δισεκατομμυριούχος Bill Ackman και η Neri Oxman αγόρασαν μερίδιο 4,9% στο ισραηλινό χρηματιστήριο επικαλούμενοι τις “τεράστιες μακροπρόθεσμες δυνατότητες ανάπτυξης” της χώρας. Αν η σχεδόν πενταπλάσια ζήτηση για την πρόσφατη προσφορά ομολόγων του Ισραήλ αποτελεί μια ένδειξη, τότε οι επενδυτές παραμένουν αισιόδοξοι για τις οικονομικές προοπτικές της χώρας.
Μεταπολεμικά, οι ανάγκες θα είναι μεγάλες και το Ισραήλ θα κληθεί να δημιουργήσει μια διαφοροποιημένη οικονομική δομή που δεν θα βασίζεται τόσο πολύ στον τομέα της υψηλής τεχνολογίας της χώρας: αναζωογόνηση της γεωργίας και ενίσχυση της επισιτιστικής ασφάλειας, στεγαστικές ανάγκες για τους εκτοπισμένους πληθυσμούς και την εισροή νέων μεταναστών στη χώρα μετά την παγκόσμια έξαρση του αντισημιτισμού, υποδομές, μεταφορές και άλλα. Από τη σκοπιά του ξένου ιδιωτικού κεφαλαίου, καθένας από αυτούς τους πυλώνες αντιπροσωπεύει προσοδοφόρες επενδυτικές ευκαιρίες.
Το καταλληλότερο εργαλείο
Εν τέλει, θα χρειαστούν κεφάλαια από όλους τους τομείς για να βοηθήσουν στη μεταπολεμική ανάκαμψη στην Ουκρανία, τη Γάζα και το Ισραήλ. Η φιλανθρωπία ήταν απαραίτητη για την αντιμετώπιση επειγουσών αναγκών, όπως η επείγουσα βοήθεια και ο ιατρικός εξοπλισμός, και το δημόσιο κεφάλαιο θα είναι απαραίτητο για την παροχή σταθερότητας και διακυβέρνησης. Το ιδιωτικό κεφάλαιο όμως, είναι το καταλληλότερο εργαλείο για να προωθήσει μετασχηματιστικές επενδύσεις και να ωθήσει τη βιώσιμη ανάπτυξη στα μεταπολεμικά έθνη.
