Μέχρι πριν μερικά χρόνια το κράτος έκτιζε ιδιόκτητα κτήρια που λειτουργούσαν σαν ψυγεία τον χειμώνα και σαν φούρνους το καλοκαίρι και τώρα δαπανώνται δεκάδες εκατομμύρια ευρώ για ενεργειακή αναβάθμιση τους. Είναι δε χαρακτηριστικό, ότι μόνο την προγραμματική περίοδο 2021-2027, το κόστος των ενεργειακών αναβαθμίσεων δημοσίων κτηρίων, θα ανέλθει σε €45 εκατ.
Από τα σχετικά στοιχεία προκύπτει, ότι ακόμη και κτήρια τα οποία κτίστηκαν σε μεταγενέστερο στάδιο έχουν χειρότερη ενεργειακή απόδοση από άλλα κτήρια του δημοσίου τα οποία κτίστηκαν προγενέστερα, κάτι το οποίο παραπέμπει σε λανθασμένο προγραμματισμό και σε σπάταλο κράτος, το οποίο δεν σεβόταν τον φορολογούμενο πολίτη, ο οποίος πληρώνει το λογαριασμό (μέσω του προϋπολογισμού) αλλά ούτε και το περιβάλλον.
Στην πορεία, το έργο της ενεργειακής αναβάθμισης των δημοσίων κτηρίων ανέλαβε να φέρει εις πέρας το υπουργείο Μεταφορών μέσω του Τμήματος Δημοσίων Έργων, σε συνεργασία με άλλες υπηρεσίες του δημοσίου.
Ουσιαστικά η προσπάθεια άρχισε από τον Μάιο του 2013, όταν με οδηγίες του τότε υπουργού Μεταφορών συστάθηκε ομάδα εργασίας (υπό το συντονισμό του Τμήματος Δημοσίων Έργων) με σκοπό την ετοιμασία σχεδίου δράσης για την ετοιμασία προγράμματος ενεργειακής απόδοσης σε δημόσια κτήρια.
Πρόσφατα ο υπουργός Μεταφορών κ. Αλέξης Βαφεάδης ζήτησε ενημέρωση ως προς το «που στέκει» το δημόσιο από πλευράς ενεργειακής απόδοσης των κτηρίων του.
Ένας από τους στόχους της ανακίνησης του θέματος είναι να ληφθούν τυχόν μέτρα που επιβάλλονται ώστε να διασφαλιστεί ότι η Κύπρος θα εναρμονιστεί με το άρθρο 5 της Οδηγίας 2012/27/ΕΕ για εξοικονόμηση ενέργειας ετησίως (3,316 GWh) και την εφαρμογή του άρθρου 14 των Περί Ενεργειακής Απόδοσης Νόμων του 2009 μέχρι 2015.
Στο ενημερωτικό σημείωμα που απέστειλε το Τμήμα Δημοσίων Έργων στον κ. Βαφεάδη (ημερομηνίας 21 Ιουνίου 2023) αναφέρεται, πως για την εφαρμογή της σχετικής πρόνοιας του Νόμου και της Οδηγίας της ΕΕ, η Υπηρεσία Ενέργειας του Υπουργείου Ενέργειας ετοίμασε έκθεση προς την Ευρωπαϊκή Επιτροπή με τίτλο «Εναλλακτική προσέγγιση για την βελτίωση της ενεργειακής απόδοσης των κτηρίων που ανήκουν και χρησιμοποιούνται από κεντρικές κυβερνητικές Αρχές (σύμφωνα με την παράγραφο 6 του άρθρου 5 της Οδηγίας 2012/27/ΕΕ για την ενεργειακή απόδοση (Υποδειγματικός ρόλος κτηρίων που ανήκουν στην κεντρική δημόσια διοίκηση)»).
Στην έκθεση συμπεριλαμβάνεται και κατάλογος με τα κτήρια που ανήκουν και χρησιμοποιούνται από κεντρικές κυβερνητικές Αρχές και είναι άνω των 250τ.μ. Στον κατάλογο αυτό έχουν καταγραφεί 175 κτήρια. Δεν έχουν συμπεριληφθεί οι κατηγορίες κτηρίων που εξαιρούνται από την υποχρέωση τήρησης των απαιτήσεων ελάχιστης ενεργειακής απόδοσης όπως αυτό προνοείται από τους περί Ρύθμισης της Ενεργειακής Απόδοσης των Κτιρίων Νόμους του 2006 έως 2012, όπως επίσης και κτήρια που ανήκουν στις ένοπλες δυνάμεις ή στην κεντρική δημόσια διοίκηση και εξυπηρετούν σκοπούς εθνικής άμυνας. Στον κατάλογο καταγράφονται δεδομένα των κτηρίων όπως ονομασία, διεύθυνση, χρήση, κατανάλωση ενέργειας και ενεργειακή κατηγορία.
Η αναπληρώτρια διευθύντρια του Τμήματος Δημοσίων Έργων ενημερώνει τον υπουργό, πως πέραν των €45 εκατ. τα οποία θα διατεθούν για ενεργειακή αναβάθμιση δημοσίων κτηρίων (στο πλαίσιο των Διαρθρωτικών Ταμείων της περιόδου 2021-2027), έχουν διατεθεί ήδη άλλα €15.415.000. Το κονδύλι αυτό διατέθηκε μέσω των διαρθρωτικών ταμείων της περιόδου 2014-2020 και έχουν εκτελεστεί ακόλουθα έργα.
Αυτά που αναβαθμίστηκαν
–Ενεργειακή αναβάθμιση κυβερνητικών γραφείων Πάφου 11.000 τ.μ. Ενεργειακή κατηγορία μετά την αναβάθμιση Β+ από Ζ, Η και Ε. Το έργο έχει ολοκληρωθεί το 2021. Ποσό συμβολαίου: €6.690.000 συν ΦΠΑ.
–Ενεργειακή αναβάθμιση κτηρίου επιτρόπων 1.800 τ.μ. Ενεργειακή κατηγορία Β+ μετά την αναβάθμιση από Δ. Το έργο έχει ολοκληρωθεί εντός του 2022. Ποσό συμβολαίου: €1.299.000,00 συν ΦΠΑ.
–Ενεργειακή αναβάθμιση κεντρικών γραφείων και επαρχιακού μηχανικού Λ/σιας Τμήματος Δημοσίων Έργων, 7.000 τ.μ. Ενεργειακή κατηγορία Α μετά την αναβάθμιση από Ζ. Το έργο βρίσκεται υπό εξέλιξη. Ποσό συμβολαίου: €7.426.000,00 συν ΦΠΑ.
Για την επίτευξη ετήσιας εξοικονόμησης ενέργειας 3,316 GWh θα υλοποιηθούν:
> Ριζικές ανακαινίσεις που θα αναβαθμίσουν το κτήριο σε κτήριο με σχεδόν μηδενική κατανάλωση ενέργειας.
> Ριζικές ανακαινίσεις που θα αναβαθμίσουν το κτήριο στις εθνικές απαιτήσεις ελάχιστης ενεργειακής απόδοσης.
> Μεμονωμένα μέτρα εξοικονόμησης ενέργειας (π.χ. αντικατάσταση λαμπτήρων, μόνωση οροφής, ΑΠΕ κ.ά.).
> Μέτρα βελτίωσης τις συμπεριφοράς των χρηστών για ορθολογική χρήση ενέργειας.
Τα εργαλεία / δράσεις μέσω των οποίων προωθείται/υλοποιείται η αναβάθμιση της ενεργειακής απόδοσης των δημοσίων κτηρίων είναι τα ακόλουθα:
i. Μέσω διαρθρωτικών προγραμμάτων.
ii. Μέσω ευρωπαϊκών προγραμμάτων διασυνοριακής συνεργασίας.
iii. Μέσω του κρατικού προϋπολογισμού.
iv. Μέσω συμβάσεων ενεργειακής απόδοσης (ΣΕΑ) με τη σύμπραξη δημόσιου και ιδιωτικού τομέα (ΣΔΙΤ).
Οι τρεις πρώτες δράσεις αποτελούν συνήθη πρακτική που εφαρμόζεται εδώ και αρκετά χρόνια. Οι συμβάσεις ενεργειακής απόδοσης (ΣΕΑ) αποτελούν νέα πρακτική για τα κυπριακά δεδομένα, τόσο στο δημόσιο όσο και στον ιδιωτικό τομέα.
Ποια κτήρια θα έχουν μηδενική κατανάλωση
Στο σημείωμα του Τμήματος Δημοσίων Έργων προς τον υπουργό Μεταφορών αναφέρεται, πως όλα τα νέα κυβερνητικά κτήρια που προωθούνται από 1/1/2019 είναι μηδενικής κατανάλωσης, σύμφωνα με το άρθρο 5Α του περί Ρύθμισης της Ενεργειακής Απόδοσης των Κτηρίων Νόμου Ν. 142(Ι)2006. Τα ακόλουθα κτήρια που υλοποιούνται από τον τομέα κτηρίων του τμήματος είναι κτήρια με σχεδόν μηδενική κατανάλωση ενέργεια:
> Κεντρικά Γραφεία Τμήματος Κτηματολογίου και Χωρομετρίας.
> Κέντρο Ψυχικής Υγείας στη Λευκωσία (Α’ Φάση).
> Νέο Κυπριακό Μουσείο.
> Παγκύπριο Κέντρο Αίματος.
> Πυροσβεστικός Σταθμός Αγίας Νάπας.
> Ανέγερση Κέντρου Φιλοξενίας «Λίμνες» στην περιοχή Μενόγεια της επαρχίας Λάρνακας, για αιτητές διεθνούς προστασίας και προαναχωρησιακού κέντρου για πρόσωπα που θα επαναπατριστούν.
> Νομική Υπηρεσία της Δημοκρατίας.
Στο σχετικό ενημερωτικό κείμενο προς τον υπουργό αναφέρεται, πως η κλιματική αλλαγή επιτάσσει την αναγκαιότητα μετάβασης σε πράσινη και με χαμηλές ενεργειακές απαιτήσεις και εκπομπές άνθρακα, δόμηση.
Σημειώνεται δε, πως τα δημόσια κτήρια πρέπει να αποτελέσουν πρότυπο στον τομέα αυτό. Στόχος, μέσα από τις ενεργειακές αναβαθμίσεις στο κτιριακό απόθεμα της Κυβέρνησης, είναι να επιτυγχάνεται η υλοποίηση ολοένα και περισσότερων επιδεικτικών ενεργειακών έργων & δράσεων σε κτήρια και εγκαταστάσεις δημοσίου τομέα. Κύριο μέλημα του Τμήματος Δημοσίων Έργων, είναι μέσα από συνεκτική και στοχευόμενη ολιστική μεθοδολογία (σε ότι αφορά την ενεργειακή αναβάθμιση των κτηρίων) να συμβάλει στην προώθηση δράσεων εξοικονόμησης ενέργειας, στην ενθάρρυνση της χρήσης των ΑΠΕ, με βασικό κριτήριο το κοινό συμφέρον και τον πολλαπλασιασμό των αποτελεσμάτων σε όλα τα κτήρια γενικότερα πέραν των δημοσίων.
Προσδιορίζοντας το κτήριο με σχεδόν μηδενική κατανάλωση ενέργειας το Τμήμα αναφέρει πως πρόκειται για κτήριο με πολύ υψηλή ενεργειακή απόδοση, του οποίου η σχεδόν μηδενική ή η πολύ χαμηλή ποσότητα ενέργειας που απαιτείται, καλύπτεται σε πολύ μεγάλο βαθμό με ενέργεια από ανανεώσιμες πηγές, περιλαμβανομένης της παραγόμενης επιτόπου ή πλησίον του κτηρίου.
