Της Άννας Θεολόγου* και του Σαββάκη Σαββίδη**
Σε πρόσφατες δηλώσεις του, ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας μάς είπε ότι πρέπει να σώσουμε την οικονομία, βάζοντας εμπόδιο στους στρατηγικούς κακοπληρωτές. Ο δε Κυβερνητικός Εκπρόσωπος μάς απήγγειλε το ίδιο τροπάριο για ακόμα μια φορά, διακηρύσσοντας ότι «θα διαφυλάξουμε την οικονομία», τάχα. Υπονοώντας, χωρίς να το λέει βέβαια, ότι θα το κάνουν υπηρετώντας πιστά τις τράπεζες και τα Ταμεία που έχουν αποκτήσει τα δάνεια με αδιαφανείς διαδικασίες, για να κατασπαράξουν τις περιουσίες του κόσμου.
Εδώ και καιρό μάς παραθέτουν διάφορους τέτοιους μύθους για «στρατηγικούς κακοπληρωτές», «ηθικούς κινδύνους», «χωρίς τράπεζες δεν υπάρχει οικονομία» ή ότι «προστατεύουν τις καταθέσεις του κόσμου» μέσω των εκποιήσεων και άλλα τέτοια που προβάλλουν οι δημιουργοί και κύριοι υπαίτιοι του προβλήματος στην οικονομία, ως επίσης και αυτοί στην πολιτική εξουσία που τους υπηρετούν ευλαβικά. Θα αναφερθούμε λοιπόν πιο κάτω σε κάθε ένα από αυτούς τους μύθους αναλυτικά.
- Ο μύθος περί “Ηθικού Κινδύνου”
Ο μύθος βασίζεται στην υπόθεση ότι ο δανειολήπτης επωφελείται από την πρακτική να μην εξυπηρετεί το δάνειο του, ως όφειλε, και προβάλλεται για να δικαιολογήσει την πρακτική των τραπεζών να ξεπουλούν τα δάνεια και μάλιστα σε πολύ χαμηλές τιμές σε τρίτους (κυρίως ξένα ταμεία). Και ενώ στην τιμή που το δάνειο πωλείται σε τρίτους θα μπορούσε η τράπεζα να το αναδιαρθρώσει ή ο ίδιος ο δανειολήπτης να βρει χρηματοδότηση για να το ξοφλήσει, στερούν από τον δανειολήπτη το «δικαίωμα πρώτης άρνησης» στην τιμή που η τράπεζα προτίθεται να το πωλήσει σε τρίτους.
Ο «ηθικός κίνδυνος» προβάλλεται, εσκεμμένα κατά τη γνώμη μας, για να αφεθούν τα Ταμεία, στα οποία έχουν ξεπουλήσει τα δάνεια, να αρπάξουν τις υποθήκες και τις εξασφαλίσεις που έχουν δεσμεύσει οι τράπεζες όταν έδιναν μη βιώσιμα δάνεια χωρίς αξιολόγηση της ικανότητας αποπληρωμής και με μοναδικό κριτήριο τις εξασφαλίσεις. Αυτό από μόνο του καθιστά πολύ μεγαλύτερο ηθικό κίνδυνο και καταστρέφει τα θεμέλια της οικονομίας και της ευημερίας το κόσμου. Γι’ αυτό ακριβώς τον λόγο η Ισλανδία δεν επέτρεψε αυτή την πρακτική και προτίμησε να αναδιαρθρώσει το άρρωστο τραπεζικό της κατεστημένο, ενώ στην περίπτωσή μας ασθενεί εδώ και δέκα χρόνια. - Ο μύθος περί πάταξης των λεγόμενων «Στρατηγικών Κακοπληρωτών»
Αυτοί υπάρχουν, αλλά κατά κύριο λόγο είναι οι πολύ μεγάλοι, σε όγκο δανεισμού, δανειολήπτες, που έχουν κάθε λόγο να επωφεληθούν από το να μην πληρώνουν τις δόσεις των δανείων τους, εφόσον οι μόνες που θα χάσουν θα είναι οι ίδιες οι τράπεζες. Στους πλείστους από αυτούς δεν ζητήθηκε καν να δώσουν προσωπικές εγγυήσεις. Είναι κυρίως οι πολύ μεγάλοι και υπερδανεισμένοι (για να μην πούμε οι κακομαθημένοι) των τραπεζών, που έχουν λόγο να μην πληρώνουν, διότι από τις εξασφαλίσεις που τους ζήτησαν και έδωσαν στις τράπεζες θα τους στοιχίσει πολύ λιγότερο αν δεν πληρώνουν και αφήσουν την τράπεζα να πάρει λιγότερα, αν προσφύγει σε δικαστική διεκδίκηση των οφειλόμενων, μέσω των ελλιπών εξασφαλίσεων που κατέχουν.
Στις μικρομεσαίες επιχειρήσεις που έχουν “οικογενειακά” δάνεια, αν δεν πληρώσουν οι δανειολήπτες, εφόσον οι εξασφαλίσεις που έχουν υπογράψει όταν έπαιρναν το δάνειο είναι τέτοιες που σίγουρα οι ίδιοι χάνουν, γιατί οι πολιτικοί να θεωρούν ότι αυτοί επιλέγουν και μάλιστα “στρατηγικά” να μην πληρώνουν; Ένας οικογενειάρχης ή μια μικρομεσαία επιχείρηση που έχει θέσει τα πάντα σε εξασφαλίσεις (υποθήκη, κυμαινόμενη επιβάρυνση, προσωπικές εγγυήσεις του δανειζόμενου αλλά και από τον στενό του κύκλο κλπ) γιατί, αν μπορεί, να μην πληρώνει και να επιβαρύνει το χρέος του; Για να του τα πάρουν όλα;
Ο μύθος που γενικεύει ποιους αφορά αυτή η κακή πρακτική και που επανειλημμένα παρουσιάζουν κάποιοι, προβάλλεται για να δικαιολογήσουν την αρπαγή των περιουσιών του κόσμου προς εξυπηρέτηση ειδικών συμφερόντων. Αυτό το παραμύθι περί “στρατηγικών κακοπληρωτών” πρέπει επιτέλους να σταματήσει ή πρέπει να το απευθύνουν σε αυτούς που πραγματικά αφορά, δηλαδή τους «νονούς» των τραπεζών, που έπαιρναν και παίρνουν, ακόμα και σήμερα, τα δάνεια με ελλιπείς εξασφαλίσεις. - Ο μύθος ότι «χωρίς τράπεζες δεν υπάρχει οικονομία»
Αυτό προβάλλεται συνήθως από πολιτικούς που προσπαθούν να δικαιολογήσουν την αφοσίωση και ίσως τις δεσμεύσεις τους για να εξυπηρετούν το αρρωστημένο τραπεζικό καθεστώς που επικρατεί σε κάποιο βαθμό στη χώρα μας. Ίσως με το αζημίωτο γ’ αυτούς, κάποιοι λέγουν.
Όμως, ακριβώς το αντίθετο ισχύει. Δηλαδή, χωρίς οικονομία δεν έχουν ρόλο οι τράπεζες που μας προκάλεσαν το πρόβλημα, δίνοντας μη βιώσιμα δάνεια, με μόνο κριτήριο τις εξασφαλίσεις. Αν αφεθεί να προχωρήσει η αρπαγή των περιουσιών και η πτώχευση του κόσμου, αυτό θα καταστρέψει τους ισολογισμούς των οικονομικών παραγόντων της χώρας, καθιστώντας πολλούς μη ικανούς να πάρουν νέες χρηματοδοτήσεις (not credit worthy) και θα μειώσει σημαντικά την αγοραστική δύναμη των πολιτών. Χωρίς, όμως, τα θεμέλια της οικονομίας, ο μόνος ρόλος που απομένει στις τράπεζες είναι να γίνουν ζόμπι και να αποκομίσουν κέρδη και ό,τι περισσότερο μπορούν από τις εξασφαλίσεις που κατέχουν. Υπό αυτές τις συνθήκες, η χώρα θα οδηγηθεί αργά, αλλά σίγουρα, σε βαθιά και μακρά οικονομική ύφεση, χωρίς εύκολη διέξοδο. - Ο μύθος ότι «οι εκποιήσεις προστατεύουν τις καταθέσεις του κόσμου»
Το τι δεν γίνεται γενικά αντιληπτό και το εκμεταλλεύονται κάποιοι επιτήδειοι, κυρίως πολιτικοί, είναι ότι το μεγαλύτερο μέρος των καταθέσεων το δημιουργούν οι ίδιες οι τράπεζες. Σε ένα περιβάλλον όπου επικρατεί ο τραπεζικός κανονισμός του «τραπεζικού κλασματικού αποθεματικού» (“fractional reserve banking”), οι τράπεζες με κάθε νέο δάνειο δημιουργούν λεφτά και νέες καταθέσεις. Δίνοντας κακά και μη παραγωγικά δάνεια, χωρίς ικανότητα αποπληρωμής, αυτά τα δάνεια που παίρνουν κάποιοι μετατρέπονται σε κακές καταθέσεις άλλων. Επομένως, σε μεγάλο βαθμό είναι τα δάνεια που δημιουργούν τις καταθέσεις. Άμα αυτά τα δάνεια είναι βιώσιμα και παραγωγικά, χτίζουν την οικονομία. Άμα όμως συμβαίνει το αντίθετο, όπως στην Κύπρο, την καταστρέφουν και πτωχεύουν τον κόσμο.
Να προσθέσουμε ότι ενώ όλοι αυτοί οι μύθοι προβάλλονται προς εξυπηρέτηση των τραπεζών και άλλων ειδικών συμφερόντων, δεν εφαρμόζονται πλήρως οι κατευθυντήριες γραμμές της Ευρωπαϊκής Ένωσης, όπως η Οδηγία 93/13/ΕΕ, που επιτρέπει στα δικαστήρια την εξέταση καταχρηστικών ρητρών στις δανειακές συμβάσεις και την αναστολή των εκποιήσεων εκεί και όπου υπάρχουν αυτές.
Εν κατακλείδι, είναι καιρός επιτέλους να πάψουν να πλάθουν και να πασάρουν παραμύθια στον κόσμο για να δικαιολογούν τα αδικαιολόγητα και που όπως αναφέρουμε πιο πάνω θα καταστρέψουν τα θεμέλια της οικονομίας ολοκληρώνοντας το έγκλημα και φέρνοντας μας την ταφόπετρα της οικονομίας.
* Οικονομικός σύμβουλος και εμπειρογνώμονας σε θέματα οικονομικών διαφορών και τραπεζικών συμβολαίων.
** Οικονομολόγος που ειδικεύεται στην οικονομική ανάπτυξη και τη χρηματοδότηση έργων.
