Πολιτικές έριδες εξακολουθούν να προκαλούν τα αυξημένα έσοδα των τραπεζών από τόκους (Net Interest Income), που εξασφαλίζουν μεγάλα κέρδη στις τράπεζες, λόγω της πολιτικής για σημαντική αύξηση των επιτοκίων, που εφαρμόστηκε από τον Ιούλιο του 2022, η ΕΚΤ, με δηλωμένο στόχο να μειώσει τον πληθωρισμό.
Μια συζήτηση που άνοιξε έντονα στην Ευρωπαϊκή Ένωση από τον Αύγουστο του 2023 αφορούσε την ανάγκη έκτακτης -επιπρόσθετης- φορολόγησης των έκτακτων κερδών (Windfall gains tax) εν μέσω πολύ σοβαρής ενεργειακής κρίσης, που υποχρέωσε τα κράτη να αυξήσουν κατακόρυφα τις δαπάνες για άσκηση κοινωνικής πολιτικής.
Στην Κύπρο ακούστηκαν από τότε αιτήματα κομμάτων για επιβολή ανάλογης φορολογίας σε τράπεζες και ιδιωτικές εταιρείες παραγωγής και προμήθειας ηλεκτρισμού από ανανεώσιμες πηγές. Η Κυβέρνηση Αναστασιάδη αρχικά είχε δεσμευτεί να εξετάσει τα αυξημένα έσοδα τέτοιων εταιρειών και να προωθήσει νομοθεσία για φορολόγηση «ουρανοκατέβατων» κερδών, όμως τελικά δεν κατέθεσε τέτοια νομοσχέδια.
Το θέμα της πρόσθετης φορολόγησης εταιρειών ενέργειας αλλά και τραπεζών ξαναβγήκε αυτές τις μέρες στο προσκήνιο, με την πρόταση νόμου που προτίθεται να καταθέσει το ΑΚΕΛ στην Βουλή, η οποία βρίσκει στήριξη και από άλλα κόμματα.
Πριν λίγες μέρες, ο γενικός γραμματέας του ΑΚΕΛ Στέφανος Στεφάνου επανέφερε το θέμα, τονίζοντας ότι το κράτος μπορεί να αυξήσει τα έσοδά του -για να ενισχύσει την κοινωνική πολιτική του- εάν φορολογήσει τα απροσδόκητα κέρδη των τραπεζών και των εταιρειών ενέργειας.
Τα κέρδη των τραπεζών βάζουν όντως στον πειρασμό διάφορες πολιτικές δυνάμεις να προχωρήσουν σε φορολόγησή τους, λίγο πριν από το τέλος, όπως φαίνεται, αυτού του κύκλου υψηλής κερδοφορίας των πιστωτών, αν όντως ξεκινήσει τον Ιούνιο η μείωση των επιτοκίων από την ΕΚΤ, όπως είχε προαναγγείλει στις 14 Απριλίου η πρόεδρος της ΕΚΤ Κριστίν Λαγκάρντ.
Η ψαλίδα των επιτοκίων μεταξύ καταθέσεων και δανείων, που είναι αυτή που κυρίως ευθύνεται για τα απροσδόκητα κέρδη των τραπεζών, αναμένεται ότι σταδιακά θα κλείνει το επόμενο διάστημα. Αυτό σημαίνει ότι τα επιτοκιακά κέρδη θα αρχίσουν να μειώνονται τους επόμενους μήνες, μαζί με τη χαλάρωση της νομισματικής πολιτικής από την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα.
Οι τράπεζες έχουν κέρδη -σημαντικά αυξημένα την τελευταία διετία- αλλά τονίζουν από πλευράς τους ότι συνεισφέρουν στα έσοδα του κράτους με διάφορες μορφές φόρων, ώστε να ασκείται ευέλικτη δημοσιονομική και κοινωνική πολιτική όταν οι περιστάσεις το επιβάλλουν.
Ο «Φ», σε συνέχεια της προβολής των αιτημάτων πολιτικών δυνάμεων, και ιδιαίτερα του ΑΚΕΛ, για την πρόσθετη επιβολή φορολογίας επί των τραπεζικών κερδών, συγκέντρωσε στοιχεία από τον Σύνδεσμο Τραπεζών για να δώσει μια πιο ολοκληρωμένη εικόνα για τη συνεισφορά των πιστωτικών ιδρυμάτων στα έσοδα του κράτους μέσω υφιστάμενων φορολογιών, τα οποία συμποσούνται σε πολλά εκατομμύρια.
Πληρώνουν φόρους
Ο Σύνδεσμος Τραπεζών επανειλημμένα έχει αναπτύξει στη Βουλή την επιχειρηματολογία ότι οι τράπεζες στην Κύπρο καταβάλλουν και ειδικό φόρο, της τάξης του 0,15% επί των καταθέσεών τους, εδώ και χρόνια, και μάλιστα σε προηγούμενες περιόδους χαμηλών ή αρνητικών επιτοκίων, κατά τις οποίες οι τράπεζες κατέγραφαν ζημιές ή ισχνή κερδοφορία. Ο ειδικός φόρος επί των καταθέσεων του κάθε πιστωτικού ιδρύματος καταβάλλεται από το 2011, εν μέσω της οικονομικής κρίσης.
Από τα στοιχεία του πίνακα που δημοσιεύει ο «Φ» φαίνεται ότι ο ειδικός φόρος που πλήρωσαν οι τράπεζες τα τελευταία έξι χρόνια αγγίζει τα €390 εκατ., ποσό πολύ μεγαλύτερο από τον εταιρικό φόρο που έχουν καταβάλει οι τράπεζες όλα αυτά τα χρόνια και είναι λίγο πιο πάνω από τα €160 εκατ.
Ο Σύνδεσμος διευκρινίζει ότι μέσω του ειδικού φόρου έχουν καταβληθεί προς το κράτος τα τελευταία 10 χρόνια πέραν των €500 εκατ. Πολύ περισσότερα χρήματα, όπως εξηγείται, σε σχέση με τον εταιρικό φόρο, ακριβώς διότι επιβάλλεται στην καταθετική βάση του τραπεζικού τομέα και όχι επί των οικονομικών τους αποτελεσμάτων.
Ο ειδικός φόρος, σύμφωνα με τις τράπεζες, καταβαλλόταν και συνεχίζει να καταβάλλεται ανεξαρτήτως συνθηκών στην οικονομία και στις τράπεζες και ανεξαρτήτως του ύψους των μη εξυπηρετούμενων δανείων ή του υψηλού ανελαστικού κόστους (εργασιακό κόστος, κόστος ενέργειας, έκτακτα μέτρα λόγω πανδημίας κ.ο.κ.).
Ταυτόχρονα, οι τράπεζες επισημαίνουν ότι έχουν σειρά εποπτικών στόχων που οφείλουν να διατηρούν και να ικανοποιούν ή να καλύψουν άμεσα (π.χ. κεφαλαιακή επάρκεια, προβλέψεις, διαθέσιμα ρευστά, MREL κ.α.).
Ο Σύνδεσμος Τραπεζών, στα επιχειρήματα που έχει αναπτύξει κατά καιρούς, σημειώνει ότι αν προωθηθεί νομοθεσία για νέα έκταξτη φορολογία θα δοθεί το πολύ λανθασμένο μήνυμα στους ξένους επενδυτές που έχουν ήδη επενδύσει στη χώρα ή που θα μπορούσαν να επενδύσουν στην Κύπρο, ότι το φορολογικό καθεστώς ή και το νομικό πλαίσιο είναι δυνατό να διαφοροποιούνται αναλόγως πολιτικών σκοπιμοτήτων.
Τονίζεται ακόμα από πλευράς τραπεζών ότι για μια οικονομία όπως την Κύπρο είναι ιδιαίτερα σημαντικό να υπάρχουν σταθερότητα στο νομικό πλαίσιο, φιλικό επιχειρηματικό-επενδυτικό περιβάλλον, αμεσότητα στην απονομή δικαιοσύνης και αποτελεσματικές διαδικασίες σε κάθε επίπεδο. Τα συγκεκριμένα στοιχεία θα λειτουργήσουν θετικά για τις αξιολογήσεις της χώρας και των τραπεζών, θα δημιουργήσουν ευνοϊκό περιβάλλον προσέλκυσης άμεσων ξένων επενδύσεων και θα απελευθερώσουν αναπτυξιακές προοπτικές, θα δώσουν ευελιξία εφαρμογής κοινωνικών πολιτικών και ευελιξίας σε σχέση με τη διαχείριση του δημοσίου χρέους, υποδεικνύει ο τραπεζικός τομέας.
Οι σκέψεις της Κυβέρνησης
Το θέμα της έκτακτης φορολόγησης των απρόβλεπτων κερδών – Windfall gains tax – των τραπεζών έχει πολιτικό παρελθόν. Το Υπουργείο Οικονομικών, τον Αύγουστο του 2023, είχε ενημερώσει πως μελετούσε το ενδεχόμενο να επιβάλει έκτακτο φόρο στα απρόβλεπτα κέρδη των τραπεζών.
Οι κινήσεις που ακολούθησαν εκ μέρους των τραπεζών, μετά και από παροτρύνσεις του Υπουργού Οικονομικών Μάκη Κευρανού, χωρίς όμως να τον ικανοποιούν πλήρως, σε ό,τι αφορά την αύξηση των καταθετικών επιτοκίων και μείωση των δανειστικών επιτοκίων, οδήγησαν το υπουργείο σε δεύτερες σκέψεις, οι οποίες δεν ήταν άσχετες και με την κάθετη παρέμβαση της ΕΚΤ (σχετικά στοιχεία σε στήλη παραπλεύρως).
Επισήμανση κινδύνων από την ΕΚΤ
Η γνωμοδότηση της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας, με αφορμή την απόφαση της ιταλικής κυβέρνησης να επιβάλει έκτακτο φόρο 40% στα απρόβλεπτα κέρδη των τραπεζών, έστειλε σαφή μηνύματα για κινδύνους που θα προέκυπταν για ολόκληρο το τραπεζικό σύστημα, σε ένα τέτοιο ενδεχόμενο. Σε γνωμάτευση που εξέδωσε η ΕΚΤ, ειδικά για αυτό το θέμα, εξηγούσε ότι η ψαλίδα των επιτοκίων καταθέσεων και δανείων, που ευθύνεται για τα απροσδόκητα κέρδη των τραπεζών, σταδιακά θα κλείσει. Η ΕΚΤ εξήγησε ότι η έκτακτη φορολόγηση των υπερκερδών των τραπεζών υπονομεύει τη δημιουργία μιας ισχυρής κεφαλαιακής βάσης από τις τράπεζες της Ευρωζώνης, υποσκάπτοντας την ανθεκτικότητά τους απέναντι σε ενδεχόμενες μελλοντικές κρίσεις.
Η ΕΚΤ προειδοποίησε ότι η επιβολή έκτακτου φόρου στις τράπεζες θα πλήξει περισσότερο τις μικρές -μη συστημικές- τράπεζες, παρά τις μεγαλύτερες, επιφέροντας σοβαρές ανισορροπίες στον κλάδο.
Το θέμα όμως είναι τι θα γίνει τώρα και ποιες θα είναι οι τελικές επιλογές των κοινοβουλευτικών κομμάτων. Ο υπουργός Οικονομικών αρκετές φορές, σχολιάζοντας την πρόθεση του ΑΚΕΛ να καταθέσει πρόταση νόμου για να φορολογηθούν τα υπερκέρδη των τραπεζών, ανέφερε πως σε κάποιες χώρες της Ευρώπης, όταν έγινε προσπάθεια για τέτοιο φόρο, οι κυβερνήσεις έκαναν εν τέλει πίσω. Ωστόσο, αξίζει να σημειωθεί ότι υπάρχουν ευρωπαϊκά τραπεζικά συστήματα που επέβαλαν έκτακτες φορολογίες στις τράπεζες, με στόχο τα χρήματα να καταλήξουν στα ταμεία του κράτους και να διοχετευθούν σε ευάλωτες κοινωνικές ομάδες.
