Τα τελευταία χρόνια οι κριτικές επιτροπές αρχιτεκτονικών έργων επιβραβεύουν την απλότητα καθώς και έργα που συνυπάρχουν με την φύση. Με την φιλοσοφία αυτή κινήθηκε και το Ελληνικό Ινστιτούτο Αρχιτεκτονικής βραβεύοντας ένα κτίσμα που δεν είναι παρά ένα πέτρινο δωμάτιο μέσα σε ένα μεγάλο κήπο και μια υπόσκαφη κατοικία.
Στον διαγωνισμό του Ελληνικού Ινστιτούτου Αρχιτεκτονικής, ο οποίος διοργανώθηκε για πρώτη φορά το 2000 απονέμοντας βραβεία κάθε τέσσερα χρόνια, φέτος υποβλήθηκαν 97 έργα. Πλείστα αφορούσαν κατοικίες κι αναπτύξεις στα νησιά, με ένα μεγάλο μέρος να εμπεριέχει μια αντίφαση: επιχειρούσαν να εντάξουν σε ένα συνήθως ‘άγριο’ περιβάλλον, σε βραχώδεις ακτές και άλλα ειδικά τοπία, γεωμετρικούς όγκους και υλικά που ερχόντουσαν σε ένα διάλογο με τον τόπο, αλλά μετέφεραν στο εσωτερικό τους ένα αστικό τρόπο ζωής. Όπως επισημαίνει η Κριτική Επιτροπή, «σε μία εποχή κυριαρχίας της εικόνας και του αισθητισμού που εκπέμπει, όπου εκ των πραγμάτων περιθωριοποιείται η ουσιαστική χωρική εμπειρία του κτηρίου, το αποτέλεσμα ενός διαγωνισμού και ο στοχασμός γύρω από αυτό πρέπει να συμβάλουν στην προβολή της Αρχιτεκτονικής ως πνευματικής και κοινωνικής δημιουργίας και όχι μόνο ως διαδικασία παραγωγής αισθητικών αντικειμένων».
Μετά από αξιολόγηση τους από δύο κριτικές επιτροπές σε δύο ξεχωριστές φάσεις, βραβείο απονεμήθηκε σε ένα απλό πετρόκτιστο δωμάτιο σε χωράφι στην Κέα και μία υπόσκαφη κατοικία στη Μήλο. Το πρώτο έργο υπογράφουν οι Αλέξανδρος Φωτάκης και Nicoletta Caputo και το δεύτερο από το αρχιτεκτονικό γραφείο DECA (Διονύσης Δικέφαλος, Alison Katri, Μαρία Παππά, Αλίκη Σαμαρά Χρυσοστομίδου, Carlos Loperena, Αλέξανδρος Βαῒτσος).
Η κατοικία στην Κέα είναι μία μικρή οικοδομή με ελάχιστο αποτύπωμα στον φυσικό χώρο, δηλώνοντας την προτεραιότητα που δίνει στο υπάρχον τοπίο σε σχέση με τη νέα κατασκευή. Οι πεζούλες και η φύτευση, του αρχαϊκού σχεδόν τοπίου, έμειναν άθικτες και οι νέες κατασκευές, αξιοποιώντας πλήρως τα υπάρχοντα δομικά υλικά, συμπλήρωσαν ότι ήταν αναγκαίο. Οι διαμορφώσεις του άμεσου περιβάλλοντος χώρου της μικρής κατοικίας είναι εξαιρετικά περιορισμένες και οργανώνονται σε σχέση με τα υπάρχοντα φυτικά και δομικά συστήματα. Το σπίτι, ένα απλό δωμάτιο, περιορίζεται στα στοιχειώδη με μια επίπλωση λιτή και ευρηματική. Πρόκειται για ένα είδος αγροτόσπιτου, ένα καταφύγιο προορισμένο να χρησιμεύσει σ’ ένα απλό τρόπο ζωής στο διάστημα των διακοπών. Η πρόταση κινείται στον αντίποδα των πολυτελών κατοικιών που αναπτύσσονται στην εκτός σχεδίου δόμηση, προκρίνοντας τον απόλυτο σεβασμό του αγροτικού τοπίου μέσα από μια ευαίσθητη και συνεπή περιβαλλοντική οπτική.
Η κατοικία στη Μήλο, The Hourglass Corral, όπως ονομάζεται αποτελεί παράδειγμα διαχείρισης ενός υπόσκαφου κτίσματος με ουσιαστικούς όρους και όχι απλά ως ένα κτίσμα σκεπασμένο με χώμα. Η αρθρωτή κάτοψή του, που προέκυψε από την επισήμανση χαρακτηριστικών σημείων ενδιαφέροντος του οικοπέδου των οποίων η νοητή περίμετρος διαμορφώνει τους επί μέρους χώρους που την συνθέτουν, ενσωματώθηκε στο ανάγλυφο του εδάφους με υποδειγματικό τρόπο. Αν και υπόσκαφο, δεν δημιουργεί αποπνικτική κλεισούρα λόγω των εκτεταμένων ανοιγμάτων. Διάφοροι υπαίθριοι χώροι δημιουργούν ευχάριστες εναλλαγές εμπειριών. Οι υπαίθριες διαμορφώσεις πέραν του κτηρίου, ανασυστήνουν ένα ήρεμο αγροτικό τοπίο με αρωματικά βότανα και καλλιέργειες. Κτήριο και τοπίο αποτελούν ένα ενιαίο σύνολο, όπου η κατασκευή αποτελεί ένα ευδιάκριτο σύστημα με ευρηματικές λεπτομέρειες. Η διαμόρφωση της πισίνας, ως συνέχεια του δώματος, αποτελεί μια εκτεταμένη τεχνητή κατασκευή που επιτείνει την προβολή ενός άλλου τρόπου ζωής στο αγροτικό τοπίο που διαμορφώνεται.
Εκτός από τα δύο βραβευθέντα έργα, απονεμήθηκε έπαινος σε ένα ρετιρέ στο Χαϊδάρι με τίτλο «Το κουτί που πετάει», με την υπογραφή της Μυρτώ Κιούρτη, στην «Κατοικία Ε» στην Αρτέμιδα, των Buerger Katsota (Stephan Buerger, Δήμητρα Κατσώτα). Απονεμήθηκε επίσης διάκριση στο έργο «Κατοικίες στο Μεγανήσι Λευκάδας» των Ηiboux Αrchitecture (Δημήτρης Θεοδωρόπουλος, Μαριάννα Ξυνταράκη, Μαρία Τσιγάρα) και στο Patio House στην Κάρπαθο των ΟΟΑΚ Architects (Joan Annerhed, Μαρία Παπαφίγκου, Marie Kojzar). Ειδική μνεία απονεμήθηκε στο Agemar Headquarters της Ρένας Σακελλαρίδου.
Κεντρική φωτο: Το δωμάτιο στην Κέα που μοιράστηκε το βραβείο με το εντυπωσιακό υπόσκαφο σύμπλεγμα κατοικίας στη Μύλο.
Ελεύθερα, 30.10.2022.
