Για τον Δημήτρη Παπαδημητρίου η μουσική ενασχόληση δεν είναι εργασία, αλλά μονομανής υπαρξιακή ανάγκη.

Δεν είναι τα βραβεία κι οι διακρίσεις σε διεθνές επίπεδο που τον καθιστούν συνεχιστή της παράδοσης των μεγάλων συνθετών. Είναι ότι υπήρξε στενός συνεργάτης Χατζιδάκι στη μουσική και το ραδιόφωνο, είναι ότι ο ίδιος ο Θεοδωράκης τον είχε κάποτε χαρακτηρίσει ως τον «σημαντικότερο νέο Έλληνα συνθέτη». Το έργο του είναι πολυσχιδές. Εκτείνεται από τον κινηματογράφο, το θέατρο και την τηλεόραση μέχρι τη συμφωνική και λόγια μουσική, αλλά και τη μελοποιημένη ποίηση. Είναι ένας κατεξοχήν διανοοούμενος της τέχνης, γόνος καλλιεργημένης, αιγυπτιώτικης οικογένειας, με στενούς δεσμούς με τον Αριστοτέλη Ωνάση (ο πατέρας του, Στέλιος, διετέλεσε πρόεδρος του Ιδρύματος Ωνάση και τον διαδέχτηκε ο πρωτότοκος γιος του, Αντώνης). Αξιοποίησε το ταλέντο του στρέφοντάς το σε μια πορεία προσφοράς στη δημιουργία, αλλά και στην προαγωγή της ελληνικής μουσικής, ενώ ενεπλάκη ενεργά στα διοικητικά του ραδιοφώνου της ΕΡΤ. Με αφορμή την έλευσή του στην Κύπρο, για μια συναυλία με άξονα τα πιο αγαπημένα τραγούδια που συνέθεσε, ο Δημήτρης Παπαδημητρίου μιλά για την «εξόρυξη» της μουσικής που προϋποθέτει αυτοσυγκέντρωση στον προσωπικό κραδασμό. Παράλληλα, επισημαίνει ότι το αληθινό έργο τέχνης το δημιουργεί το κοινό του.

– Πώς διαλέγει κάποιον η μουσική; Τον «επιλεγμένο» τον έχει εφοδιάσει η Μουσική με μία προ-γλωσσική, πλήρη κατανόηση της μουσικής έκφρασης. Δηλαδή, πριν ακόμη ο αριστερός εγκέφαλος, η γλώσσα κι ο σημειολογημένος κόσμος να έχουν στοιχειωδώς κατοχυρωθεί στον ανθρώπινο εγκέφαλο ως γνώση. Ένα τέτοιο «επιλεγμένο» μωρό δεν ξέρει να πει καν «μαμά» ή «γάλα», ωστόσο εμφανώς επικοινωνεί και κατανοεί το περιεχόμενο μιας υψηλού επιπέδου σύνθεσης στο αφηρημένο της επίπεδο. Άλλο αξιοπερίεργο είναι ότι δεν επιδέχεται της παραμικρής αμφιβολίας στα προσωπικά του μουσικά ζητήματα. Ο επιλεγμένος είναι «ταγμένος» στον ιερό λόχο της μουσικής.

– Και ποιον ρόλο παίζει τότε η μουσική εκπαίδευση; Τη μουσική γλώσσα δεν την μαθαίνει, την ξέρει εκ γενετής. Άρα η μουσική του εκπαίδευση συνίσταται σε σταδιακή αποκάλυψη υπαρκτής αλλά αόριστης γνώσης που ήδη έχει εν αγνοία του. Αλλά φυσικά και στη νευρολογική εξάσκηση, ώστε το σώμα να υπακούσει στη γνώση αυτή, να μάθει να παίζει όργανα. Άλλος αξιόπιστος μάρτυρας είναι ότι γι’ αυτόν η μουσική ενασχόληση δεν είναι εργασία αλλά μονομανής υπαρξιακή ανάγκη. Μπορεί να είναι μέγας τεμπέλης, όμως δεν θα κοιμηθεί πέντε μερόνυχτα για να έχει πρόσβαση σ’ ένα νέο μουσικό τοπίο που τον καλεί.

– Δεν είναι εσωτερική διεργασία η «εξόρυξη» της μουσικής; Είναι σαφώς μια εσωτερική διαλογιστική μέθοδος αυτοσυντονισμού. «Και ψυχή, ει μέλλει γνώσεσθαι αυτήν ες ψυχήν αυτή βλεπτέον». Μια αυτοσυγκέντρωση στον προσωπικό σου κραδασμό, στο εσωτερικό κοίτασμα. Ο τόπος όπου κείται ο μυστικός χάρτης του εαυτού μας καθίσταται γνωστός και προσιτός σε κάθε απόπειρα αναζήτησής του. Ωστόσο, απαιτείται μια ηθική και τίμια χρήση του. Αλλιώς, η πρόσβαση αλλοιώνεται, βρωμίζει, χάνεται.

– Από τι σάς προστατεύει η τέχνη και σε τι σάς αφήνει εκτεθειμένο; Η τέχνη είναι ένας μηχανισμός ευγενούς καταστολής του αγριεμένου και θυμωμένου εαυτού. Τροφή της ψυχής, του ονειρικού μέρους της ζωής. Ο πατέρας μου έλεγε ότι τα ζώα υπερέχουν του ανθρώπου σε όλα. Το μόνο στο οποίο ο άνθρωπος διατηρεί το μονοπώλιο και υπερέχει στη φύση είναι η Τέχνη. Είναι ένα ένθεο κομμάτι του ανθρώπου. Με προστατεύει η τέχνη από την όποια άλλη εξάρτησή μου. Μου παρέχει διαφυγή προς τα άνω. Είμαι μέσα σ’ αυτήν αυτάρκης και ευτυχής. Εκτεθειμένο με αφήνει η τέχνη στον μη έλεγχο της πραγματικότητας. Γίνεται κανείς σιγά- σιγά ένας τύπος Βούδα. Χάρη στη διαρκή διαφυγή, γίνεσαι αληθινά απρόσβλητος κι άρα αδιάφορος στην πραγματικότητα. Άρα, κάποια στιγμή η ζωή κακοφορμίζει απεριόριστα. Οι γύρω άνθρωποι εκνευρίζονται μ’ αυτή την αδιαφορία. Είναι πραγματικά αντικοινωνική και δυστοπική για την καθημερινότητα. Πρέπει να απεκδύεσαι του καλλιτεχνικού ράσου όταν συμμετέχεις στη ρεαλιστική πραγματικότητα. Κι αυτό είναι επικίνδυνο γιατί είσαι απολύτως ανεκπαίδευτος, απροστάτευτος. 

– Απολαμβάνετε το ίδιο σήμερα τη συνθήκη μιας ζωντανής συναυλίας; Προσωπικά δεν ήμουν ποτέ φανατικός των συναυλιών. Ειδικά των μαζικών εξορμήσεων στην ύπαιθρο. Εάν μου παρείχετο η δυνατότητα να χαρώ το ταξίδι και να γνωρίσω τον χώρο και την αληθινή καθημερινότητα της κοινωνίας στην οποία θα παίξω, θα έβρισκα μεγαλύτερη αλήθεια σ’ εμένα τον ίδιο μέσα στην κάθε συναυλία. Όμως, το πακετάρισμα δεν παρέχει τέτοιες δυνατότητες. Οπότε μένω μετά, όσο μπορώ, στον τόπο που με δέχτηκε σε «ραντεβού στα τυφλά». Είναι σαν να μαθαίνεις ποιος είναι ο παρτενέρ σου μετά το σεξ. Επιστρατεύω τη δική μου αυτοπαρουσίαση σαν στοιχείο αληθινό του ποιος είμαι και τι νιώθω τώρα. Τα τραγούδια μου, άλλωστε, με μαρτυρούν. 

– Με ποιο κριτήριο επιλέγετε τους ιδανικούς ερμηνευτές των τραγουδιών σας; Συνήθως όταν γράφω ένα τραγούδι «ακούω» μέσα μου τη φωνή με μια απρόσκλητη επιφοίτηση. Είναι αυτόματη η επιλογή της σύνθεσης του νέου τραγουδιού. Ψάχνω να βρω αυτή η φωνή που ακούω σε ποιον είναι κοντά. Πολλές φορές δεν θα φανταζόμουν καν ότι θα έγραφα γι’ αυτόν τον τραγουδιστή. Όμως, μπορεί και ν’ ακούω μια φωνή που δεν υπάρχει. Τότε τη δημιουργώ, την εκμαιεύω από έναν νέο τραγουδιστή, με τη δική του φυσικά βοήθεια και συμμετοχή. Αλλά και μια γνωστή φωνή θα την οδηγήσω προς τα εκεί που ζητάει αυτός ο πρώτος ιδεατός ήχος του νέου τραγουδιού. Το αποτέλεσμα δικαιώνει πάντα αυτή την προσπάθεια.

– Τι καθιστά ένα τραγούδι «κρυμμένο μαργαριτάρι»; Δεν εκτιμώ τη διασημότητα και την επωνυμία των καλλιτεχνικών έργων. Έτσι καταργείται η θεμελιώδης προσωπική, ερωτική σχεδόν, σύνδεση με το έργο αυτό. Δηλαδή: θαυμάζεις και επιθυμείς μια γυναίκα σούπερ σταρ. Όμως πόσοι αληθινά τις αγαπούν; Ενώ την άσημη καλλονή της γειτονιάς την κάνεις γυναίκα σου για πάντα. Αυτή είναι το κρυμμένο μαργαριτάρι μου. Τα κρυμμένα μαργαριτάρια όσοι τα ανακαλύπτουν τα παντρεύονται. Τα πασίγνωστα ανήκουν στα μουσεία.

– Πώς εξηγείτε το φαινόμενο ένα τραγούδι –γενικά ένα έργο τέχνης- να λειτουργεί βραδύκαυστα και να βρίσκει το κοινό του μετά από χρόνια; Άλλο το marketing κι άλλο η δημιουργία. Ένα προϊόν το βρίσκει εκεί πεινασμένο με ανοιχτό στόμα το target group του. Το κοινό του το έργο τέχνης δεν το «βρίσκει». Το αληθινό έργο τέχνης το δημιουργεί το κοινό του, ηγείται ιδεολογικά και προηγείται αισθητικά. Το marketing έπεται συνεπώς σαν σκέψη της δημιουργίας κι είναι άλλων ανθρώπων έργο. Μπορεί αυτοί να βοηθήσουν να δημιουργηθεί άμεσα το κοινό του έργου τέχνης. Μπορεί να ολιγωρήσουν ή και ν’ αποτύχουν. Δεν μπορούν ν’ αλλάζουν το έργο τέχνης ανάλογα με την εμπορική ζήτηση. Αλλά, συχνά συμβαίνει η κοινωνία να μη «χωράει» τη συνύπαρξη πολλών αριστουργημάτων ταυτόχρονα, αριστουργήματα που αντιμάχονται το ένα το άλλο σαν τα κοκόρια ή που η κοινωνία αδυνατεί να τ’ αφομοιώσει ταυτόχρονα. Μοιραία, κάποιο χάνει και περιμένει τη δική του ώρα. Η Κοινωνία εξελίσσεται και βρίσκει το έργο στην πορεία της. Ίσως μετά από πέντε χιλιάδες χρόνια…

– Μήπως είναι παγίδα, ενίοτε, η προοπτική της πληρότητας για έναν καλλιτέχνη; Για έναν αληθινό καλλιτέχνη, όσα είναι πιθανές παγίδες είναι και λόγοι μεγαλοσύνης. Ακόμη κι η καταστροφή.

– Πού αναμένετε να μας οδηγήσει αυτή η εμβύθιση σε μια αχανή εικονική κοινωνία; Στην απαξίωση της εικόνας και τη νέα διατράνωση του ήχου. Ας μην ξεχνάμε ότι έξω από την ατμόσφαιρα υπάρχει μεν εικόνα, ήχος όμως όχι. Είναι η φωνή της Γης. Όταν θα πάμε μ’ ένα διαστημόπλοιο στο διάστημα για έξι μήνες αυτό που θα μας λείψει μέχρι τρέλας είναι η μουσική.

– Πώς επηρεάζει την καλλιτεχνική δημιουργία η βαθμιαία ολίσθηση προς το επιφανειακό; Η κοινωνία μας έχει όλες τις τάσεις μαζί. Την ώρα που κάτι διολισθαίνει, κάτι άλλο επωάζεται στα κρυφά και θα κάνει δυναμικά την εμφάνισή του όταν έρθει η ώρα. Ζούμε απλά τα σπουδαία προεπαναστατικά χρόνια. Το νέο αναπτύσσεται στη σκιά και την υγρασία των υπογείων. Το ζήτημα είναι η επανάσταση να μην είναι απλά η καταστροφή του παλαιού, αλλά η νέα ανθρωπιστική ιδεολογία κι η νέα δομημένη γλώσσα. Ό,τι γκρεμίσει, να το χτίσει καλύτερο. Δεν διαφαίνεται κάτι τέτοιο. Εκεί είναι το δικό μου άγχος.