Εννέα χρόνια συμπληρώθηκαν το προηγούμενο Σάββατο από τον θάνατο της μεγάλης πρωταγωνίστριας, της Κυρίας εκείνης του θεάτρου -της όχι μαζικής σταρ- που γνώριζε ανέκαθεν και την Τέχνη της ζωής.
Σε μία περίοδο που η έννοια της πραγματικής Τέχνης χάνεται στο «δρόμο» των παραπεταμένων λέξεων ως ένα ακόμη «γεγονός» -τι είναι η Τέχνη, τι η μη Τέχνη και τι τ’ ανάμεσό της, παραφράζοντας τον ποιητή-, η περίπτωση της Αντιγόνης Βαλάκου, αυτής της κορυφαίας θεατρίνας -εύθραυστης, λεπτεπίλεπτης, αέρινης στη ζωή- που μάγεψε το ελληνικό θέατρο, με το αδιαμφισβήτητο μεγάλο της ταλέντο, ως Ηλέκτρα, Αντιγόνη, Κασσάνδρα, Αγαύη, Ιφιγένεια, Μήδεια, Μαρία Στούαρτ, Ιουλιέττα, Οφηλία, Έντα Γκάμπλερ, Ανζελίκ, Νόρα, Μπερνάντα Άλμπα, Βεατρίκη, Αρετούσα κ.α., μού υπενθύμιζε πάντα, κατά καιρούς, με το λόγο και τη στάση ζωής της, το αυτονόητο: Τού να μαγεύεσαι από ταλέντο μέσα στην απλότητά σου – σε εποχές πια «δύσκολες», «περίεργες» και, πολλές φορές, «άκομψες» καλλιτεχνικά και σκανδαλωδώς σοκαριστικές.
Συγκινητικά ευγενής και υπέροχη, είχαμε συναντηθεί για μία συνέντευξη, δύο χρόνια πριν πεθάνει, εκείνο τον Νοέμβριο του 2013 που έφυγε σαν αεράκι, στο «Αγγέλων Βήμα» της οδού Σατωβριάνδου της Αθήνας -στη διάρκεια της τελευταίας θεατρικής παράστασης της ζωής της, την «Μαντάμ Φλο»-, επιμένοντας, καθώς κάπνιζε, να μου λέει, με τη βαθιά σοφία των 80 της περίπου χρόνων (όπως θα διαβάσετε και στα λόγια της παρακάτω) πως «η ζωή είναι ένα πέρασμα, ένα φευγαλέο πουλί στην άκρη του σύμπαντός μας…».
«Δείχνετε πολύ εύθραυστη στην εικόνα σας. Αυτό είστε;». «Είμαι και αυτό. Αλλά πιστεύω ότι υπάρχει δύναμη, πίσω από αυτή την εύθραυστη όψη». «Πάντα ήσασταν δυνατή προσωπικότητα;». «Νομίζω πως ναι. Κυρίως αντέχω. Έχω κουράγιο. Μπορεί να χάνω τη δύναμή μου για λίγο, αλλά αυτή επανέρχεται. Αγαπώ όχι τον εφησυχασμό, όχι τις ευκολίες, μου αρέσει να μάχομαι, να παλεύω, να αναζητώ – δεν μένω ποτέ στη ζωή μου σε πράγματα που ενδεχομένως να έχω “κατακτήσει” ή “κερδίσει”. Αισθάνομαι ότι υπάρχει πάντα και κάτι άλλο που μπορεί κανείς να γνωρίσει και να τον δελεάσει ή να ανακαλύψει. Κι αυτή η αναζήτηση είναι κάτι που αγαπώ πολύ». «Ο χρόνος που περνάει δεν σας κουράζει;». «Επειδή ξεκίνησα πολύ νωρίς στο θέατρο, εργάστηκα αδιάκοπα -σκεφτείτε ότι πρωτοεμφανίστηκα το 1949, δίπλα στον Αιμίλιο Βεάκη, στο “Νυφιάτικο τραγούδι”-, καταλαβαίνετε ότι έχει ταυτιστεί η ενασχόληση του θεάτρου με τη ζωή μου. Δεν μπορώ να καταλάβω το ένα χωρίς το άλλο». «Ποτέ δεν σκεφτήκατε τη ζωή σας εκτός θεάτρου;». «Ποτέ! Πολλές φορές αναρωτήθηκα τι με τράβηξε στο θέατρο, γιατί αποφάσισα να γίνω ηθοποιός, αλλά ποτέ δεν μπόρεσα να απαντήσω σε αυτό. Αυτό έγινε ενστικτωδώς. Ποτέ δεν σκέφτηκα να ασχοληθώ με κάτι άλλο. Ποτέ δεν μπήκα στο δίλημμα να κάνω τούτο ή εκείνο. Από τότε που πήγαινα στο σχολείο, με τη σάκα μου στο χέρι, έλεγα “εγώ θα γίνω ηθοποιός”. Το ‘ξερα!».
«Τι σας αρέσει να κάνετε εκτός θεάτρου;». «Διαβάζω, ακούω κλασική μουσική, μελετάω τους άλλους. Δηλαδή, παρατηρώ φυσιογνωμίες, τρόπους συμπεριφοράς, αντιδράσεις – δεν περνάνε δίπλα μου ή μπροστά μου οι άνθρωποι σαν αριθμοί». «Είστε ευτυχισμένη από τη ζωή που ζήσατε μέχρι σήμερα;». «Θα ήμουν αχάριστη αν έλεγα “όχι”. Μου δόθηκαν πολλά. Πρώτ’ απ’ όλα μου δόθηκε μια καλή υγεία -κάτι που θεωρώ το πλέον σημαντικό-, ενώ μου δόθηκε επίσης η διάθεση για δράση. Ποτέ στη ζωή μου δεν έπληξα -η πλήξις δεν με άγγιξε ποτέ- και σε αυτό στάθηκε σύντροφος μεγάλος το θέατρο. Επίσης, ποτέ δεν σταμάτησα να ονειρεύομαι, γιατί πάντα υπάρχει και ένα βήμα πιο πέρα: Πράγματα που μπορεί κανείς να κατακτήσει στην πορεία των χρόνων και να τα χαρεί». «Τι σας κάνει ακόμη να ονειρεύεστε;». «Τα απλά πράγματα. Όπως, το να ανοίξω το παράθυρό μου το πρωί και να κοιτάξω έξω στο δρόμο. Πολλοί άνθρωποι νομίζουν ότι τα σημαντικά γεγονότα, αυτά τα οποία μπορούν να σε γεμίσουν από ευτυχία, είναι σπάνια. Τα πραγματικά σημαντικά, όμως, είναι τα μικρά, τα ελάχιστα, αυτά που συμβαίνουν κάθε ώρα! Εγώ αυτά εκτιμώ, αυτά που δεν είναι δεδομένα: Tα δώρα». «Έχετε παιδιά;». «Όχι. Δεν ευτύχησα σε αυτό. Είχα ένα ατύχημα και δεν το επιχείρησα ξανά. Αυτό ήταν ένα από τα γεγονότα στη ζωή μου που με στενοχώρεσαν, που με βασάνισαν. Αλλά η ζωή δεν είναι μόνο γελάκια και χαρούλες. Είναι και βάσανα. Αλλά, πώς αλλιώς; Αυτό είναι ζωή!». «Τι σας θυμώνει;». «Η χυδαιότης. Η ασυνέπεια. Έξω φρενών με κάνει ο φαρισαϊσμός. Μέσα μου, κάπου, δεν τα συγχωρώ κιόλας». «Ζήσατε ωραία παιδικά χρόνια;». «Τα ωραιότερα! Μεγάλωσα στην Καβάλα, με στενοχώριες, με πολλές στερήσεις – πολύ φτωχικά μετά τον πόλεμο. Αλλά, όταν είσαι στα νιάτα σου, όλα είναι όμορφα, όλα είναι υπέροχα! Έπειτα, εγώ δεν εστιάζω ποτέ μου στα αρνητικά».
«Δεν λέτε καμιά φορά “μακάρι να ήμουν ξανά νέα και να είχα όλη τη ζωή μπροστά μου;”». «Όχι. Και να σας πω γιατί; Γιατί αυτό που ζω τώρα, έχει κάτι το διαφορετικό. Και μου αρέσει. Έχει άλλο κοίταγμα της ζωής, άλλο τρόπο στο να ζει κανείς. Κάτι που δεν είχα ως νέα. Αυτά που έζησα είναι πολύτιμα, σπουδαία, τα εκτιμώ, τα σέβομαι, τα αγαπώ, αλλά δεν έχω καθήλωση σ’ αυτά. Το “τώρα” είναι που έχει αξία. Αυτό εκτιμώ». «Το θέατρο δεν σας στέρησε πράγματα από τη ζωή σας, ακόμη και την προσωπική;». «Πιθανώς να έχει συμβεί και αυτό. Αλλά δεν έχω φαινόμενα στέρησης. Γιατί τη ζωή μου την έζησα και τη ζω. Πάντα βίωνα τον τωρινό χρόνο και δεν πιστεύω ότι η αναφορά στο παρελθόν έχει και τόση σημασία. Σημασία έχει αυτό που συμβαίνει αυτή τη στιγμή. Την ανεπανάληπτη». «Τον θάνατο τον φοβάστε καθόλου;». «Θα φανώ λίγο παράξενη, αλλά τι να κάνω; Είναι κάτι που όχι μόνο δεν έχω φοβηθεί, αλλά απορώ πώς ο άνθρωπος διακατέχεται τόσο πολύ από αυτό το φόβο. Πώς είναι δυνατόν να υπάρχει ζωή χωρίς τον θάνατο; Γιατί ο άνθρωπος τα χάνει και χάσκει τόσο πολύ σ αυτόν; Γιατί να υπάρχει τόσος τρόμος; Αφού όλοι θα τον επιτύχουμε».
«Ήταν και ο έρωτας σημαντικό κομμάτι της ζωής σας, όπως και το θέατρο;». «Ναι… Ναι…». «Ερωτευτήκατε πολύ δυνατά;». «Ναι. Αυτά είναι από τα πολύ όμορφα, όταν τα βιώνουμε. Είναι τότε που αλλάζει η όψη του κόσμου, μετατοπίζονται αξίες, έρχονται τα πάνω κάτω. Είναι μία κατάσταση πραγμάτων ανεξέλεγκτη και ταυτόχρονα υπέροχη!». «Να υποθέσω ότι είστε πολύ ρομαντικός άνθρωπος, κυρία Βαλάκου;». «Νομίζω πως ναι. Γιατί είμαι του απολύτου». «Και κάτι τελευταίο, παρατηρώντας σας όσο μιλάμε: Το κάπνισμα γιατί δεν το μειώνετε;». «…Γιατί η τελειότης είναι κουραστική…».
Ελεύθερα, 20.11.2022.
