Ένα κείμενο γεμάτο προκλήσεις είναι το έργο του βραβευμένου με Τόνι συγγραφέα Στέφανο Μασίνι Άννα Πολιτκόφσκαγια: ένα θεατρικό υπόμνημα», καθώς αφορά ένα υπαρκτό πρόσωπο με μια έντονη προσωπικότητα και μάλιστα σε πρόσφατο ιστορικό πλαίσιο. Ο πόλεμος στην Ουκρανία καθιστά το κείμενο αυτό, που ανεβαίνει σε σκηνοθεσία Διομήδη Κουφτερού, επιτακτικά επίκαιρο, παρά το γεγονός ότι γράφτηκε το 2007. Αντικείμενό του είναι η ιστορία της Ρωσίδας δημοσιογράφου αντιπολιτευόμενης εφημερίδας που δολοφονήθηκε το 2006, ανήμερα των γενεθλίων του Βλαντίμιρ Πούτιν, στο ασανσέρ της πολυκατοικίας όπου διέμενε. Βασίζεται σε γραπτά, συνεντεύξεις και συνομιλίες της. Η εν λόγω θεατρική απόπειρα, για την Έλενα Αγαθοκλέους, αφορά περισσότερο στην κατανόηση κι όχι στην ακριβή απεικόνισή της. Αξίζει να σημειωθεί ότι με πικρή ειρωνεία ο συγγραφέας αναφέρει στον πρωτότυπο τίτλο ότι ήταν μια γυναίκα «ανεπίδεκτη μαθήσεως». Κι αυτό επειδή είχε το «ελάττωμα» να περιορίζεται στην αναφορά των γεγονότων ως έχουν.

– Ποιος ο κυριότερος στόχος αυτής της παράστασης; Ο τίτλος «Άννα Πολιτκόφσκαγια, ένα θεατρικό υπόμνημα» υποδηλώνει και την πρόθεση της παράστασης- του σκηνοθέτη Διομήδη Κουφτερού. Στην περίπτωσή μας, η λέξη «υπόμνημα» προετοιμάζει πώς θα δοθούν συμπληρωματικά στοιχεία του επίσημου ρωσικού αφηγήματος. Οπότε, με αφορμή μια ατρόμητη γυναίκα, λέμε μια αντιπολεμική σύγχρονη ιστορία, όπως επίσης μια ιστορία για την Ελευθερία του Τύπου, ή για τη Δημοκρατία που επιθυμούμε.

– Υπάρχει ο κίνδυνος η πιεστική, τραγική επικαιρότητα του θέματος να αποπροσανατολίσει τους συντελεστές ή το κοινό; Όταν πέρσι ξεκίνησε ο προγραμματισμός της παραγωγής, η πρώτη του οργανισμού Campos Culture and Arts, υπήρχε ήδη μια δυσκολία- ευθύνη που έπρεπε να αντιμετωπίσουμε, καθώς επρόκειτο για υπαρκτό πρόσωπο με μια έντονη προσωπικότητα και μάλιστα σε πρόσφατο ιστορικό πλαίσιο. Ο πόλεμος στην Ουκρανία ήταν μια τραγική σύμπτωση. Παρακολουθούμε με τον πιο άθλιο τρόπο να επαναλαμβάνεται η Ιστορία: πρόσφυγες, επιστράτευση, θρίαμβος, «είμαστε και πάλι σπουδαίοι», πατριωτικός πόλεμος… και ο πόνος των ανθρώπων χάνεται μέσα στην προπαγάνδα. Για να απαντήσω εντέλει στην ερώτηση: δεν αποπροσανατολιστήκαμε, αλλά σίγουρα επηρεαστήκαμε. Υπό την έννοια ότι έπρεπε ν’ αποστασιοποιηθούμε πιο συνειδητά, για να μπορέσουμε να συζητήσουμε το θέμα που έχει κι άλλες προεκτάσεις πια.

– Σε ποιο βαθμό το κείμενο είναι βγαλμένο από το πραγματικό έργο και τις ιδέες της Άννας Πολιτκόφσκαγια και σε ποιο είναι επινοημένο από τον Μασίνι; Ο συγγραφέας έχει φτιάξει έντεχνα ένα κείμενο βασισμένο κατά κύριο λόγο στη δράση, το έργο της Πολιτκόφσκαγια, όπως και τις αντιδράσεις γι’ αυτήν. Πρόκειται για ένα κείμενο γεμάτο προκλήσεις. Μάς ενημερώνει στην αρχή πως «Η ιστορία αυτή θα μπορούσε να ξεκινήσει με διάφορους τρόπους» και επιλέγει να ξεκινήσει μ’ ένα όνομα. Έχει δημιουργήσει 21 τιτλοφορημένα κεφάλαια, που συμπεριλαμβάνουν τεκμήρια, ιστορικές πληροφορίες, επιστολές, σκέψεις, συνεντεύξεις κ.λ.π. Διατηρεί τη ζωντάνια του μέχρι το τέλος, καθώς υπάρχει εναλλαγή στη δομή, το ρυθμό, το ύφος και το περιεχόμενο. Τόσο άμεσο είναι το κείμενο, που μερικές φορές νομίζω ότι είναι δικό μας. Κι αυτό θα έλεγα ότι είναι μια τεράστια επιτυχία του Μασίνι.

– Αποτελεί στόχο της παραγωγής η πιστή απόδοση του χαρακτήρα της Άννας Πολιτκόφκσκαγια; Ο Μασίνι δεν ορίζει, αλλά επιτρέπει να υπάρχουν στη σκηνή διάφοροι χαρακτήρες. Στη δική μας Άννα, υπάρχει μόνο ένα πρόσωπο στη σκηνή: το πρόσωπο που θα πει την ιστορία. Δεν υπάρχει ταύτιση ακριβώς με τον χαρακτήρα της Πολιτκόφσκαγια- οπωσδήποτε μελετήθηκε η ίδια, αλλά αφορούσε περισσότερο στην κατανόηση παρά την αναπαράστασή της. Και παρόλο που ένα μέρος που κείμενου είναι σε α’ ενικό, η παράσταση διατηρεί μια απόσταση. Είναι μια συνθήκη μιας σύνθετης «lecture performance» που αφορά έναν τολμηρό άνθρωπο, κάποια που δεν φοβήθηκε να πάρει θέση, που επέμεινε στην καταγραφή των γεγονότων· «των γεγονότων, όπως έχουν, όπως είναι». 

 – Πιστεύεις ότι μέσα στη δίνη ενός διεθνούς πολέμου ο άνθρωπος του θεάτρου συμβάλλει καθοριστικότερα με τις δημόσιες παρεμβάσεις του ή με τη δουλειά του; Έχω έναν Ουκρανό φίλο που είναι ηθοποιός στην Πολωνία κι ενώ η ζωή και η δουλειά του ήταν πολύ mainstream, με την έναρξη του πολέμου έχει γίνει ακραίος ακτιβιστής στους δρόμους ή στα σύνορα, όπως και η δουλειά του περιστρέφεται μόνο γύρω από το θέμα αυτό. Εννοώ πως ο καθένας, η καθεμία αντιδρά ανάλογα με τις συγκυρίες ή την ευθύνη που θέλει να αναλάβει, ανάλογα με το συναισθηματικό, το ηθικό και το ιδεολογικό κομμάτι. Σκέφτομαι, ωστόσο: είναι άραγε μόνο ο διεθνής πόλεμος ή μας τραβολογά έτσι κι αλλιώς μια ασαφής (;) βιαιότητα; Για μένα η δουλειά μου είναι κι η πλατφόρμα που αναπτύσσω τη φωνή μου, εκεί που συναντιέμαι με άλλους, συνεργάτες και κοινότητα. Η δουλειά με βοηθά να επεξεργαστώ δύσκολα θέματα και να συμμετέχω σ’ ένα διάλογο.

– Σε προβληματίζει το γεγονός ότι στις μέρες μας τα όρια ανάμεσα στα πραγματικά γεγονότα και τη μυθοπλασία έχουν θολώσει τόσο πολύ; Το παρατηρώ και το βρίσκω συναρπαστικό. Το αντιλαμβάνομαι ως επιθυμία να συνδεθούμε περισσότερο με τη ζωή και τις νέες δυνατότητες, να την επεξεργαστούμε. Ότι επιλέγουμε πιο άμεσους ή ακόμα και πιο συμπεριληπτικούς και συμμετοχικούς τρόπους να μιλήσουμε γι’ αυτό. Ότι αναζητούμε νέες μεθοδολογίες και συνεργασίες με άλλους τομείς, όπως με την τεχνολογία και την επιστήμη.  

– Τι είναι τελικά πιο δύσκολο και πιο σπουδαίο: να γράφεις ποίηση ή να καταγράφεις την πραγματικότητα; Να ζω την κάθε μέρα ως κάτι που δεν είναι δεδομένο, ν’ αναλαμβάνω την ευθύνη μου μα και την επιθυμία μου. Το μόνο που μπορώ ν’ απαντήσω τώρα σχετικά με την ερώτηση είναι ότι για μένα όλα είναι ποίηση, με την έννοια της ευγένειας. Ακόμα κι η πραγματικότητα. Πώς να την αντέξεις διαφορετικά;

– Έχει όρια η Ελευθερία του Τύπου; Όταν ο Τύπος μιλά με τεκμήρια, όχι, η Ελευθερία του Τύπου δεν έχει όρια. Αυτό δεν απαιτούμε κι ως πολίτες από τη δημοσιογραφία; Nα ασκεί μια κριτική σ’ αυτούς που κατέχουν την εξουσία. Αναφέρεται τόσο εύστοχα μέσα στο κείμενο: «Έχω βαρεθεί να σκέφτομαι ότι εδώ δεν υπάρχει ελευθερία του Τύπου. Το 90% των δημοσιογράφων στη Ρωσία είναι μέλη του κόμματος. Όταν είσαι κομματικός, δεν είσαι δημοσιογράφος, είσαι εκπρόσωπος». Η Ελευθερία του Τύπου είναι κάτι διαφορετικό από τη Δημοκρατία; Δεν είναι δύο έννοιες συνυφασμένες αυτές οι δυο; Η δημοκρατία είναι ένα ζητούμενο για τον σύγχρονο κόσμο, πώς δηλαδή οι θεσμοί κι οι πολίτες βρίσκουν τους μηχανισμούς και τις διαδικασίες για να γίνουν πιο συμπεριληπτικοί και να μπορούμε να συζητούμε για κοινωνία των πολιτών.

INFO «Άννα Πολιτκόφσκαγια: ένα θεατρικό υπόμνημα», Λευκωσία, Wherehaus 612: 12, 13, 18, 19 & 20/11, 8.30μ.μ. (Κυριακή 6.30μ.μ.) 96529346 Λεμεσός, Θέατρο Ριάλτο, 25/11 8.30μ.μ. 77777745 rialto.interticket