Γκόραν Μπρέγκοβιτς: Η ζωή χωρίς μουσική θα ήταν σαν το φαγητό χωρίς αλάτι

Ο Γκόραν Μπρέγκοβιτς έχει περάσει από διάφορες φάσεις. Και η μουσική του τον ακολούθησε.

Πεντέμισι χρόνια μετά την πολυσυζητημένη συναυλία του στην Πέτρα του Ρωμιού, στο πλαίσιο του Πάφος 2017, ο παγκοσμίου φήμης πανβαλκάνιος μουσικός μοιράζεται και πάλι, μαζί με την ετερόκλητη μπάντα του, το μαυλιστικό του ηχόχρωμα με το κοινό της Κύπρου. Υπόσχεται ακόμη μια απογειωτική παράσταση σε βαλκανικούς σουρεάλ- μπουρλέσκ ρυθμούς, στην οποία ο ίδιος θα βάλει το «σάουντρακ» κι εμείς, το κοινό, την «ταινία» για να ταξιδέψουμε με τη φαντασία μας σε συναισθηματικά τοπία χωρίς σύνορα. Γεννημένος στο πολυεθνικό Σαράγεβο του ‘50 από πατέρα Κροατοβόσνιο και μητέρα Σερβοβόσνια και όντας παντρεμένος με τη μουσουλμάνα Τζενάνα Σούτζουκα, δεν θα μπορούσε να μην είναι μια σύνθετη προσωπικότητα, που βρίσκει απάγκιο σε μια δημιουργική τρέλα. Η μουσικά εκπεφρασμένη αυτή «τρέλα» ήταν που τον έκανε αγαπητό σε τόσο διαφορετικές γωνιές του πλανήτη. Μας τη συνιστά ανεπιφύλακτα.

– Τι να περιμένει το ακροατήριο από εσάς και τους μουσικούς σας στις 8 Φεβρουαρίου; Είμαι πολύ χαρούμενος που επιστρέφω στην Κύπρο. Και πιστεύω ότι θα παρουσιάσουμε μια ευχάριστη συναυλία. Αυτό που μας ενδιαφέρει στο κάτω- κάτω είναι να προσφέρουμε ενίοτε ένα μικρό άγγιγμα ευτυχίας. Θα παίξουμε κάτι από τα παλιά, κάτι από τα καινούρια, κάτι από τη μουσική για τον κινηματογράφο, αλλά και κάτι από τον πιο πρόσφατο δίσκο μου, «Τρία γράμματα από το Σαράγεβο». Ελπίζω, λοιπόν, να διασκεδάσουμε όλοι. Φυσικά και θα συμβεί αυτό.

– Τι θυμάστε από τη συναυλία στην Πέτρα του Ρωμιού το 2017; Θυμάμαι ότι ήταν κάτι πολύ ιδιαίτερο, κάτι που δεν είχα ξαναδοκιμάσει προηγουμένως. Ένα πολύ όμορφο μέρος. Και υπήρχε εκεί ένα κοινό που μου έκανε πολύ μεγάλη εντύπωση, ένα κοινό που απολάμβανε ν’ ακούει καλή μουσική.

– Ποια γνώμη έχετε σχηματίσει για την ελληνική μουσική, έχοντας συνεργαστεί με Έλληνες καλλιτέχνες; Είχα όντως την ευκαιρία να δουλέψω με τους καλύτερους, υποθέτω. Μερικοί από αυτούς είναι πραγματικά αστέρια, όπως η Πρωτοψάλτη κι ο Νταλάρας. Και φυσικά, πλαισιώνονταν από τους κορυφαίους μουσικούς στην Ελλάδα. Είχα λοιπόν το προνόμιο και την ευκαιρία να εργαστώ στην Ελλάδα και ν’ αφήσω κάτι από εμένα σ’ αυτήν την τόσο πλούσια ελληνική μουσική παράδοση, που έκτοτε πάντα επηρέαζε βαθιά και τη δική μου μουσική. Τα ίχνη αυτών των επιρροών θα τα εντοπίσετε σχεδόν παντού στη δουλειά μου.

– Ποιος είναι ο τελικός στόχος στην εξέλιξη της μουσικής σας γλώσσας; Σπούδασα φιλοσοφία κατά τη διάρκεια της κομμουνιστικής περιόδου στη χώρα μου για να γίνω, υποτίθεται, καθηγητής μαρξιστικών σπουδών. Η μουσική με έσωσε, καθώς στο τελευταίο έτος των σπουδών μου κυκλοφόρησε ο πρώτος μου δίσκος. Εννοώ ότι με έσωσε από το περιοριστικό πεπρωμένο ενός καθηγητή μαρξιστικών σπουδών κι έτσι, έγινε από τότε η μουσική το πεπρωμένο μου. Προσπαθώ ν’ αφήσω πίσω μου μια αξιοπρεπή μουσική, τέτοια που τα παιδιά μου να μη ντρέπονται για μένα. Η δουλειά μου είναι βαθιά επηρεασμένη από την παραδοσιακή μουσική. Γι’ αυτό κι από την πρώτη μου κιόλας δισκογραφική δουλειά γνώρισε επιτυχία, ακόμη κι αν επρόκειτο για ροκ εν ρολ. Ήμουν ροκ σταρ από τα μικράτα μου. Σήμερα πια δεν θα δει κανείς ηλεκτρικές κιθάρες γύρω μου. Είναι σαν να πέρασα πια στο επόμενο στάδιο, η φυσική εξέλιξη των πραγμάτων. Ο δίσκος μου μ’ ένα κονσέρτο για βιολί θα κυκλοφορήσει από την Universal Classics. Νομίζω ότι όπως κάθε ανθρώπινο πλάσμα πέρασα από διάφορες φάσεις. Και η μουσική μου με ακολούθησε. Ελπίζω λοιπόν να σας αρέσει, ο νέος μου δίσκος, που θα κυκλοφορήσει τον Απρίλιο και θα τιτλοφορείται «The Belly Button of the World».

– Ποιο είδος μουσικής έχει τη μεγαλύτερη δυναμική στις μέρες μας; Βλέπω ότι οι άνθρωποι στις μέρες μας εξακολουθούν να ενδιαφέρονται για τους στίχους. Τη δεκαετία του ’70 κυριαρχούσε η ποίηση. Το ίδιο συμβαίνει και τώρα, αλλά η ποίηση εισάγεται με τον ρυθμό. Και λειτουργεί ρυθμικά. Οι άνθρωποι από ανέκαθεν χρειάζονταν τις λέξεις. Έτσι, από την ποίηση του Γκίνσμπεργκ τη δεκαετία του ’70 μέχρι τους σημερινούς καλλιτέχνες της χιπ χοπ, μιλάμε ουσιαστικά για την ίδια γραμμή, η οποία χρειάζεται πάντα το κοινό.

– Έχετε εξήγηση για το τι είναι τελικά αυτό που καθιστά ένα κομμάτι χιτ; Νομίζω ότι αυτό απλώς συμβαίνει. Δεν γνωρίζεις από πριν το πώς θα το πετύχεις. Απλώς συμβαίνει.

– Πιστεύετε στη δύναμη της μουσικής, στο τι μπορεί να πετύχει; Ξέρετε, η μουσική δεν είναι κάτι πραγματικά απαραίτητο στη ζωή του ανθρώπου. Δεν είναι ζωτικής σημασίας σαν το φαγητό, το νερό ή το σεξ. Μοιάζει περισσότερο με το αλάτι: μπορείς να φας χωρίς αλάτι, αλλά η γεύση δεν είναι η ίδια. Αυτή η ζωή χωρίς τη μουσική θα ήταν πραγματικά σαν φαγητό χωρίς αλάτι.

– Πώς έχει κατασταλάξει μέσα σας η έννοια της πατρίδας; Αν θεωρήσεις ότι η πατρίδα είναι ένας γεωγραφικός ή πολιτικός ορισμός κι αν σου συμβεί αυτό που συνέβη σε μένα, δηλαδή η χώρα σου να εξαφανιστεί από τη μια μέρα στην άλλη μέσα στα δεδομένα πολιτικά και γεωγραφικά σύνορα, τότε συνειδητοποιείς ότι η πατρίδα είναι στην πραγματικότητα μια συναισθηματική περιοχή. Περί αυτού πρόκειται, λοιπόν. Και μάλιστα αυτή η συναισθηματική περιοχή θα μπορούσε δυνητικά να βρίσκεται παντού- ποιος ξέρει; Αισθάνομαι λοιπόν πάντα πολίτης αυτής της συναισθηματικής χώρας, από την οποία πηγάζει και η μουσική μου, που έχει την ιδιότητα να αγνοεί τα σύνορα.

– Τι σας λένε οι όροι «αριστερά» και «δεξιά» σήμερα; Πιστεύετε ότι ζούμε το τέλος των ιδεολογιών; Νομίζω ότι η τραγωδία του κόσμου στις μέρες μας είναι ακριβώς ότι έχουμε ξεμείνει από ιδεολογίες. Όλα προχώρησαν στην ορολογία, στην επιστήμη, παντού. Αλλά η τελευταία ενδιαφέρουσα και καινούρια πολιτική ιδέα ήταν αυτή του Κάρολου Μαρξ τον 19^ο αιώνα. Αυτό συνέβη πριν από πραγματικά πολύ καιρό. Συνεπώς, αυτό είναι το κύριο πρόβλημα σήμερα: δεν έχουμε ιδεολογία.

– Αισθάνεστε ακόμη την ανάγκη να πιεστείτε προκειμένου να παραμείνετε επιτυχημένος; Η μουσική είναι η μόνη δουλειά που ξέρω, δεν ξέρω πώς είναι να κάνεις κάτι άλλο. Ωστόσο, ακόμα μου αρέσει να ετοιμάζω τις βαλίτσες μου και να πηγαίνω να παίξω τη μουσική μου κάπου κι αυτό είναι που κάνω. Δεν είναι θέμα επιτυχίας ή κάτι ανάλογο, απλώς αυτό είναι που κάνω. Κι όταν δεν ταξιδεύω, τηρώ κι εγώ το οκτάωρο εργασίας μου όπως όλοι οι άλλοι.

– Τι απολαμβάνετε περισσότερο σ’ αυτή τη δουλειά; Νιώσατε ποτέ να σας κουράζει ή να σας δυσκολεύει; Είναι ωραίο το συναίσθημα να ξυπνάς το πρωί και να έχεις να πάρεις την πτήση για το Ρέικιαβικ, το Νοβοσιμπίρσκ, ή το Σίδνεϋ για να παίξεις στη συναυλία σου. Είναι μια τρέλα όλο αυτό κι αν στη ζωή σου δεν είσαι λίγο τρελός, δεν είσαι νορμάλ. Δεν νοείται κανονικότητα χωρίς μια μικρή δόση τρέλας.