Tα τελευταία 25 χρόνια έχει ως βάση της το Λονδίνο και είναι συνέχεια με μια βαλίτσα στο χέρι. Η κυκλοφορία του νέου της άλμπουμ «Άγγελος της Φωτιάς», πριν από μερικούς μήνες, ήταν η αφορμή γι’ αυτή τη ζεστή κουβέντα σε μια στάση που έκανε στην Κύπρο.
Καθώς κουβεντιάζω μαζί της, έχω την αίσθηση ότι μου μιλά τραγουδιστά, με το ιδιαίτερο ηχόχρωμα της φωνής της. Είναι ένας άνθρωπος που, πέραν από το λαμπερό της χαμόγελο, σε κερδίζει με τη θετική της ενέργεια και την κομψή της εμφάνιση. Μου εξηγεί πως το να ασχοληθείς με το λυρικό τραγούδι σε έναν τόπο που δεν έχει μεγάλη παράδοση δεν είναι εύκολη υπόθεση. Ωστόσο, η Κύπρια σοπράνο Κατερίνα Μηνά, κόρη του Μηνά Χατζηευφραιμίδη, γνωστού φωτογράφου πορτρέτων, ήξερε από μικρή ότι θα πάρει αυτόν τον δρόμο. Από τεσσάρων χρόνων ξεκίνησε μαθήματα μπαλέτου και πιάνου στο Εθνικό Ωδείο Κύπρου στη Λευκωσία. Άρχισε τις σπουδές της στο Guildhall School of Music & Drama στο Λονδίνο με πρώτο όργανο το πιάνο και δεύτερο τη φωνή, στην οποία αφοσιώθηκε, και με πολλή επιμονή και κόπο πέτυχε μια αξιοζήλευτη καριέρα ως υψίφωνος, με εμφανίσεις σε φημισμένα θέατρα σε διάφορες χώρες του κόσμου.
Πόσο δύσκολο ήταν να κάνετε καριέρα στο λυρικό τραγούδι μεγαλώνοντας στην Κύπρο; Ήταν και είναι ακόμα και τώρα δύσκολο. Το γεγονός ότι δεν κατάγομαι από μια χώρα που έχει παράδοση στην κλασική μουσική, το ότι δεν έχουμε μια λυρική σκηνή Κύπρου, είναι μεγάλο θέμα. Όχι μόνο για μένα, αλλά και για τους νεαρούς Κύπριους λυρικούς τραγουδιστές. Δεν είχα την εμπειρία της σκηνής στη χώρα μου, και οι ξένοι θέλουν να δουν τι έχεις κάνει στον τόπο σου. Αν υπήρχε μια λυρική σκηνή στην Κύπρο, θα είχα τραγουδήσει όλους τους ρόλους που έχω στο ρεπερτόριο μου. Θα ήταν πολύ καλή εμπειρία για να προχωρήσω μετά σε μεγαλύτερα θέατρα.
Θυμάστε την πρώτη σας ερμηνεία; Ναι, ήταν στο φεστιβάλ Αφροδίτη της Πάφου, όπου τραγούδησα τον δεύτερο ρόλο στην όπερα του Βέρντι «Λα Τραβιάτα», αυτόν της Φλώρας, με την όπερα της Πολωνίας, ένα από τα μεγαλύτερα θέατρα στην Ευρώπη. Ήταν το πρώτο βάπτισμα για μένα. Ένιωθα ότι με έριξαν σε πολύ βαθιά νερά και έπρεπε να δείξω τον καλύτερό μου εαυτό. Ήταν μια εκπληκτική εμπειρία, σ’ ένα ιστορικό χώρο στο Κάστρο της Πάφου, κάτω από τα αστέρια. Υπάρχει μια ψυχική ανάταση όταν τραγουδάς σε ιστορικούς χώρους, σε καθεδρικούς ναούς. Στην πορεία της καριέρας μου τραγούδησα και τον πρώτο ρόλο, αυτόν της Βιολέττας, από την Τραβιάτα του Βέρντι, σε δυο διαφορετικές παραγωγές. Η μια ήταν πάλι σε εξωτερικό χώρο, στο Κουβέιτ, σε μια μεγάλη παραγωγή ακριβώς δίπλα στο κύμα.
Τι σας συγκινεί σε αυτό το είδος της μουσικής; Στον δικό μου τον τομέα ως λυρική τραγουδίστρια με συγκινεί πολύ το παράδοξο φαινόμενο να μπορείς να τραγουδάς χωρίς μικρόφωνο και να παράγεις πολύ μεγάλους ήχους, οι οποίοι διαπερνούν ολόκληρη συμφωνική ορχήστρα και ένα μεγάλο θέατρο. Αυτός ο ήχος που παράγεις είναι όμορφος και μπορεί να φτάσει μέχρι το τελευταίο κάθισμα του θεάτρου. Επίσης με συγκινεί το πώς αγγίζει την ψυχή κάποιου η λυρική φωνή. Νομίζω φτάνει λίγο πιο βαθιά στον ψυχισμό του άλλου, γιατί για να παραχθεί αυτός ο ήχος πρέπει να λειτουργήσουν βαθύτερα ένστικτα του τραγουδιστή.
Η δουλειά αυτή χρειάζεται και υποκριτικό ταλέντο; Χρειάζεται, αλλά αυτό είναι μέρος της εκπαίδευσης που παίρνεις στις σπουδές σου. Επίσης είναι δύσκολο, από τη στιγμή που κάνεις καριέρα, να μείνεις σ’ αυτό τον χώρο και να συνεχίσεις. Τα νεαρά παιδιά δηλαδή που έχουν αυτό το ταλέντο και την κλίση, θα πρέπει να σκεφτούν πολύ σοβαρά εάν μπορούν να αφοσιωθούν πλήρως. Είναι σαν να έχεις οικογένεια και παιδιά να μεγαλώσεις. Δηλαδή, αν εγώ είχα και ένα παιδί, δεν ξέρω αν θα μπορούσα να τα καταφέρω χωρίς βοήθεια στο μεγάλωμα του παιδιού.
Είσαστε spinto soprano. Τι σημαίνει αυτό; Η κάθε φωνή -η υψίφωνος, η μεσόφωνος, ο τενόρος, ο βαρύτονος- είναι κατηγορίες φωνών με υποκατηγορίες. Στην κατηγορία της υψιφώνου υπάρχουν τέσσερα-πέντε διαφορετικά είδη. Άλλες φωνές είναι πιο μικρές και ευέλικτες, άλλες πιο μεγάλες και δραματικές. Εγώ ξεκίνησα ως δραματική κολορατούρα και η φωνή μου μετά εξελίχθηκε προς τη σπίντο, είναι δηλαδή η νεαρή δραματική σοπράνο. Είναι πιο βαριά η φωνή, μεγαλώνει και δεν έχει την ευελιξία που έχει μια φωνή κολορατούρας. Υπάρχει έλλειψη σε καλές γυναικείες δραματικές φωνές και αυτό με ευνοεί.
Έχετε συνεργαστεί με διεθνείς προσωπικότητες όπως ο Χοσέ Καρέρας. Πόσο σημαντικές είναι αυτές οι συνεργασίες; Είχα λάβει μέρος σε ένα διεθνή παγκόσμιο διαγωνισμό τραγουδιού στην Ισπανία, που ήταν υπό την αιγίδα του Χοσέ Καρέρας. Ο Καρέρας μου έδωσε το βραβείο μου. Έξι μήνες μετά από αυτό τον διαγωνισμό, αρρώστησα με καρκίνο του αίματος, που ήταν παρόμοιος με τον καρκίνο που είχε και ο Καρέρας. Το χρηματικό ποσό που μου δόθηκε από τον διαγωνισμό ερχόταν σε δόσεις. Όταν δεν μπορούσα να συνεχίσω και ήρθα στην Κύπρο για τη θεραπεία μου, πριν από 15 χρόνια, παγοποιήθηκε και το χρηματικό ποσό του βραβείου μου. Ωστόσο, ο Χοσέ Καρέρας μου έστελλε προσωπικά γράμματα, με στήριζε και μου έλεγε, «θα γίνεις καλά, είχα και εγώ παρόμοια αρρώστια». Πρόσφατα, για παράδειγμα, τραγούδησα και ηχογράφησα τον καινούργιο μου δίσκο με τη Βασιλική Φιλαρμονική Ορχήστρα του Λονδίνου, που ήταν μια πολύ σημαντική συνεργασία. Ωστόσο, δεν μπορώ να πω ότι οι πιο ξεχωριστές συνεργασίες μου ήταν μόνο με διάσημους. Για μένα, η κάθε συνεργασία είναι εξίσου σημαντική.
Ποιον ρόλο που έχετε ερμηνεύσει αγαπήσατε περισσότερο; Η Τόσκα είναι πάντα η πρώτη που έρχεται στην ψυχή και στο μυαλό μου, με εκφράζει σαν χαρακτήρα. Έχει όλα τα στοιχεία που με συνθέτουν ως γυναίκα. Είναι τραγουδίστρια της όπερας, είναι ντίβα, αλλά την ίδια στιγμή είναι και άνθρωπος που θα κλάψει, θα συγχυστεί, θα αγαπήσει παράφορα και θα πληγωθεί, θα κάνει τα πάντα για τον αγαπημένο της – ακόμα και την ίδια της τη ζωή ρίσκαρε για τον έρωτα. Μια γυναίκα με πολύ πάθος.
Κι εσείς ζείτε τη ζωή σας με πάθος; Ναι, δεν μπορώ διαφορετικά. Αν δεν το κάνω αυτό, νιώθω ότι ζω σε ένα ψέμα, κάτι που δεν θέλω.
Αυτό έχει και κάποιο τίμημα; Αρκετές φορές έχει τίμημα. Στις ανθρώπινες σχέσεις, όταν δεν μπορείς να ζεις στο ψέμα και στην υποκρισία, είσαι πιο ευθύς. Σε προσωπικό επίπεδο, αυτό πολλές φορές έχει αντίκτυπο, γιατί είμαι πολύ ειλικρινής με όλο τον κόσμο. Θα ζήσω έντονα τη χαρά και τη λύπη, δεν μπορώ το ενδιάμεσο. Στα αγγλικά υπάρχει μια έκφραση, το «happy medium». Δεν μπορώ να είμαι στο «happy medium». Δεν μπορώ να ζω βλέποντας το ποτήρι μπροστά μου μισοάδειο. Πρέπει να το βλέπω μισογεμάτο, αν όχι γεμάτο. Για να γίνει αυτό, πρέπει να ρισκάρεις και να ζήσεις ελεύθερα.
Τι σημαίνει να ζεις ελεύθερα; Να μπορείς να αφήσεις τον νου και το πνεύμα να απελευθερωθεί, για να μπορέσεις να ζήσεις έντονα τη ζωή, παίρνοντας ρίσκο βέβαια. Να δίνεις και να παίρνεις ενέργεια από το κάθε τι που βιώνεις.
Ο δρόμος που ακολουθήσατε, βοήθησε να ζείτε έντονα; Ναι, με βοηθά. Δεν είναι εύκολο να ανεβείς σε μια σκηνή, να παρουσιάσεις τον εαυτό σου και να αντιμετωπίσεις μια ολόκληρη ορχήστρα, έναν ολόκληρο θίασο και ένα τεράστιο ακροατήριο. Πάνω στη σκηνή δεν μπορείς να προσποιηθείς. Μαθαίνεις ότι με τον φόβο δεν μπορείς να προχωρήσεις. Πάντα είχα δυνατό χαρακτήρα, αλλά με το επάγγελμά μου και την τριβή επί σκηνής, έγινα ακόμα πιο δυνατή.
Υπάρχει αντιζηλία σ’ αυτό τον χώρο που πρέπει να τη χειριστείτε; Βέβαια, υπάρχει μεγάλη αντιζηλία, είναι ένας πολύ ανταγωνιστικός χώρος και πρέπει να μάθεις πώς να προστατεύεις τον εαυτό σου και να βγαίνεις δυνατή. Είναι δύσκολο να μπεις στον χώρο, αλλά ακόμα πιο δύσκολο να συνεχίσεις.
Λόγω της δουλειάς σας ταξιδεύετε πολύ. Πόσο σημαντικά είναι αυτά τα ταξίδια; Ναι, ταξιδεύω αρκετά. Η βάση μου είναι το Λονδίνο τα τελευταία 25 χρόνια. Όταν ταξιδεύω για δουλειά, δεν κάνω ταξίδι αναψυχής. Είναι ένα πολύ μοναχικό επάγγελμα αυτό που κάνω. Τις περισσότερες ώρες δουλεύω με τον εαυτό μου. Έχω κάποιους μαθητές που έρχονται σε μένα, έχω τις συνεργασίες μου με άλλους καλλιτέχνες και τις πρόβες όπου έρχομαι σε επαφή με άλλο κόσμο. Αλλά αυτό το αστέρι που κουβαλά κάθε καλλιτέχνης μέσα του, το κρατά μόνος του. Και όταν ταξιδεύω, ούτε την πόλη στην οποία δουλεύω δεν έχω την ευκαιρία να δω. Στα επόμενα δυο ταξίδια μου θα πάω στην Αθήνα και στο Άαρχους στη Δανία για δουλειά, αλλά δεν θα έχω χρόνο να δω τις πόλεις ή φίλους μου. Βέβαια, μου αρέσουν αυτά τα ταξίδια, γιατί ξεφεύγω από την καθημερινότητα. Αυτό που μου αρέσει είναι η εμπειρία που θα έχω εκεί που θα πάω, σε σχέση με τη μουσική και το τραγούδι, και οι άνθρωποι που θα γνωρίσω.
Η περιπέτεια που είχατε με την υγεία σας επηρέασε σε κάποιο βαθμό την καριέρα σας; Ήμουν απούσα για αρκετό καιρό, και όταν επέστρεψα, μου πήρε κάποιον χρόνο να επανέλθω. Δεν είχα τη σωματική δύναμη να συνεχίσω. Συνολικά, μου πήρε οκτώ χρόνια να χτίσω μέσα μου την εμπιστοσύνη στον εαυτό μου και να ξαναβρώ την αυτοπεποίθησή μου. Επίσης, είχα αρκετές παρενέργειες από τις θεραπείες, που μου πήραν καιρό για να τις αντιμετωπίσω.
Ζείτε αλλιώς τη ζωή σας μετά από αυτή την εμπειρία; Σίγουρα, έμαθα να βλέπω τη ζωή διαφορετικά. Όμως, επειδή δουλεύω πολύ, έρχονται στιγμές που πιάνω τον εαυτό μου να ξεχνά τι πέρασα ή ότι πρέπει να προσέχω και να μη δουλεύω άπειρες ώρες. Βέβαια, δεν χρειάζεται να αρρωστήσεις για να μάθεις να ζεις το τώρα και να μη βλέπεις πίσω στο παρελθόν ή να ανησυχείς για το μέλλον. Νομίζω ότι πάντα ζούσα στο τώρα. Η ασθένεια όμως με βοήθησε να συνδεθώ πραγματικά με τον εσωτερικό μου κόσμο και να ξέρω πού βρίσκομαι, να είμαι συνειδητοποιημένη. Σίγουρα με βοήθησε να γίνω πιο δυνατή και να αντιμετωπίζω τα πράγματα όπως λένε οι Άγγλοι «with a pinch of salt», δηλαδή να μην τα παίρνεις όλα τοις μετρητοίς. Επίσης θεωρώ σημαντικό να εκφράζεις τα συναισθήματά σου, ακόμα και τον θυμό σου.
Από πού πήρατε δυνάμεις για να ξεπεράσετε αυτή την περιπέτεια; Έκανα ψυχοθεραπεία που με βοήθησε πολύ και είχα μεγάλη στήριξη από τον ΠΑΣΥΚΑΦ. Γι’ αυτό και τώρα εξακολουθώ να είμαι μέλος του Δ.Σ. του ΠΑΣΥΚΑΦ και να στηρίζω τον σύνδεσμο.
Απ’ ό,τι ξέρω, στηρίζετε παιδιά στην Κύπρο που θέλουν να ασχοληθούν με το οπερατικό τραγούδι. Ναι, έχω κάνει μέχρι τώρα τρία ή τέσσερα διαφορετικά πρότζεκτ στα οποία ήμουν η καλλιτεχνική διευθύντρια, και διάλεξα νεαρούς λυρικούς τραγουδιστές με τους οποίους συνεργαστήκαμε. Αυτό που πραγματικά θα ήθελα, είναι να ιδρυθεί η λυρική όπερα της Κύπρου. Και αν μπορώ να συντελέσω στην ίδρυσή της, θα το κάνω. Έχουμε πολύ καλές λυρικές φωνές στην Κύπρο.
Ασχολείστε και με την ποίηση. Πότε σκέφτεστε να εκδώσετε τα ποιήματά σας; Έχω γράψει 40 ποιήματα και φέτος άρχισα και καινούργια συλλογή. Γράφω και στα ελληνικά και στα αγγλικά. Σε μια από τις νέες μου συνεργασίες με συνθέτες, ο Πόλο Πιάττι, καλλιτεχνικός διευθυντής του Διεθνούς Φεστιβάλ Συνθετών που θα λάβω μέρος στο Λονδίνο, στις πρόβες που κάναμε έπαιξε μια μελωδία και μου ζήτησε εκείνη τη στιγμή να βάλω λόγια. Έτσι, αρχίσαμε μια συλλογή τραγουδιών με λόγια δικά μου.
Τι θα λέγατε σε ένα νέο που θέλει να ασχοληθεί με το λυρικό τραγούδι; Θα πρέπει να καταλάβει την ευθύνη που αναλαμβάνει με αυτή την απόφαση και τις δυσκολίες που υπάρχουν στην πορεία της καριέρας. Να ζυγίσει λίγο μέσα του το πάθος που έχει γι’ αυτό σε σχέση με τις δυσκολίες και να δει αν μπορεί να προχωρήσει. Επίσης, η συμβουλή μου είναι να πάρει την καλύτερη παιδεία που μπορεί.
Πρόσφατα κυκλοφορήσατε το άλμπουμ «Άγγελος της Φωτιάς». Πόσο σημαντικός είναι για σας αυτός ο δίσκος; Μετά την ασθένεια που πέρασα και την παύση που έκανα για μια περίοδο, είναι το πρώτο σημαντικό άλμπουμ που ηχογράφησα με συμφωνική ορχήστρα, και δη με μια από τις καλύτερες ορχήστρες ανα το παγκόσμιο, τη Βασιλική Φιλαρμονική Ορχήστρα Λονδίνου. Ο δίσκος κυκλοφόρησε τον Ιούνιο του 2018 από τη δισκογραφική εταιρεία της ίδιας της ορχήστρας και η απήχηση που έχει είναι σε διεθνές επίπεδο. Το άλμπουμ αυτό είναι σαν ένα διαβατήριο για να συνεχίσω. Ο τίτλος «Άγγελος της Φωτιάς» προέρχεται από ένα από τα δυο ποιήματά μου που είναι μελοποιημένα στο άλμπουμ από τον Ελβετό συνθέτη Στέφαν Χότελ. Το υπόλοιπο πρόγραμμα του άλμπουμ αποτελείται από γνωστές άριες από όπερες των Βέρντι, Πουτσίνι, Τζορντάνο, Μπετόβεν, Βάγκνερ, Τσιλέα και Μπάρμπερ.
Τι ετοιμάζετε για το φθινόπωρο; Τον Σεπτέμβριο θα λάβω μέρος ως σολίστ στο Διεθνές Φεστιβάλ Συνθετών που θα γίνει στο Ηνωμένο Βασίλειο. Θα ερμηνεύσω έργα διαφορετικών συνθετών από διάφορα μέρη του κόσμου και έχω πολλή προετοιμασία γι’ αυτό. Τον Οκτώβριο θα δώσω παραστάσεις με τη Συμφωνική Ορχήστρα Κύπρου, με ρεπερτόριο από Σκανδιναβικές χώρες. Με ενδιαφέρει πολύ η συνεργασία με την ορχήστρα μας. Θα ήθελα να έρχομαι πιο συχνά για συναυλίες στον τόπο μου. Το Νοέμβριο θα έχω ένα ρεσιτάλ τραγουδιού σε ένα από τα κολέγια του Πανεπιστημίου της Οξφόρδης και το Δεκέμβριο θα δώσω μια συναυλία στο Λονδίνο. Επίσης, στις 16 Δεκεμβρίου, θα παρουσιάσω στο Ριάλτο στη Λεμεσό το χριστουγεννιάτικο Τζαζ Σόου μου, σε απογευματινή παράσταση, σε μια προσπάθεια να προσεγγίσουμε και τα παιδιά με τις οικογένειές τους.
Τι σας γοητεύει από τη ζωή στο Λονδίνο; Είναι ένας χώρος που με κάνει να νιώθω ότι είμαι σπίτι μου. Μου αρέσει που οι άνθρωποι της πόλης είναι ανοιχτοί, δεν είναι κουτσομπόληδες, και ο καθένας δουλεύει χωρίς να κοιτάει τι θα πει και τι θα κάνει ο άλλος. Δεν υπάρχει χρόνος για κάτι τέτοιο. Οι άνθρωποι δεν σε κρίνουν, υπάρχει μια ελευθερία πνεύματος. Ανά πάσα στιγμή μπορείς να βγεις από το σπίτι σου και να κάνεις αυτό που νιώθεις. Μου αρέσει πολύ να περπατώ στον Τάμεση. Στο Λονδίνο δεν έχω οικογένεια, είμαι μόνη μου, και είναι δύσκολο αυτό. Από τότε που πήρα διαζύγιο έχω κάποιους φίλους, όμως δεν είναι το ίδιο με την οικογένεια. Στην Κύπρο έρχομαι τρεις φορές τον χρόνο περίπου. Η οικογένειά μου, μου λείπει πολύ.
Οι γονείς σας ήταν θετικοί με τις επιλογές σας; Ναι, οι γονείς μου ήταν εξαιρετικά θετικοί και υποστηρικτικοί στις επιλογές μου και είναι μέχρι σήμερα. Η στήριξη που μου δίνουν είναι ανεπανάληπτη και αναντικατάστατη.
maria.panayiotou@phileleftheros.com
