«Άλλη φάση στο Φασούρι…». Στο άκουσμα της περιοχής, αυτόματα η σκέψη στρέφεται στην εικόνα του γνωστού υδροπάρκου στη Λεμεσό. Τα τελευταία χρόνια η περιοχή αναβαθμίστηκε με τη δημιουργία του εμπορικού κέντρου της πόλης, ενώ το 2021 θα προσελκύσει το διεθνές ενδιαφέρον με την ανέγερση του μεγαλύτερου καζίνο-θερέτρου στην Ευρώπη, του City of Dreams Mediterranean. Η ιστορία της περιοχής, ωστόσο, ξεκίνησε να γράφεται πολλά χρόνια πριν, όταν η εβραϊκή παρουσία το κατέστησε ως μια από τις βασικές περιοχές τροφοδότησης του εξαγωγικού εμπορίου των εσπεριδοειδών του νησιού.
Εβραίοι επιχειρηματίες αφίχθηκαν στην Κύπρο το 1932 με σκοπό να αγοράσουν μεγάλες εκτάσεις γης για τη σύσταση επιχείρησης γύρω από την εντατική καλλιέργεια και συσκευασία εσπεριδοειδών που θα ενίσχυε την εμπορική τους δικτύωση με τη βρετανική αγορά. Η περιοχή του Ακρωτηρίου τους κέντρισε το ενδιαφέρον, καθώς το σκηνικό των ελωδών, ερημωμένων και ανεκμετάλλευτων εκτάσεων τους θύμιζε έντονα τις περιοχές της Παλαιστίνης, τις οποίες είχαν κληθεί να μετατρέψουν από άγονες εκτάσεις γης σε παραγωγικά kibbutzim. Επέλεξαν να αγοράσουν αρχικά μια έκταση 3 χιλιάδων περίπου σκαλών στο Φασούρι και ίδρυσαν την «Κυπρο-Παλαιστινιακή Εταιρεία Φυτειών» τον Ιούλιο του 1933.
Το Φασούρι αναπτύχθηκε στα πρότυπα της ελώδους κοιλάδας Emek στη Γαλιλαία. Στην αλυκή Ακρωτηρίου, φυτεύθηκαν περισσότεροι από 20.000 ευκάλυπτοι για την αποξήρανση και εκκαθάριση των εστιών μόλυνσης από τα κουνούπια, προκειμένου να καταστεί το περιβάλλον φιλόξενο και να καλλιεργηθούν σε μεγάλη έκταση πορτοκαλεώνες. Η εταιρεία εφαρμόζοντας τις τεχνολογικές καινοτομίες του μοντέλου εσπεριδοκαλλιέργειας της Καλιφόρνιας, ξεκίνησε την εξαγωγή προϊόντων το 1937. Τα εσπεριδοειδή των Εβραίων έφταναν στη λονδρέζικη αγορά του Covent Garden ως κυπριακά προϊόντα με το εμπορικό σήμα “The Seal” of Quality.
Η λειτουργία του σύγχρονου συσκευαστηρίου των προϊόντων σε κιβώτια (τότε οι Κύπριοι συνήθιζαν να εξάγουν τα προϊόντα με κοφίνες οι οποίες τραυμάτιζαν τον καρπό), η χρήση αμερικανικών γεωργικών ελκυστήρων και μηχανικών αντλιών για την άρδευση και η φύτευση κυπαρισσιών κατά μήκος των κτημάτων ως φυσικών ανεμοθραυστών για προστασία των δένδρων ήταν πρωτοποριακή για τα κυπριακά δεδομένα. Επιπλέον, η εταιρεία εισήγαγε νέες ποικιλίες, όπως τα γκρέιπφρουτ και επανέφερε στο προσκήνιο την παραγωγή σταφίδας που μέχρι τότε είχε εκπέσει στο νησί. Η πρώτη αποστολή κιβωτίων σταφίδας τον Αύγουστο του 1938 από την Κύπρο στη Βρετανία μέσω Αιγύπτου χαιρετίστηκε με εγκωμιαστικά σχόλια από τον Τύπο, ο οποίος έκανε λόγο για «σταθμό εις τη Γεωργικήν ιστορίαν της Νήσου» καθιστώντας την εταιρεία «ένα πρώτης τάξης καλόν παράδειγμα εις όλον τον γεωργικόν κόσμον» της Κύπρου. Το αποτέλεσμα ήταν η εταιρεία να λειτουργήσει ως πρότυπο στη γεωργική παραγωγή και να ενταχθεί στις εκπαιδευτικές εκδρομές που διοργάνωνε το Τμήμα Γεωργίας για την επιμόρφωση των Κύπριων γεωργών.
Το Φασούρι πέρασε από εβραϊκή σε κυπριακή ιδιοκτησία το 1974 και μετονομάστηκε σε «Cyprus Phassouri Plantations Co Ltd». Σήμερα, η πρωτοπόρος εταιρεία ανήκει στον Όμιλο CNS ο οποίος με τη Melcon και τη Cyprus Phassouri (Zakaki) Ltd θα ανεγείρει στην περιοχή το πρώτο αδειοδοτημένο καζίνο «City of Dreams Mediterranean».
* Πηγή: Ε. Ματθοπούλου, Η εβραϊκή παρουσία στην Κύπρο, 1878-1949: ιδεολογικοί και κοινωνικο-πολιτικοί μετασχηματισμοί, επιχειρηματικότητα και καινοτομία σε αποικιακό πλαίσιο, Διατριβή η οποία υποβλήθηκε προς απόκτηση διδακτορικού τίτλου σπουδών στο Πανεπιστήμιο Κύπρου, Τμήμα Ιστορίας και Αρχαιολογίας, 2016.
