Νεκτάριος Θεοδώρου: Ανέκαθεν ψάχναμε τον αποδιοπομπαίο τράγο

Μια ευκαιρία ν’ ακουστούν οι φωνές των ομοφυλόφιλων ανδρών την εποχή πριν από την αποποινικοποίηση της ομοφυλοφιλίας στην Κύπρο προσφέρει η παράσταση θεάτρου- ντοκουμέντο «Λούλλες», που επιστρέφει στη δεύτερη, εμπλουτισμένη εκδοχή της. Η δημιουργική ομάδα επιστράτευσε μεθόδους του θεάτρου της επινόησης, συντάσσοντας τους μονολόγους αυτολεξεί, με βάση αληθινές μαρτυρίες. Ο ηθοποιός Νεκτάριος Θεοδώρου αναλαμβάνει και πάλι να δώσει σάρκα και οστά επί σκηνής στις μαρτυρίες αυτές, υπηρετώντας τον απώτερο, απελευθερωτικό στόχο αυτής της πρότασης που είναι να εντείνει το αίσθημα του ανήκειν σε ομάδες ανθρώπων που δέχτηκαν κοινωνικό στιγματισμό και καταπίεση.

–Ποια είναι η μεγαλύτερη ανησυχία σου σχετικά μ’ αυτή την πρόταση; Στο θέατρο ντοκουμέντο η διαχείριση των πληροφοριών που σου εμπιστεύονται οι συνεντευξιαζόμενοι αποτελεί ένα από τα πιο ευαίσθητα και ηθικά ζητήματα που έχει να αντιμετωπίσει ο ερευνητής/ καλλιτέχνης. Επομένως ήθελα εξαρχής η διαδικασία να διέπεται από σεβασμό και το αποτέλεσμα να δικαιώσει τις προσδοκίες όλων. Πέραν τούτου δεν υπήρξε κάποια άλλη ανησυχία.

–Ποιος είναι ο αντικειμενικός σκοπός; Ν’ ακουστούν οι φωνές των ομοφυλοφίλων εκείνων των δεκαετιών στην Κύπρο. Να φωτιστούν πλευρές της ζωής τους που κατά τ’ άλλα ήταν και εν μέρει ακόμα είναι στο σκοτάδι εξαιτίας του φόβου και του ρατσισμού που αντιμετωπίζουν. Παράλληλα όμως αναδεικνύεται η ίδια η κοινότητα και οι δυναμικές που αναπτύχθηκαν εντός της για την επιβίωσή της, τα τραύματα που είχαν να διαχειριστούν και οι τρόποι που το έκαναν αυτό, συμπεριλαμβανομένων των ευχάριστων και ξέφρενων πάρτι που αποτελούν κομμάτι της gay κουλτούρας.

–Σε ποιο βαθμό το θέατρο μπορεί να απαλύνει βαθιά συναισθηματικά τραύματα; Σαφώς το θέατρο, ως παραστατική τέχνη μπορεί να λειτουργεί λυτρωτικά και ψυχοθεραπευτικά χωρίς ωστόσο αυτό να είναι αυτοσκοπός. Σίγουρα μια τέτοια παράσταση εντείνει το αίσθημα του ανήκειν το οποίο, θεωρώ, είναι ζωτικής σημασίας ειδικά σε ομάδες ανθρώπων που δέχτηκαν κοινωνικό στιγματισμό και καταπίεση. Επιπλέον, το να ακουστούν ανοιχτά κάποια πράγματα πιστεύω είναι απελευθερωτικό. Περαιτέρω, το εφαρμοσμένο θέατρο ως εργαλείο, αποδεδειγμένα απαλύνει βαθιά συναισθηματικά τραύματα όπως αυτά που βιώνει συχνά η lgbtqi+ κοινότητα.

–Πόσο σκληρός μπορεί να γίνει ο άνθρωπος απέναντι στο διαφορετικό; Απάνθρωπος! Θέλει και ερώτημα; Μια σύντομη αναδρομή στην ανθρώπινη ιστορία, αρκεί για να δει κάποιος τα εγκλήματα και τις θηριωδίες που διαπράχθηκαν ενάντια σε καθετί διαφορετικό, είτε αυτό αφορούσε το χρώμα, τη φυλή, τη θρησκεία ή το σεξουαλικό προσανατολισμό. Η λίστα είναι μεγάλη, ανέκαθεν ψάχναμε τον αποδιοπομπαίο τράγο.

–Πού έχει τις ρίζες του το ομοφοβικό μίσος; Νομίζω πως αυτό είναι ένα πολυσύνθετο ζήτημα που μπορεί να ιδωθεί και να αναλυθεί μέσα από πολλά πρίσματα. Αυτό που παρατηρώ είναι ότι οι άνθρωποι είναι φοβισμένοι και προσπαθούν να πιαστούν από κάτι, το οτιδήποτε που θα δώσει νόημα στη ζωή τους και θα νιώθουν ασφαλείς. Επομένως ό,τι έρχεται κόντρα σ’ αυτό που θεωρούν «κανονικό» ή τους βγάζει από τη βολική τους θέση, το κατακρίνουν και το πολεμούν. Αν αυτό συνδυαστεί με τον φανατισμό που παρατηρείται ολοένα και πιο συχνά, τότε έχουμε καταστροφικά αποτελέσματα.

–Γιατί η κυπριακή κοινωνία επιμένει να ομφαλοσκοπεί; Δεν είμαι σίγουρος αν αυτό είναι προνόμιο της κυπριακής κοινωνίας. Υποθέτω είναι φαινόμενο που αγγίζει πολλές κοινωνίες, τουλάχιστον στη Δύση. Όσο ο ατομικισμός αναδεικνύεται σε υπέρτατη αξία σ’ ένα σύστημα αδυσώπητου καπιταλισμού, νομίζω οι άνθρωποι και κατ’ επέκταση οι κοινωνίες θα ομφαλοσκοπούν. Κι έτσι θα στερούνται κατανόησης και ενσυναίσθησης προς τους αδύναμους, τους μη προνομιούχους και τους διαφορετικούς.

–Ποιες είναι οι «Λούλλες» του σήμερα, της εποχής των social media; Έχουν τα ίδια προβλήματα μ’ εκείνες της δεκατίας του ‘90; Η gay κοινότητα έχει διεκδικήσει και κατάφερε να εξασφαλίσει περισσότερη ορατότητα. Ειδικά μέσα από τα social media, οι προνομιούχοι που έχουν εύκολη πρόσβαση σ’ αυτά, διότι αυτό δεν είναι δεδομένο, μπορούν να εκφράζονται και να έχουν φωνή. Ωστόσο αυτό δεν επιλύει τα προβλήματα της κοινότητας! Ο ρατσισμός και ο φασισμός είναι εδώ, τους βιώνουμε όλοι καθημερινά, σωματικά ή ηλεκτρονικά. Μπορεί τα προβλήματα να μετατοπίστηκαν και ν’ άλλαξαν μορφή, αλλά συνεχίζουν να υφίστανται.

–Πιστεύεις ότι αναλογεί κάποιο μερίδιο ευθύνης και στην ΛΟΑΤΚΙ+ κοινότητα; Μήπως εγκλωβίστηκε στην καταπίεση και τις νευρώσεις της και ολιγώρησε στη διεκδίκηση της ορατότητας; Όχι, όχι και ξανά όχι! Θα ήταν τουλάχιστον αφελές να υποστηρίζει κάποιος ότι φέρουν ευθύνη οι διαχρονικά περιθωριοποιημένοι και καταπιεσμένοι για τα προβλήματά τους. Αυτό θα το υποστήριζαν οι έχοντες τη δύναμη και οι προνομιούχοι. Αυτή η μετατόπιση των ευθυνών θα ήταν βολική για αυτούς ώστε να μην αντιμετωπίσουν τις δικές τους διαχρονικές ευθύνες για τα όσα έχει υποστεί η κοινότητα. Η κοινότητα και τα μέλη της μιλούν και διεκδικούν όταν θέλουν κι όταν μπορούν. Εύκολο να λες «διεκδίκησε την ορατότητά σου». Συχνά όμως, οι συνθήκες δεν σου το επιτρέπουν. Και συνήθως αυτές τις συνθήκες τις διαμόρφωσαν έτσι οι καταπιεστές σου.

–Θα φανταζόσουν τις εμπειρίες των ομοφυλόφιλων της δικής μας εποχής να παρουσιάζονται σε μια υποθετική παράσταση το 2050; Ναι, γιατί όχι; Κάθε εποχή έχει τα δικά της χαρακτηριστικά, και οι άνθρωποί της τα προβλήματά τους και τις αντίστοιχες ανάγκες τους. Εξάλλου, όσο κι αν εξελιχθούμε τεχνολογικά, συναισθηματικά δεν αλλάζει και κάτι, τουλάχιστον μέχρι τώρα αυτό φαίνεται. Θα υπήρχε μπόλικο υλικό να επικοινωνήσουμε σ’ ένα μελλοντικό θέατρο και να προσπαθήσουμε να κατανοήσουμε την ανθρώπινη κατάσταση. Αυτό δεν κάνει το θέατρο τόσα χρόνια;

–Είναι οι κεραίες του σημερινού θεατή πιο ανοιχτές πάνω σε ευαίσθητα κοινωνικά ζητήματα; Ίσως, δεν είμαι σίγουρος. Αυτό που μπορώ να πω σίγουρα είναι πως άλλαξε η προσέγγισή μας στις αφηγήσεις και ο ρόλος που διαδραματίζει ένας καλλιτέχνης. Ο ίδιος ο καλλιτέχνης επαναπροσδιορίζεται και επανατοποθετεί την τέχνη του με γνώμονα τη χρησιμότητά του/ της στην κοινωνία. Η τέχνη για την τέχνη συχνά δίνει τη θέση της σε μια κοινωνικά ευαισθητοποιημένη τέχνη που ρίχνει φως σε πραγματικές και αθέατες ιστορίες πραγματικών ανθρώπων.

–Μήπως έχουμε εξιδανικεύσει λίγο τους καλλιτέχνες και το έργο τους; Πού διαφέρουν από τους «απλούς» ανθρώπους; Εξιδανίκευση ως προς τι; Δεν νομίζω να διαφέρουν οι καλλιτέχνες από τους «απλούς» ανθρώπους; Και οι καλλιτέχνες απλοί άνθρωποι είναι που προσπαθούν να βελτιώσουν τη ζωή μας μέσω της τέχνης τους. Δεν αντιλαμβάνομαι ποια είναι αυτή η εξιδανίκευση ή έστω ότι είναι εξιδανικευμένοι, ποιο είναι το αντίκρισμα; Η πλειονότητα των καλλιτεχνών που γνωρίζω παλεύει να επιβιώσει. Από την άλλη αυτή η ρομαντικοποίηση και ο δήθεν μποέμ τρόπος ζωής ίσως βολεύει το αφήγημα, ώστε οι καλλιτέχνες να μη διεκδικούν τα αυτονόητα για μια αξιοπρεπή διαβίωση.