Οι έννοιες των θεσμών, προς διευκόλυνση της επιχειρούμενης ανάλυσης και σύμφωνα με τον γλωσσολόγο Μπαμπινιώτη, καλό είναι να διαιρεθούν σε πέντε τομείς.  Παραθέτουμε την υποδιαίρεση, αναφέροντας κι ένα θεσμικό παράδειγμα κάθε τομέα. Οικονομικοί: Ιδιωτικοποιήσεις, κοινωνικοί: ΑΤΑ, πολιτικοί: δικαίωμα ψήφου στα δεκαοχτώ, πολιτιστικοί: Φεστιβάλ θεατρικών εκδηλώσεων, θρησκευτικοί: ταφή νεκρών. Προς αποφυγή(ν) οποιασδήποτε σύγχυσης ανάμεσα στα ρήματα θεσμοθετώ και νομοθετώ, θα επιχειρήσουμε να ξεδιαλύνουμε τη σημαντική διαφορά που υφίσταται μεταξύ των δύο εννοιών και των δύο ρημάτων. 

Το μεν θεσμοθετώ αναφέρεται στην καθιέρωση ενός μηχανισμού, π.χ. καθορισμός κατώτερου μισθού, που η επανάληψη καθιέρωσής του από τον λαό έγινε μόνιμος και απέκτησε σταθερότητα. Το δε νομοθετώ αναφέρεται στην ψήφιση νόμου από τη Βουλή, π.χ. δικαιώματα της γυναίκας. Το ρήμα θεσμοθετώ, παραπέμπει στην Αρχαία Αθηναϊκή Δημοκρατία, όπου οι έξι από τους εννέα άρχοντες είχαν αποκλειστική αρμοδιότητα ενασχόλησης με θεσμικά ή δικαστικά ζητήματα. Η λέξη θεσμός, εξάλλου, παράγεται από το αρχαίο ρήμα τίθημι ή το δημοτικιστικό, θέτω. Ο θεσμός αποτελεί πρότυπο ατομικής ή συλλογικής συμπεριφοράς και δράσης. Έχει καθιερωθεί είτε νομικά είτε λόγω της συνεχούς και ομοιόμορφης επανάληψής του και επιδρά δραστικά στην οικονομία του τόπου. Ο τόπος π.χ. που μαστίζεται από κρίση θεσμών, δεν θεωρείται ότι είναι ο καταλληλότερος για οικονομικές επενδύσεις. Ο επενδυτής επενδύει σε χώρες με σεβασμό στους θεσμούς και όπου ηγείται αξιόπιστος πρόεδρος, με αξιόπιστους συνεργάτες. 

Ο Γιώργος Μπαμπινιώτης στο καινούριο του λεξικό για το «Γραφείο και το Σχολείο», σελίδα 515, αναφέρει πως στην Αρχαία Αθήνα τελούνταν τα θεσμοφόρια προς τιμή(ν) της γυναίκας και της θεάς Δήμητρας, δείγμα της σημασίας που έδιναν στην εφαρμογή των θεσμών. Αναφέρεται ακόμη στο Άρμα Θέσπιδος, που από περιφερόμενος θίασος εξελίχθηκε σε πρόδρομο γέννησης της τραγωδίας και γενικά του θεάτρου. Η βαρύτητα της λέξης θεσμός φαίνεται και από τις παραγόμενες έννοιες θεσπίζω, θέσπισμα, θέσπιση, θέσπις, με πρώτο συνθετικό τον θεσμό. 

Η ενασχόληση του άρθρου με τους θεσμούς είναι αποτέλεσμα της σημερινής κρίσης που διερχόμαστε και η μετεξέλιξή της σε κοινωνική κρίση: Η ακρίβεια, οι χαμηλοί μισθοί, η διάλυση του κοινωνικού κράτους, η εκχώρηση του Συνεργατισμού στην Ελληνική Τράπεζα, η διάλυση των κοινωνικών παντοπωλείων, η πρόθεση ξεπουλήματος κερδοφόρων ημικρατικών οργανισμών στο κεφάλαιο, οι ιδιωτικοποιήσεις και η διαφθορά είναι παρεπόμενα της νεοφιλελεύθερης πολιτικής των κυβερνώντων, συγκυβερνώντων και πρώην ΥΠΕΞ Νίκου Χριστοδουλίδη, οι οποίοι αδυνατούν λόγω ιδεολογίας να κατανοήσουν τη διαλεκτική σχέση θεσμικής και κοινωνικής κρίσης. 

Στις επικείμενες προεδρικές εκλογές χρειαζόμαστε ηγέτη με ευαισθησία, τόσο στη θεσμική όσο και κοινωνική κρίση και κυρίως άνθρωπο τίμιο, ειλικρινή, αδιάφθορο και εχθρό των κατεστημένων, που ενώ δεν μηδενίζει το έργο των προκατόχων του, ταυτόχρονα δίνει προοπτική στο αύριο. Δεν αξίζει στην Κύπρο μας η 38η θέση σε θέματα θεσμών και ανταγωνιστικότητας. Ανάμεσα σε 63 χώρες, κατρακύλησε 25 θέσεις σε σχέση με πέρσι! Ο σεβασμός στους θεσμούς και μια ανταγωνιστική οικονομία και κυρίως με ηγέτη που δεν επαγγέλλεται τον μάγο και οι υποσχέσεις του είναι ρεαλιστικές, πραγματοποιήσιμες και ορθολογιστικές, αποτελούν την τελευταία μας ελπίδα. 

* Πρώην διευθυντής σχολείων Μέσης Εκπαίδευσης