Προσπάθησα με πολλή ψυχραιμία χθες, να διαχειριστώ την υπόθεση του στρατιώτη ο οποίος βρέθηκε νεκρός σε στρατόπεδο, με τις πληροφορίες που συνόδευαν την τραγωδία να αναφέρονταν σε ενδεχόμενη αυτοχειρία. Βλέπετε, σε έναν τόπο όπου κυριαρχεί η επιδερμική αντιμετώπιση ακόμη και σοβαρών θεμάτων και αφθονεί η υποκρισία, οφείλεις να μάθεις να ελέγχεις τις αντιδράσεις σου. Διαφορετικά, οι εκρήξεις θα είναι αναπόφευκτες.
Σωρηδόν τα τηλεφωνήματα, ακόμη και από άτομα με πολιτική εξουσία. Με ηρεμία, προσπάθησα σε όλους να εξηγήσω ότι στον «Φ» γνωρίζουμε πολύ καλά τη δημοσιογραφική δεοντολογία. Την ακολουθούμε με ευλάβεια. Και δεν χρειαζόμαστε μαθήματα από κανένα.
Όμως, στην προκειμένη περίπτωση, δεν μιλούσαμε για αυτοχειρία ενός νέου στο δωμάτιο του σπιτιού του. Ούτε καν σε κάποιο τυχαίο δημόσιο χώρο. Επρόκειτο για ένα παιδί, που βρέθηκε νεκρό μέσα σε στρατόπεδο. Στη σκοπιά του. Για μια τραγωδία εντός της Εθνικής Φρουράς. Και μόνο ο συγκεκριμένος χώρος προσέδιδε αμέσως ιδιαιτερότητα. Απαιτούσε εξονυχιστική έρευνα από τις Αρχές. Ακόμη και αν οι ενδείξεις παρέπεμπαν καταρχάς σε αυτοχειρία. Βλέπετε, η υπόθεση Θανάση μας αναγκάζει να είμαστε εξαιρετικά επιφυλακτικοί σε ό,τι βγαίνει… εκ πρώτης όψεως.
Με απόλυτο σεβασμό, λοιπόν, προς την κοινωνία και τη δημοσιογραφική υποχρέωση αποφασίσαμε τη δημοσιοποίηση του γεγονότος. Αφού είχαμε ήδη επιβεβαιώσει ότι η οικογένεια του παιδιού είχε ενημερωθεί για το τραγικό συμβάν.
Με ανάλογη ψυχραιμία διαχειριστήκαμε και τις αναρτήσεις μερικών συναδέλφων, που έσπευσαν να μας κάνουν μάθημα δημοσιογραφικής δεοντολογίας. Ακόμη και τώρα, που γράφονται αυτές οι γραμμές, θα αποφύγουμε να απαντήσουμε στους ελάχιστους ευτυχώς συναδέλφους «καθηγητές». Για τον απλό λόγο ότι αν δεν μπορούν από μόνοι τους να αντιληφθούν την ιδιαιτερότητα του θανάτου ενός νέου μέσα σε στρατόπεδο, δεν έχει νόημα να επιχειρήσεις να τους το εξηγήσεις.
Η ψυχραιμία, όμως, εξέλειπε όταν άρχισαν και οι γνωστοί παντογνώστες του διαδικτύου να μας κάνουν μάθημα δεοντολογίας. Ειδικά αυτό: «Όταν ο Κώδικας Δεοντολογίας λέει «κατά κανόνα αποφεύγεται» το βέβαιο είναι ότι δεν εννοεί «όποτε κρίνουμε εμείς ότι πουλάει». Η αυτοκτονία δεν είναι ακόμα μια είδηση, είναι ανθρώπινη τραγωδία. Κι όταν τα ΜΜΕ ξεχνούν ότι η δημοσιοποίηση τέτοιων συμβάντων αυξάνει τις πιθανότητες επανάληψής τους, τότε το πρόβλημα δεν είναι η σιωπή αλλά η έλλειψη συνείδησης και μια κατακρεουργημένη ηθική που θυσιάζεται στον βωμό των αδηφάγων κλικς».
«Έλλειψη συνείδησης», «κατακρεουργημένη ηθική»; Γνωρίζει άραγε αυτός που έγραψε το εν λόγω σχόλιο τους δημοσιογράφους του philenews; Γνωρίζει μήπως τι αγώνες δίδουν καθημερινά με συνείδηση κόντρα σε ένα σωρό ασυνείδητους; Γνωρίζει μήπως πόσο πόνο ρουφάνε οι ίδιοι καθημερινά από ένα σωρό υποθέσεις που έχουν να χειριστούν με στόχο ακριβώς να υπερασπιστούν την ηθική; Και έρχεσαι βρε τύπε, με τέτοια ευκολία να ρίξεις αυτούς τους δημοσιογράφους στο πυρ το εξώτερον;
Ευτυχώς, μια ανάρτηση ενός άλλου συναδέλφου, του Γιώργου Μιχαήλ, ήρθε να δώσει εύστοχη απάντηση και την μεταφέρω επειδή με καλύπτει πλήρως: «Ο Κώδικας Δημοσιογραφικής Δεοντολογίας προτρέπει τα ΜΜΕ και τους δημοσιογράφους να αποφεύγουν τη δημοσιοποίηση αυτοκτονιών, κυρίως για να αποτραπεί ο κίνδυνος μιμητισμού ανάμεσα στην κοινωνία.
Σύμφωνα με τον Κώδικα, στις εξαιρετικές περιπτώσεις όπου δικαιολογείται η δημοσίευση, τα ΜΜΕ και οι δημοσιογράφοι οφείλουν να επιδεικνύουν ευαισθησία και ιδιαίτερη προσοχή, χωρίς, ωστόσο, να προσδιορίζεται ρητά από τον κώδικα ποιες είναι αυτές οι εξαιρετικές περιπτώσεις. Εναπόκειται, επομένως, στα ΜΜΕ και στους δημοσιογράφους να αξιολογούν πότε ένα τέτοιο περιστατικό χρήζει δημοσιοποίησης, λαμβάνοντας υπόψη τις συνθήκες κάτω από τις οποίες ένας άνθρωπος προέβη σε μια τόσο τραγική πράξη, κυρίως για να διαπιστωθεί αν οι αρμόδιες κρατικές υπηρεσίες έπραξαν το καθήκον τους ή αν υπήρξε παράλειψη, αμέλεια ή συγκάλυψη που οδήγησε, άμεσα ή έμμεσα, στην απώλεια μιας ζωής.
Όταν ένας στρατιώτης βάζει τέλος στη ζωή του ενώ υπηρετεί τη θητεία του στον στρατό, έναν κρατικό θεσμό που υπάγεται στο Υπουργείο Άμυνας, το γεγονός αυτό, κατά τη γνώμη μου, εμπίπτει στις εξαιρετικές περιπτώσεις που χρήζουν αναμφίβολα δημοσιογραφικής διερεύνησης και κάλυψης, προκειμένου να διαφανούν τυχόν ευθύνες από πλευράς του στρατοπέδου ή του Υπουργείου.
Η δημοσιοποίηση ενός τέτοιου περιστατικού είναι δικαιολογημένη, εφόσον έχει προηγηθεί η ενημέρωση της οικογένειας και αποφεύγονται αχρείαστες λεπτομέρειες στο δημοσίευμα που ενδέχεται να προκαλέσουν πρόσθετο πόνο ή να προσβάλουν τη μνήμη και την αξιοπρέπεια του θύματος». Αυτό ακριβώς!
Προσθέτουμε ότι ο Κώδικας Δεοντολογίας εν τη σοφία του, τονίζει ότι ακόμη και στις περιπτώσεις κατά τις οποίες κρίνεται ότι πρέπει να δημοσιοποιηθεί μια αυτοκτονία, «πρέπει να αποφεύγεται η χρήση γλώσσας και εκφράσεων εντυπωσιασμού ή παρουσίαση της αυτοκτονίας ως ομαλού φαινομένου ή ως εξόδου από προβλήματα. Πρέπει να αποφεύγεται περιγραφή της μεθόδου και της διαδικασίας μιας αυτοκτονίας ή απόπειρας αυτοκτονίας. Δεν αναφέρονται λεπτομερείς πληροφορίες για το χώρο μιας αυτοκτονίας ή απόπειρας αυτοκτονίας». Αυτό ακριβώς ακολουθήσαμε κατά γράμμα! Καμία λεπτομέρεια σε στρατόπεδο, περιοχή, σώμα, ονόματα ή περιγραφή του γεγονότος. Ξερή την είδηση!
Είχαμε υποχρέωση στην κοινωνία που διάβασε την αρχική είδηση να εξηγήσουμε ότι δεν πρόκειται για εγκληματική ενέργεια ή ατύχημα (πάντοτε σύμφωνα με τις πληροφορίες από τις επίσημες αρχές).
Δεν θα μπούμε στον πειρασμό να απαντήσουμε σε μερικές αντιδράσεις που διακρίνονται από υποκρισία. Όπως το ότι πανικοβλήθηκαν όσοι είχαν παιδιά στον στρατό. Με το ίδιο σκεπτικό δεν πρέπει να δημοσιοποιούνται εγκλήματα σε δημόσιο χώρο ή τροχαία δυστυχήματα, για να μην πανικοβάλλονται οι πάντες, φοβούμενοι ότι εμπλέκεται δικός τους άνθρωπος.
Ευστοχότατα ο συνάδελφος υπενθυμίζει ότι αν όλες οι υποθέσεις αυτοκτονιών δεν δημοσιοποιούνταν, η κοινωνία δεν θα μάθαινε ποτέ για την Έλενα Φραντζή που για χρόνια κακοποιείτο σεξουαλικά. Ούτε για τον 14χρονο Στυλιανό. Αλλά ούτε και για τον Θανάση Νικολάου, που επί 20 χρόνια θεωρείτο ότι είχε αυτοκτονήσει.
Ας μην προτρέξει κάποιος φωστήρας να ισχυρισθεί ότι οι προαναφερθείσες ήσαν ξεχωριστές περιπτώσεις. Διότι, ακριβώς, και ο θάνατος ενός παιδιού σε στρατόπεδο, σε ώρα καθήκοντος, ξεχωριστή είναι. Και οφείλει να ταρακουνήσει τις Αρχές. Πρέπει να διερευνήσουν με κάθε λεπτομέρεια τους λόγους, αν όντως πρόκειται για αυτοκτονία. Να αναγκάσει όλους τους εμπλεκόμενους να ενεργοποιήσουν μηχανισμούς, που να διαχειρίζονται τέτοιες ευαίσθητες περιπτώσεις όταν εντοπίζονται.
Έχει και η υπομονή τα όρια της!
