Η κύρια διαφορά μεταξύ ενός υποδίκου και ενός κατάδικου είναι ασφαλώς ότι το άτομο το οποίο βρίσκεται στις κεντρικές φυλακές ως υπόδικος περιμένει να δικαστεί η υπόθεση του και παραμένει στις Κεντρικές Φυλακές προσωρινά μέχρι την ολοκλήρωση της υπόθεσης του για λόγους που αποφάσισε το Δικαστήριο οι οποίοι συνήθως έχουν να κάνουν με τον κίνδυνο φυγοδικίας ή τον επηρεασμό μαρτυρίας ή τον κίνδυνο διάπραξης άλλων αδικημάτων. Άτομο το οποίο βρίσκεται στις κεντρικές φυλακές ως κατάδικος είναι άτομο το οποίο καταδικάστηκε από Δικαστήριο και πλέον εκτίει ποινή φυλάκισης.
Και οι δύο περιπτώσεις διέπονται από τα άρθρα και τους κανονισμούς που βρίσκονται στους νόμους περί φυλάκων και τους ευρωπαϊκούς κανονισμούς φυλακής αλλά και τις ελάχιστες προϋποθέσεις όπως αυτές έχουν προκαθοριστεί από τους κανονισμούς Ηνωμένων Εθνών αναφορικά με την κράτηση ατόμων.
Παρά την πιο πάνω γενική διαφορά μεταξύ των δύο, οι ίδιοι οι κανονισμοί ξεχωρίζουν την μια περίπτωση από την άλλη αφού αναγνωρίζουν ότι πρόκειται για εντελώς διαφορετικές κατηγορίες ατόμων και συνεπώς έχουν διαφορετικά δικαιώματα και υποχρεώσεις εντός της Κεντρικής Φυλακής. Παράδειγμα άτομο που παραμένει υπόδικος δεν δικαιούται άδειες να μεταβεί εκτός φυλακών για οποιοδήποτε λόγο, δεν είναι υποχρεωμένος να εργάζεται στη φυλακή και δικαιούται παράταση στον χρόνο που δικαιούται να έχει επίσκεψη για εύλογο λόγο. Πράγματα τα οποία διαφέρουν για άτομα κατάδικους.
Σύμφωνα με τους Κανόνες Ηνωμένων Εθνών «Standard Minimum Rules for the Treatment of Prisoners» είναι παράνομο και παραβιάζονται βασικά ανθρώπινα δικαιώματα όταν υπόδικοι συγκατοικούν με κατάδικους και / ή αν υπόδικοι βρίσκονται σε πτέρυγες όπου υπάρχουν και κατάδικοι.
Αυτό είναι ένα εξαιρετικά σημαντικό σημείο το οποίο αρκετές φορές στη Κύπρο παραβλέπετε ή δεν μπορεί να υπάρξει απόλυτη συμμόρφωση λόγο του υπερπληθυσμού αλλά και των παλαιών κτηριακών εγκαταστάσεων των Κεντρικών Φυλακών.
Η ψυχολογία ενός υπόδικου είναι εντελώς διαφορετική με αυτή του κατάδικου. Ένας υπόδικος παραμένει ανήσυχος και αναμένει τις εξελίξεις της υπόθεσης του, κρατά ελπίδα για πιθανή αθώωση του με απόφαση Δικαστηρίου και απόλυση του από τις Κεντρικές Φυλακές. Την ιδιά ώρα ακόμα και ποινή να αναμένει να του επιβληθεί και πάλι βρίσκεται σε μια ψυχολογική κατάσταση που δεν γνωρίζει πόσο καιρό θα βρίσκεται στις Κεντρικές Φυλακές με όλα τα σενάρια ανοικτά και σίγουρα αβεβαιότητα για το μέλλον. Το γεγονός ότι μπορεί να βλέπει άλλους κρατούμενους, κατάδικους, που εκτίουν ήδη ποινές φυλάκισης και σε πολλές περιπτώσεις πολυετής, αμέσως καταστρέφει τον ψυχικό κόσμο ενός υποδίκου και επηρεάζει και γενικά τον τρόπο που αντιμετωπίζει τις δικές του υποθέσεις.
Δεν είναι λίγες οι φορές που υπόδικοι υποκύπτουν στην πίεση της ατμοσφαίρας που επικρατεί εντός της Κεντρικής Φυλακής όταν συγκατοικούν με κατάδικους, ειδικά όταν ένας υπόδικος παραμένει σε αναμονή πέραν των 12 ή 24 μηνών για να ακουστεί η υπόθεση του.
Οι συνθήκες και καταστάσεις όπως περιγράφονται, και αφού επέλθει και η σωματική και οικονομική εξάντληση ενός υποδίκου αφού αναμένει την υπόθεση του εντός των Κεντρικών Φυλάκων, όλα δημιουργούν και προκαλούν αφόρητες πιέσεις σε ένα υπόδικο να παραδεχτεί τελικά τις κατηγορίες που αντιμετωπίζει ακόμα και αν δεν έχει διαπράξει το ποινικό αδίκημα. Με χειρότερο αποτέλεσμα όχι απλά να παραδεχτεί αλλά ακόμα και ένα ακραίο σενάριο να αυτοκτονήσει, όπως και έγινε.
Συνεπώς, ακόμα και με αυτές τις συνοπτικές αναφορές που γίνονται πιο πάνω, κάποιος αντιλαμβάνεται αμέσως και απόλυτα πόσο σημαντικό είναι τα άτομα που βρίσκονται στις Κεντρικές Φυλακές ως υπόδικοι να μην έρχονται σε επαφή με κατάδικους και σίγουρα να μην μπορούν να συγκατοικήσουν μαζί τους.
Στόχος και σκοπός της Δημοκρατίας αναφορικά με τους κατάδικους είναι ο σωφρονισμός και η επανένταξη τους στην κοινωνία ενώ στόχος και σκοπός της Δημοκρατίας αναφορικά με τους υποδίκους είναι η απόλυτη διασφάλιση των δικαιωμάτων που έχουν με το κυριότερο να είναι ότι παραμένουν αθώοι μέχρι αποδείξεως του αντίθετου και ότι δικαιούνται να έχουν όλες τις διευθετήσεις που πρέπει να έχουν με σκοπό να ετοιμάσουν ελεύθερα και ανεπηρέαστα την υπεράσπιση τους. Οποιαδήποτε επέμβαση υπάρξει σε αυτά τα βασικά δικαιώματα αποτελεί παραβίαση και ανάλογα με την σοβαρότητα της κάθε περίπτωσης θα πρέπει να έχει το ανάλογο αποτέλεσμα.
Οι Κεντρικές Φυλακές της Κύπρου, στο παρών στάδιο, 2023, τοποθετεί σαν γενικό κανόνα τους υποδίκους στις Πτέρυγες 5 και 5Α όπως επίσης και 10Α οι οποίες πτέρυγες δεν έχουν κατάδικους κάτι που δεν ισχύει αναφορικά με την Πτέρυγα 1Β, πτέρυγα κράτησης ατόμων που κατηγορούνται ή καταδικάστηκαν για αδικήματα σεξουαλικής φύσεως, στην οποία πτέρυγα βρίσκονται όλοι μαζί υπόδικοι–κατάδικοι. Η πρόσφατη αυτοκτονία που υπήρξε στις Κεντρικές Φυλακές, ημερ. 03/02/23, αφορούσε περίπτωση υπόδικου αλλοδαπού της Πτέρυγας 1Β.
*Δικηγόρος
