Ο Πλάτων αφηγείται τη φιλοσοφία. Γράφει ιδιοφυείς διαλόγους, διηγείται μύθους, στήνει σκηνικά και μοιράζει ρόλους. Πρωταγωνιστής είναι, κυρίως, ο Σωκράτης που συνδιαλέγεται με συγγενείς, δασκάλους, φίλους και μαθητές του Πλάτωνα. Στην Πολιτεία, το δημοφιλέστερο έργο του, αφηγητής είναι και πάλι ο Σωκράτης, που στον επίλογο, αφού έχουν αποχωρήσει τα άλλα πρόσωπα, διηγείται στον Γλαύκωνα (τον μεγαλύτερο αδελφό του Πλάτωνα) τον μακροσκελή Μύθο του Ηρός (Χ, 614b-621d), έναν μύθο που «θα μπορούσε να μας σώσει και εμάς», όπως λέει. 
 
Ο Ηρ, ένας γενναίος πολεμιστής, σκοτώθηκε στη μάχη, αλλά επανήλθε στη ζωή έπειτα από δώδεκα ημέρες γιατί έπρεπε να γίνει αγγελιοφόρος και να διηγηθεί στους ανθρώπους όσα είδε όταν βρισκόταν στον κόσμο των νεκρών. Καθώς πορεύονταν οι ψυχές των πεθαμένων λοιπόν έφτασαν σε έναν τόπο όπου οι δίκαιοι ακολουθούσαν έναν δρόμο προς τα επάνω και δεξιά, ενώ οι άδικοι αριστερά προς τα κάτω. Αφού πλήρωσαν για τις αδικίες τους ή ανταμείφθηκαν για τη ζωή τους, όλες οι ψυχές συνάντησαν τις τρεις Μοίρες, που τους μοίρασαν κλήρους οι οποίοι καθόριζαν τη σειρά με την οποία θα επέλεγαν τη ζωή που αναγκαστικά θα ζούσαν. Η επιλογή της επόμενης ζωής που θα ζούσαν ήταν αποκλειστικά δική τους: «Η ευθύνη είναι αυτού που διαλέγει. Ο θεός δεν έχει ενοχή», τους τόνισαν (617e4-5). Στον Ήρα δεν επέτρεψαν να διαλέξει, καθώς προοριζόταν να επιστρέψει στους ζωντανούς.
Το συμπέρασμα εξάγεται φυσικά και αβίαστα, όχι τόσο από την αφήγηση του Ηρός αλλά από τη Σωκρατική/Πλατωνική μεταφορά του. Οι πορείες των ψυχών, οι μετενσαρκώσεις, οι Μοίρες είναι μέρος της δραματοποίησης του μύθου, τον οποίο χρησιμοποιεί ο Πλάτων για να μιλήσει για την ελεύθερη βούληση. Απόδειξη, ότι ο Σωκράτης, στο σημείο αυτό, διακόπτει τον μύθο για να απευθυνθεί στον Γλαύκωνα, αναφερόμενος στις επιλογές των ανθρώπων, λέγοντάς του ότι αυτό είναι το πιο σημαντικό που πρέπει να διδαχτεί κάποιος από τον μύθο. Να είναι σε θέση «να κάνει την εκλογή του ανάμεσα στον χειρότερο και στον καλύτερο τρόπο ζωής, με τη βεβαιότητα ότι χειρότερος είναι εκείνος που πάει να κάνει την ψυχή αδικότερη, και καλύτερος όποιος πάει να την κάνει δικαιότερη. Όλα τ’ άλλα δεν θα τα λογαριάσει για τίποτα, γιατί είδαμε ότι αυτή είναι η καλύτερη εκλογή που έχει να κάνει». 
Η άποψη ότι δεν ευθυνόμαστε για τη ζωή μας, ότι δεν την επιλέγουμε, είναι παλαιότερη από την εποχή του Πλάτωνα. Θεοί, ατυχίες, συγκυρίες εμπλέκονταν στη ζωή των ανθρώπων, προσφέροντάς τους μια βολική ερμηνεία της καθημερινότητας. Η επικαιρότητα του Πλάτωνα παραμένει, όσο οι άνθρωποι εναποθέτουν τη ζωή τους έξω από αυτούς, αποποιούμενοι την ευθύνη των πράξεών τους. Η αφήγηση του Μύθου συνεχίζεται με τον Ηρ να παραθέτει παραδείγματα αφρόνων ανθρώπων που είδε να επιλέγουν ζωές που πίστευαν ότι θα τους έφερναν τη μέγιστη ικανοποίηση. «Το θέαμα ήταν άξιο οίκτου αλλά και γελοίο κάποτε, καθώς και θαυμαστό», καθώς οι περισσότεροι έκαναν την εκλογή τους βασισμένοι στις συνήθειες της περασμένης τους ζωής (που θα τους οδηγούσαν σε μεγάλες συμφορές). Από την άλλη, ο σώφρων Οδυσσέας, του οποίου είχαν ξεθυμάνει οι φιλοδοξίες, επέλεξε μια απλοϊκή ζωή, μακριά από αξιώματα και μπελάδες. 
Αναμφίβολα, οι καθημερινές μας αποφάσεις έχουν επακόλουθα, είναι η ζωή που επιλέγουμε. Η ευθύνη της επιλογής είναι βαριά αλλά όχι αβάσταχτη και η απεριόριστη ελευθερία μόνο φόβο δεν πρέπει να προκαλεί. Σίγουρα είναι εύκολο να μεταβιβάζουμε την ευθύνη σε εξωτερικούς παράγοντες, χωρίς να αναλογιστούμε ότι και αυτούς ακόμη τους επιλέγουμε εμείς κάθε μέρα, ώσπου με τα χρόνια να γίνουν η ζωή μας. 
Σε προηγούμενο κεφάλαιο στο ίδιο έργο, ο Σωκράτης αφηγήθηκε τον Μύθο του Σπηλαίου, απελευθερώνοντάς μας από τα δεσμά της άγνοιας και οδηγώντας μας στον Ήλιο της γνώσης. Τώρα, έχοντας βγει από το Σπήλαιο, πρέπει να επιλέξουμε τον βίο μας. Είτε θα τριγυρνάμε χαμένοι είτε θα χαράξουμε την πορεία μας. Η ευθύνη είναι δική μας.

* Η δρ Έλσα Νικολαΐδου διδάσκει Φιλοσοφία στο σχολείο Med High