Κατά τη σχολική χρονιά 2022-2023 λειτούργησε για δεύτερη συνεχόμενη χρονιά το πιλοτικό πρόγραμμα «STEM και Ελληνικός Πολιτισμός». Μεταξύ πολλών άλλων δραστηριοτήτων και δράσεων τα παιδιά ασχολήθηκαν το δεύτερο τετράμηνο με το «Έξυπνο Θερμοκήπιο».
Η κατασκευή ενός θερμοκηπίου ως διαθεματική και διεπιστημονική εργασία (Project) είναι μια εξαιρετική ιδέα που μπορεί να επιφέρει πολλαπλά οφέλη για τους εμπλεκόμενους. Οι μαθητές μπορούν να ασχοληθούν με την έρευνα, σχεδιασμό και κατασκευή του δικού τους θερμοκηπίου, στη συνέχεια να καλλιεργήσουν στον ελεγχόμενο χώρο φυτά, να παρακολουθήσουν την ανάπτυξη τους και παράλληλα να ελέγχουν παρατηρώντας τις συνθήκες έξω και μέσα στο θερμοκήπιο. Όλα αυτά μπορούν να αποτελέσουν ένα πολύτιμο εκπαιδευτικό εργαλείο.
Τα παιδιά χωρίστηκαν σε ομάδες και τους δόθηκε το θέμα, η κατασκευή ενός έξυπνου θερμοκηπίου με προϋποθέσεις ότι στο μέλλον θα συνδεθεί με έξυπνη λίμνη. Με τον όρο έξυπνο εννοούμε αυτοματοποιημένο, όπως για παράδειγμα όταν ανοίγουν αυτόματα οι πόρτες στο περίπτερο όταν είμαστε κοντά στην είσοδο. Η κάθε ομάδα έπρεπε να κάνει έρευνα για το είδος, το σχήμα, την εμφάνιση του θερμοκηπίου όπως επίσης να προτείνουν υλικά κατασκευής και πιθανές λειτουργίες του όλου εγχειρήματος. Η όλη ιδέα ήταν να δημιουργήσουν όλες οι ομάδες μια διαφορετική μακέτα (μίνι θερμοκήπιο) και η καλύτερη ιδέα να κατασκευαστεί σε μεγάλη κλίμακα στην αυλή του σχολείου.
Η έρευνα για σχεδιασμό – κατασκευή του «πρότζεκτ» επικεντρώθηκε σε πολλούς τομείς. Τα υλικά, η αισθητική, η εργονομία, η αρχιτεκτονική, η μηχανική/αντοχή η αυτοματοποίηση ήταν λέξεις πρωτόγνωρες και που έπρεπε να εξερευνηθούν και να κατανοηθούν από τα παιδιά. Περιβάλλον, εξοικονόμηση ενέργειας, ανακύκλωση, επαναχρησιμοποίηση ήταν παράγοντες που επίσης έπρεπε να ληφθούν υπόψιν. Η πρόκληση ήταν ακόμα πιο ενδιαφέρουσα γιατί η κάθε ομάδα έπρεπε να σχεδιάσει δικό της μοναδικό θερμοκήπιο. Έπρεπε να σκεφτούν επίσης τον κίνδυνο από τα έντομα, την υπερθέρμανση το καλοκαίρι, τον ωφέλιμο χώρο ανάπτυξης των φυτών, απομάκρυνση νερών βροχής από την οροφή και την πρωτοτυπία.
Στην πορεία όλες οι ειδικότητες έπρεπε να εμπλακούν (η κάθε ειδικότητα στον τομέα της). Οι διαστάσεις που χρησιμοποιήθηκαν, οι μοίρες που υπολογίστηκαν, τα μαθηματικά θεωρήματα που αναπτύχθηκαν, οι ιδέες που ακούστηκαν και τα προβλήματα που ξεπεράστηκαν ήταν μερικές εμπειρίες που βίωσαν.
Το εντυπωσιακό είναι ότι όλα τα πιο πάνω έγιναν σε δώδεκα (12) μαθήματα κατά το δεύτερο τετράμηνο με παιδιά 12-13 χρονών (Α και Β Γυμνασίου). Η δουλειά που έχει να γίνει είναι γολγοθάς. Οι αισθητήρες, οι μηχανισμοί, ο προγραμματισμός (coding), η επιλογή και καλλιέργεια των φυτών είναι μόνο η κορυφή του παγόβουνου που περιμένει τη νέα χρονιά.
Κάνοντας μια ανασκόπηση της χρονιάς μπορεί κάποιος να βρει τα θετικά και τα αρνητικά, τα μειονεκτήματα και τα πλεονεκτήματα. Εξαρτάται από ποια οπτική πλευρά το βλέπει κάποιος. Φυσικά δεν ήταν όλα ρόδινα, ωραία και εύκολα, όμως ένα είναι σίγουρο, τα παιδιά είτε αποφασίσουν να σπουδάσουν ή όχι θα είναι σε πλεονεκτικότερη θέση από τα παιδιά που δεν ακολούθησαν αυτό το δρόμο. Εκτός από τα εκπαιδευτικά οφέλη που κάθε χρόνο θα εμπλουτίζονται και θα ενδυναμώνονται οι μαθητές και μαθήτριες αποκτούν τις λεγόμενες μαλακές δεξιότητες (softskills). Πουθενά αλλού σε δημόσιο σχολείο Μέσης Εκπαίδευσης δεν γίνεται σε τόσο μεγάλο βαθμό, στην πράξη, η καλλιέργεια της κριτικής σκέψης, η επίλυση προβλημάτων, η διαχείριση χρόνου, η συνεργασία, η ομαδικότητα.
Πρέπει η πολιτεία να αποφασίσει τι ακριβώς θέλει από το ολοήμερο σχολείο αυτό. Να βγάλει μαθητές που θα είναι καλοί σε γνώσεις και προσόντα ή θέλει να βγάλει σκεπτόμενους πολίτες με ενσυναίσθηση και ηγετικά χαρακτηριστικά. Μπορεί να επικεντρωθεί το ΥΠΑΝ μεταξύ άλλων στην επιμόρφωση και ενίσχυση των εκπαιδευτικών στους σημαντικούς τομείς που θεωρεί ότι πρέπει να δώσουν σημασία. Μπορεί να κάνει διάφορα τεστ στην αρχή και στο τέλος της σχολικής χρονιάς σε τυχαία σχολεία (συμπεριλαμβανομένου του ολοήμερου) να δει τη διαφορά και με την κατάλληλη ανατροφοδότηση, όπου χρειάζεται και αν χρειάζεται, να γίνουν διορθωτικές κινήσεις.
Η συνεργασία με διάφορους φορείς (πανεπιστήμια, δήμους, ιδιώτες, ΜΚΟ, ιδρύματα) να είναι δεδομένη και οργανωμένη. Είναι διαφορετικό αν υπογραφούν πρωτόκολλά συνεργασίας μεταξύ Υπουργείου Παιδείας και ΕΤΕΚ ή ΠΚ ή Υπουργείου Ενέργειας και διαφορετικό να προσπαθεί ένας εκπαιδευτικός να έρθει σε επικοινωνία- επαφή με ένα λειτουργό του κάθε οργανισμού και να χάνεται στη γραφειοκρατία, σε δαιδαλώδης συζητήσεις (αποτρεπτικό), σε εγκρίσεις και καλή διάθεση. Μπορεί επίσης να αξιοποιήσει τους εκπαιδευτικούς για εποικοδομητικά σχόλια και απόψεις και να εκμεταλλευτεί το υλικό που παράχθηκε, κτίζοντας πάνω του, για διάχυση της γνώσης. Μόνο κέρδος και ωφελήματα μπορεί να υπάρξουν με την εφαρμογή του ολοήμερου σχολείου σε πιο ευρεία κλίμακα.
*Καθηγητής Σχεδιασμού και Τεχνολογίας
