Μια από τις πιο δυσάρεστες αναμνήσεις και εμπειρίες του 1974 είναι συνάντηση στη Γενεύη, μετά την πρώτη φάση της εισβολής και κατάληξης μεγάλους μέρους της Κερύνειας, που την ένωσαν με το θύλακα Λευκωσίας. Τότε ορίστηκε η διάσκεψη της Β’ Γενεύης, στην οποία συμμετείχαν οι τρεις εγγυήτριες δυνάμεις και οι δυο κοινότητες της Η Κ.Δ. ήταν απούσα, επειδή η Τουρκία δεν την αναγνώριζε και είχε στόχο την κατάργησή της. ‘Ηδη στις αποφάσεις της Α’ Βιέννης μπήκαν τα διχοτομικά στοιχεία των δυο διοικήσεων των δυο κοινοτήτων και παραμερίστηκε η Κ.Δ.
Η κατάσταση ήταν απελπιστική. Το προδοτικό πραξικόπημα είχε διαλύσει τα πάντα. Η Τουρκία αποβίβασε στρατεύματα με την ανοχή της χούντας, που λογάριαζε να δώσει ένα τμήμα της Κύπρου στην Τουρκία και να κήρυξη την ένωση του ελεύθερου τμήματος με την Ελλάδα. Η χούντα είχε πέσει, αφήνοντας μιαν Ελλάδα ανήμπορη και σε απελπιστική στρατιωτική κατάσταση. Στην Κύπρο χιλιάδες κάτοικοι είχαν εκτοπιστεί από την Κερύνεια και δεκάδες χωριά της επαρχίας. Αμυντική γραμμή δεν υπήρχε, ούτε και αντίσταση. Την αντίσταση προέβαλλαν ματαίως, όσοι υπερασπίζονταν την ανεξαρτησία και την ελευθερία της Κύπρου και δεν είχαν αλωθεί από την προδοτική χούντα.
Στη σύσκεψη της Β’ Βιέννης η Τουρκία είχε πάει με στόχο να εκβιάσει την αναγνώριση της κατοχής και της νομιμοποίησής της με παράλληλη κατάργηση της Κ.Δ., του συντάγματός της, της κυριαρχίας και της διεθνούς αναγνώρισής της. Την Ελληνοκυπριακή κοινότητα εκπροσωπούσε ο προεδρεύων της Κ.Δ. Γλαύκος Κληρίδης. Τον συνόδευαν οι Τάσσος Παπαδόπουλος, ΠτΒ και ο Πόλυς Πολυβίου. Στην Κύπρο η ΕΟΚΑ Β’, που συνέβαλε στην επικράτηση του πραξικοπήματος, είχε τον έλεγχο της κατάστασης και δεν επέτρεπε την επαναφορά της συνταγματικότητας, επειδή δεν αποδεχόταν την επιστροφή του Μακαρίου στην Κύπρο. ‘Ήταν και αυτό μια απαράδεκτη κατάσταση που ευνοούσε τα σχέδια της Τουρκίας.
Η Τουρκία στην Β’ Βιέννη ήθελε να επιβεβαιώσει την κατάργηση της Κ.Δ. και την αντικατάσταση της από δυο διοικήσεις. ‘Ηθελε να νομιμοποιήσει τα αποτελέσματα της εισβολής, να διχοτομήσει την Κύπρο και να την μεταβάλει, στην αρχή, σε προτεκτοράτο της και στη συνέχεια να εφαρμόσει τα σχέδια της για επανάκτησή της.
Η στάση της Τουρκίας ήταν απαράδεκτη και αλαζονική, γιατί έπαιζε μόνη της στο γήπεδο. Δεν είχε αντίπαλο. Μετείχε στη διάσκεψη για να επιβάλει τους όρους της και να νομιμοποιήσει τη διάλυση της Κ.Δ. Δεν συζητούσε καμιά θέση της Κυπριακής αντιπροσωπείας. Απλά ζητούσε τελεσιγραφικά την παράδοση του 35% του εδάφους της Κ.Δ. και την νομιμοποιήσει του κατοχικού στρατού. Σε άρνηση της αντιπροσωπείας της Κύπρου να αποδεχτεί τους όρους της, θα έδινε εντολή στα στρατεύματά της να προελάσουν και να κατακτήσουν το έδαφος που απαιτούσε. Δεν παραχωρούσε ούτε χρόνο στον Γλαύκο Κληρίδη να κάμει τις αναγκαίες διαβουλεύσεις, για να μην αναλάβει μόνος του βάρος της απάντησης, που όποια και να ήταν θα ήταν καταστροφική.
Ο Γλαύκος Κληρίδης δήλωσε ότι δεν μπορεί να αποδεκτεί το τελεσίγραφο και τις απαιτήσεις της Τουρκίας και έτσι η διάσκεψη διαλύθηκε. Η Τουρκία έδωσε εντολή στα στρατεύματά της να προχωρήσουν στην κατάληψη του εδάφους που απαιτούσε.
Η Κύπρος ζούσε την τραγωδία της δεύτερης εισβολής. Τα τουρκικά αεροπλάνα άρχισαν από το χάραμα της 14ης Αυγούστου τους βομβαρδισμούς και τα άρματα μάχης άρχισαν την προέλασή τους χωρίς αντίσταση. Οι πρόσφυγες πολλαπλασιάστηκαν. Οι κάτοικοι της Μεσαορίας, της Αμμοχώστου, της Καρπασίας και της περιοχής Λαπήθου και Μόρφου εγκατέλειψαν τα σπίτια τους αναζητώντας ασφάλεια στον νότο. Οι Τούρκοι συνέχισαν τις δολοφονίες, τις εκτελέσεις τους βιασμούς, τις λεηλασίες και κατέλαβαν χωρίς αντίσταση το εδάφους που κατέχουν μέχρι σήμερα.
Βλέποντας σήμερα από το αποτέλεσμα της απόρριψης του τελεσιγράφου των Τούρκων, κρίνουμε ότι η απόρριψη του τελεσιγράφου και η άρνηση της παράδοσης εδάφους της Κ.Δ. ήταν η μόνη ορθή, ελληνική απάντηση. Αποδοχή του τελεσιγράφου θα έφερνε χειρότερα αποτελέσματα. Θα είχαμε από τότε τους ίδιους πρόσφυγες, τις ίδιες λεηλασίες και καταστροφές. Θα είχαμε λιγότερους νεκρούς και αγνοούμενους, επειδή οι ήρωες που αντιστάθηκαν μάταια για υπεράσπιση της εδαφικής ακεραιότητας δεν θα χρειαζόταν να δώσουν τη ζωή τους για την πατρίδα και δεν θα είχαμε τόσους αγνοούμενους.
Τα κακά που αποφύγαμε με την απέλπιδα και ηρωική απόρριψη του τουρκικού τελεσιγράφου είναι ότι η Κύπρος δεν έγινε τουρκικό προτεκτοράτο, με μόνη προοπτική να ήταν σήμερα τουρκική επαρχία. Με την απάντηση μας και την άρνηση του Γλαύκου Κληρίδη να αποδεκτεί το τουρκικό τελεσίγραφο, διασώθηκε η Κ.Δ. και η κυριαρχία ως πλήρες μέρος του ΟΗΕ. Οι Τούρκοι δεν πέτυχαν τον πρώτο στόχο τους την κατάργηση της Κ.Δ. και την αναγνώριση της τουρκικής κυριαρχίας σε έδαφος της Κύπρου. Η Κ.Δ. συνεχίζει να έχει την Κυριαρχία του εδάφους της Κύπρου και μπορεί να διεκδικεί εφαρμογή του διεθνούς δικαίου και των ανθρωπίνων δικαιωμάτων για το λαό της. Και από το 2004 η Κ.Δ. έγινε πλήρες και ισότιμο μέλος της Ε.Ε., αναβαθμίζοντας την κυριαρχία της και την διεθνή της υπόσταση.
Σήμερα μπορούμε να ελπίζουμε και να διεκδικούμε. Σήμερα έχουμε διεκδικήσεις ως ευρωπαίοι πολίτες. Αν ο Γλαύκος Κληρίδης υπέκυπτε στο τουρκικό τελεσίγραφο, ίσως από τότε να αναζητούσαμε μια νέα πατρίδα, θα αναζητούσαμε κηδεμόνα για να υπερασπιστεί τα δίκαιά μας και η Κύπρος θα ήταν μια χαμένη πατρίδα του Ελληνισμού. Η πείρα μας έχει αποδείξει πόσο σημαντική είναι η διατήρηση της Κ.Δ. Και αν την σώσαμε το 1974, που η Τουρκία μας απειλούσε με το μαχαίρι στο λαιμό, που η θέση μας ήταν απελπιστική, καταλαβαίνουμε πόσο άδικο και προδοτικό θα είναι να αποδεχτούμε κατάργηση της Κ.Δ., που την διασώσαμε τότε απελπισμένοι, ενώ σήμερα είμαστε ευρωπαίοι πολίτες.
Την Κ.Δ. και τα μάτια μας. Πρέπει να τη διασώσουμε για τα παιδιά, για τα εγγόνια μας και για της μέλλουσες γενιές. Δεν έχουμε δικαίωμα να αποδεχτούμε την κατάργησή της. Αν ο Γλαύκος Κληρίδης απέρριψε την κατάργηση της Κ.Δ. το 1974, κανένας ΠτΔ δεν έχει δικαίωμα και εξουσία να αποδεχτεί λύση που θα καταργεί την Κ.Δ.
