Ο εθισμός στον τζόγο έχει κοινωνική διάσταση, δεν ανακαλύφθηκε πρόσφατα, ωστόσο σήμερα τείνει να αποτελέσει μάστιγα. Ο «Φ», θέλοντας να ρίξει φως στο κεφάλαιο «εθισμός στον τζόγο» και ποιες είναι οι θεραπείες που παρέχονται σήμερα στην Κύπρο, εντόπισε το κέντρο «Φάρος», το οποίο λειτουργεί τους τελευταίους 9 μήνες και έχει ως στόχο να βοηθήσει άτομα που αντιμετωπίζουν προβλήματα εθισμού στο να απεξαρτηθούν.
Συναντήσαμε τη διευθύντρια Υπεύθυνου Παιγνίου της Αρχής Παιγνίων και Εποπτείας Καζίνο, Μαρίνα Γιαννικούρη, η οποία μας εξήγησε τον ρόλο του «Φάρου» καθώς και τους πυλώνες του. Μιλήσαμε επίσης και με τη διευθύντρια του ΚΕΝΘΕΑ, συμβουλευτική ψυχολόγο, Έλενα Ζαρούνα, η οποία παρέθεσε στοιχεία για το προφίλ των εθισμένων ατόμων στην Κύπρο όπως και τις θεραπείες που λαμβάνονται.
ΔΕΙΤΕ ΕΠΙΣΗΣ: Σχολεία σε εγρήγορση για εξαρτησιογόνες ουσίες
O «Φάρος» είναι το Κέντρο Πρόληψης και Θεραπείας της Προβληματικής και Παθολογικής Ενασχόλησης με το Τυχερό Παιγνίδι. Η υλοποίηση της ιδέας ξεκίνησε το 2020 και το Κέντρο δημιουργήθηκε εν μέσω πανδημίας, τον Μάρτιο του 2021, και λειτουργεί έκτοτε σε ειδικά διαμορφωμένο χώρο στον Δήμο Αγίου Αθανασίου στη Λεμεσό. To Κέντρο αποτελεί πρωτοβουλία της Αρχής Παιγνίων και Εποπτείας Καζίνο (ΕΑΠΕΚ), το δε Θεραπευτικό Πρόγραμμα είναι αποτέλεσμα της σύμπραξης της ΕΑΠΕΚ με την Αρχή Αντιμετώπισης Εξαρτήσεων Κύπρου (ΑΑΕΚ).
Τα προγράμματά του βασίζονται σε δυο πυλώνες. Ο πρώτος αφορά στην πρόληψη και παροχή ενημέρωσης για τους κινδύνους που ελλοχεύουν από το ανεξέλεγκτο τυχερό παιγνίδι σε κάθε του μορφή και τα προγράμματά του παρέχονται από την Αρχή Παιγνίων και Εποπτείας Καζίνο. Ο δεύτερος πυλώνας αφορά στις επαγγελματικές υπηρεσίες στήριξης, θεραπείας και συμβουλευτικής, τις οποίες παρέχει ο ΜΚΟ «ΚΕΝΘΕΑ» που έχει επιλεγεί από την Αρχή Αντιμετώπισης Εξαρτήσεων Κύπρου ως ο ανάδοχος φορέας για τον σκοπό αυτό.
Εισηγητής και κύριος υποστηρικτής των προγραμμάτων του «Φάρου» είναι η Αρχή Παιγνίων και Εποπτείας Καζίνο Κύπρου. Είναι η αρμόδια ρυθμιστική Αρχή για την επίβλεψη και τον έλεγχο της λειτουργίας των αδειοδοτημένων επίγειων καζίνο στην Κύπρο. Μια εκ των σημαντικότερων αρμοδιοτήτων της Αρχής, είναι η διασφάλιση ότι το παίγνιο διεξάγεται κατά τρόπο έννομο, ασφαλή και δίκαιο και ειδικότερα, στο πλαίσιο που ονομάζεται «Υπεύθυνο Παιγνίδι», με σκοπό την πρόληψη, ελαχιστοποίηση και αντιμετώπιση των πιθανών αρνητικών συνεπειών.
Με επίκεντρο τη στρατηγική της για το Υπεύθυνο Παιγνίδι 2018 – 2021, η Αρχή Παιγνίων θεώρησε σκόπιμο να συνεργαστεί με την Αρχή Αντιμετώπισης Εξαρτήσεων Κύπρου, ούτως ώστε να υπάρχει ένας χώρος ολοκληρωμένης παροχής δράσεων και προγραμμάτων πρόληψης, ενημέρωσης και θεραπείας.
Κάθε πολίτης που αισθάνεται ότι αντιμετωπίζει πρόβλημα εθισμού μπορεί να αποταθεί στο θεραπευτικό πρόγραμμα του κέντρου «Φάρος». Αφού καλέσει στον τηλεφωνικό αριθμό, τότε θα διευθετηθεί ραντεβού. Κατά τις πρώτες συνεδρίες γίνεται ενδελεχής αξιολόγηση τόσο για τον βαθμό της εξάρτησης αλλά και για την ύπαρξη άλλης ψυχοπαθολογίας και με βάση τους στόχους του ατόμου αυτό μπορεί να πάρει συμβουλευτική ή να ενταχθεί στο πρόγραμμα θεραπείας που έχει ως στόχο την πλήρη αποχή από τα τυχερά παιγνίδια.
Το πρόγραμμα θεραπείας ενθαρρύνει τη συμμετοχή και της οικογένειας σε ατομικές ή και ομαδικές συνεδρίες μιας και η οικογένεια αφενός ταλαιπωρείται και τα αγαπημένα πρόσωπα του εξαρτημένου ατόμου υποφέρουν και τα ίδια, αλλά μπορεί και να συμβάλει άθελά της στη διατήρηση του προβλήματος. Το θεραπευτικό πρόγραμμα έχει δεχθεί μέχρι σήμερα περί τα 30 πρόσωπα για θεραπεία ή συμβουλευτική στους πρώτους έξι μήνες από την έναρξη της λειτουργίας του.
Οι μηχανισμοί της μετάβασης από την ψυχαγωγία στην παθολογική ενασχόληση δεν είναι πλήρως γνωστοί, έχει όμως διαπιστωθεί ότι τα άτομα περνούν από τρεις φάσεις. Υπάρχει η φάση του κέρδους, των απωλειών και της απελπισίας. Στην πρώτη φάση το άτομο συνδέει τα τυχερά παιγνίδια με τη δράση και τη συγκίνηση. Ακολούθως, αν η συχνότητα παιγνιδιού αυξάνεται, αυξάνονται και οι απώλειες χρημάτων. Στο σημείο αυτό, αν το άτομο επιστρέψει στο παιγνίδι με στόχο να ανακτήσει τα κέρδη ξεκινά ένας φαύλος κύκλος. Ο παίκτης χάνει μεγάλα ποσά, συχνά δανείζεται υπέρογκα ποσά και από εκεί και πέρα, αισθανόμενος την πίεση για να εξοφλήσει τις οφειλές του, παίζει αναλαμβάνοντας μεγάλο ρίσκο. Ακολούθως ο παίκτης εισέρχεται στη φάση της απελπισίας, της ανάληψης μεγάλων ρίσκων που του δημιουργεί περαιτέρω χρέη και πίεση. Υπάρχουν συνέπειες σε όλους τους τομείς της ζωής του. Σε σχέση με τους παράγοντες κινδύνου προς την παθολογική ενασχόληση, έχει διαφανεί ότι οι χαμηλά αμειβόμενοι πολίτες και οι άνεργοι αποτελούν ευάλωτη ομάδα.
Υπάρχουν καταγεγραμμένοι αριθμοί;
Σύμφωνα με έρευνα που διενήργησε η IMR για λογαριασμό της Εθνικής Αρχής Στοιχημάτων το 2018 (προ της έναρξης λειτουργίας των καζίνο) φαίνεται ότι ένα 0,045% του πληθυσμού μας παρουσιάζει εξάρτηση από τον τζόγο. Το ποσοστό αυτό αναλογεί σε 23.985 άτομα. Είναι στα ίδια επίπεδα με τα ποσοστά που παρατηρούνται και σε άλλες χώρες όπως το Ηνωμένο Βασίλειο. Αν αναλογιστεί κάποιος πόσες οικογένειες επηρεάζονται, τότε αντιλαμβάνεται ότι μπορεί να αφορά σε πολύ προσωπική βάση έναν στους πέντε πολίτες. Την ίδια στιγμή άκρως ανησυχητική είναι η κατάσταση με τους εφήβους ηλικίας 15 ετών. Είμαστε η πρώτη χώρα στην Ευρώπη σε ποσοστό εφήβων που ασχολούνται με τυχερά παιχνίδια. Συγκεκριμένα, η έρευνα ESPAD 2019 κατέδειξε ότι 49% των αγοριών και 22% των κοριτσιών έχουν ασχοληθεί με τον τζόγο τον προηγούμενο χρόνο.
Πώς μπορεί η οικογένεια να βοηθήσει το δικό της άτομο;
Εκεί και όπου το εξαρτημένο άτομο δεν είναι δεκτικό να λάβει βοήθεια, τότε η οικογένεια μπορεί να αποταθεί κοντά μας, ώστε να δουλευτεί η προσέγγιση που θα χρησιμοποιήσουν για να κινητοποιήσουν το εξαρτημένο άτομο να λάβει βοήθεια. Τα ¾ των τηλεφωνημάτων που δέχεται η γραμμή 1422 προέρχονται από μέλη της οικογένειας των ατόμων αυτών.
H παθολογική ενασχόληση με το τυχερό παιγνίδι είναι περίπλοκη διαταραχή και στην Κύπρο δεν υπάρχουν ακόμη επαρκείς έρευνες που να καταδεικνύουν όλους τους παράγοντες που σχετίζονται με αυτό. Για τον λόγο αυτό είναι σημαντικό να υπάρξουν περισσότερες και πιο συγκεκριμένες έρευνες, ούτως ώστε να μπορούμε να κτίσουμε την πρόληψη με βάση τα δεδομένα που έχουμε ενώπιόν μας.
Αυξημένα περιστατικά μετά από τα καζίνο;
Για την ώρα δεν υπάρχουν κάποια ερευνητικά δεδομένα που να επιβεβαιώνουν τέτοια αύξηση. Τα πρόσωπα που αποτάθηκαν στη γραμμή 1422 την περίοδο Μαρτίου 2021 μέχρι τον Ιούλιο, ποσοστό 27%, αφορούσε περιπτώσεις που η προβληματική τους ενασχόληση είχε να κάνει αποκλειστικά με το καζίνο. Την ίδια στιγμή ένα ποσοστό 15,23% αντιμετώπιζε πρόβλημα τόσο με το καζίνο όσο και με άλλα είδη τζόγου όπως τα στοιχήματα σε πρακτορεία, ενώ 57,5% των ατόμων στα οποία αφορούσαν τα τηλεφωνήματα είχαν προβληματική ενασχόληση με άλλα είδη τζόγου. Δεν είμαστε σε θέση να πούμε αν το 27% των τηλεφωνημάτων που αφορούσαν προβληματική ενασχόληση με το καζίνο είναι πρόσωπα που στο παρελθόν είχαν προβληματική ενασχόληση με άλλες μορφές τζόγου και πλέον ασχολούνται μόνο με το καζίνο. Σε κάθε περίπτωση η ΕΑΠΕΚ εποπτεύει συνεχώς τη δράση του καζίνο ειδικά ως προς τις παραπομπές προβληματικών παικτών για θεραπεία, τη συνεχή εκπαίδευση του προσωπικού και τις λοιπές του υποχρεώσεις που απορρέουν από τη νομοθεσία.
Πώς επηρεάζεται το εξαρτημένο άτομο και οι οικείοι του;
Οι διεθνείς έρευνες δείχνουν ότι για κάθε εξαρτημένο άτομο επηρεάζονται 6 άτομα από το οικείο του περιβάλλον. Σε ακραίες καταστάσεις, η απόγνωση που δημιουργεί η εξάρτηση μπορεί να δημιουργήσει περαιτέρω εμπλοκή των εξαρτημένων ατόμων σε τοκογλυφία ή ακόμα και αυτοχειρία. Αν και δεν υπάρχουν συγκεκριμένα στοιχεία για τη σύνδεση αυτών των καταστάσεων, είναι σημαντικό ως κράτος να αρχίσουμε να μελετούμε και να καταγράφουμε τα δεδομένα ούτως ώστε να προβαίνουμε σε προληπτικά μέτρα εγκαίρως, με τη βοήθεια όλων των αρμόδιων φορέων και των δράσεων που υπάρχουν προς αποτροπή τέτοιων φαινομένων.
Είναι δύσκολο στην Κύπρο να αναφερθούμε σε περιστατικά βίας χωρίς να φωτογραφίσουμε άτομα, μιας και είμαστε πολύ μικρός τόπος. Θα αναφέρω μόνο ότι έχουμε συναντήσει πρόσωπα που είναι άστεγα, πρόσωπα που φυλακίστηκαν για σοβαρά αδικήματα τα οποία διαπράχθηκαν για να υποστηρίξουν την εξάρτηση από τον τζόγο, πρόσωπα που ενέπλεξαν ακόμα και τα ίδια τους τα παιδιά σε παράνομες πράξεις για να εξασφαλίσουν χρήματα για τον τζόγο και πολλά άλλα περιστατικά.
Ο εθισμός έχει φύλο;
Χωρίς με κανένα τρόπο αυτό να εφησυχάζει τις γυναίκες, το 97,5% των τηλεφωνημάτων που δέχτηκε η γραμμή 1422 από τον Οκτώβριο του 2020 μέχρι και τον Ιούλιο του 2021 αφορούσε άνδρες.
