Από την αρχή της πανδημίας τον Μάρτιο του 2020 οι Κύπριοι ζουν πρωτόγνωρες καταστάσεις και συνθήκες, όπως άλλωστε ολόκληρος ο παγκόσμιος πληθυσμός. Κυριαρχεί η μάχη για την αναχαίτιση της πανδημίας, η μάχη των εμβολίων και φυσικά η αντιπαράθεση μεταξύ αρνητών του ιού και της επιστημονικής κοινότητας. Με τον ψυχίατρο Γιώργο Μικελλίδη συζητήσαμε διαφορετικές πτυχές όλου αυτού του δραματικού οδοιπορικού των ανθρώπων και των κοινωνιών του.
ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΕΠΙΣΗΣ: Μοναξιά, κατάθλιψη, οικονομική ανασφάλεια έφερε η Covid-19
– Είναι φανερές οι επιπτώσεις στο ψυχολογικό μέρος του εαυτού μας, όλης αυτής της κατάστασης ή υπάρχουν αναγκαιότητες που κρύβουμε τις αλήθειες κάτω από το χαλί της τρέχουσας επικαιρότητας;Υπάρχουν στοιχεία ή δεδομένα που απεικονίζουν το ψυχολογικό πλήγμα που δέχονται οι άνθρωποι από την πανδημία;
-Αναμφισβήτητα, η πανδημία και τα μέτρα εγκλεισμού έχουν επηρεάσει σημαντικά τόσο την ψυχολογική κατάσταση των πολιτών όσο και την ποιότητα ζωής τους. Από την αρχή της πανδημίας μέχρι και σήμερα η παγκόσμια επιστημονική κοινότητα και ειδικότερα οι επαγγελματίες ψυχικής υγείας έχουν εστιάσει στις ψυχικές επιπτώσεις της πανδημίας και των περιοριστικών μέτρων.
Πρόσφατες ερευνητικές μελέτες, έχουν δείξει σημαντική αύξηση στα επίπεδα άγχους, στρες και κατάθλιψης. Οι πολίτες νιώθουν έντονα το αίσθημα της αμφιβολίας και της απογοήτευσης για την μη αναχαιτιση της πανδημίας. Παράλληλα, φοβούνται να μην μολυνθούν από το ιό τόσο οι ίδιοι όσο και τα σημαντικά τους πρόσωπα. Όλα αυτά έχουν μεγάλο αντίκτυπο στην ψυχική υγεία των πολιτών.
– Γιατί παραμερίζουμε και σαν πολιτεία αλλά και σαν κοινότητα τον ψυχολογικό αντίκτυπο από τα μέτρα και τους περιορισμούς;
-Οι Κυβερνήσεις όλων των χωρών έχουν κληθεί να αντιμετωπίσουν την πανδημία με άμεσο και αποτελεσματικό τρόπο, μέσα από μια σειρά μέτρων που καλούν οι πολίτες να ακολουθήσουν. Έτσι, στην προσπάθεια αντιμετώπισης αυτής της πρωτόγνωρης κατάστασης, έχουν δώσει μεγάλη βαρύτητα στην επιβολή μέτρων όπως η καραντίνα, εργασία από το σπίτι, κλείσιμο των σχολείων/εξωτερικών δραστηριοτήτων και άλλων δημόσιων χώρων αλλά και τη φυσική αποστασιοποίηση. Όλα αυτά τα μέτρα έχουν επηρεάσει σε μεγάλο βαθμό την ψυχική υγεία του κόσμου. Εντούτοις, δεν δίνεται η απαραίτητη σημασία στον ψυχολογικό αντίκτυπο της πανδημίας. Έχει παρατηρηθεί αύξηση αισθημάτων φόβου, άγχους και ανησυχίας. Συνεπώς, είναι αδήριτη ανάγκη οι κυβερνήσεις να λαμβάνουν υπόψη και τις ανάγκες ψυχικής υγείας των ανθρώπων. Δεν υπάρχει υγεία χωρίς ψυχική ηρεμία.
– Είναι δυνατόν οι κοινωνίες που διαχειρίζονται τις συνθήκες του κορωνοϊού να μην έχουν αντιληφθεί ότι οι άνθρωποι είναι ψυχοσωματικά όντα;
-Οι αρμόδιοι φορείς που λαμβάνουν αποφάσεις για τη λήψη μέτρων με σκοπό την αντιμετώπιση αυτής της δύσκολης κατάστασης φαίνεται να επικεντρώνονται σε θέματα που σχετίζονται κυρίως με την υγεία και την οικονομία. Η σημασία της ψυχικής υγείας δεν πρέπει να παραμερίζεται. Ως άνθρωποι, είμαστε ψυχοσωματικά όντα, άρα η καλή ψυχική κατάσταση διαδραματίζει καθοριστικό ρόλο και πρέπει να λαμβάνεται σοβαρά υπόψη καθ’ όλη την προσπάθεια εξεύρεσης αποτελεσματικών μέτρων και αποφάσεων.
– Στα κοινωνικά δίκτυα πάρα πολλοί που αντιπαρατίθενται για τα μέτρα και τη διαχείριση της κρίσης πολλές φορές συμφωνούν σε κάτι πως: «θα τρελαθούμε όλοι»
-Η πιο πάνω φράση υποδηλώνει τη συναισθηματική κατάσταση των πολιτών. Ο κόσμος νιώθει αγανακτισμένος και απογοητευμένος από τα ανεπαρκή μέτρα. Η πανδημία έχει έρθει στη ζωή μας περισσότερο από ένα χρόνο και έχει επηρεάσει τις ζωές μας σε όλους τους τομείς. Οι πολίτες βιώνουν συναισθηματική κόπωση και βλέπουν το μέλλον με απαισιοδοξία χωρίς να κάνουν όνειρα και να θέτουν νέους στόχους. Όλα αυτά τα αρνητικά συναισθήματα τους οδηγούν σε ένα συναισθηματικό αδιέξοδο και πολλές φορές νιώθουν πως «θα τρελαθούν».
– Ασφαλώς δεν είναι θέμα «τρέλας» αλλά πολλαπλών διαταραχών διάθεσης από τους καθημερινούς βομβαρδισμούς ανάμικτων και δυσάρεστων πληροφοριών. Ποιες είναι οι κύριες διαταραχές που αντιμετωπίζετε εσείς οι ψυχίατροι αυτή την περίοδο;
-Η καθημερινή παραπληροφόρηση από τα ΜΜΕ έχουν προκαλέσει αύξηση του άγχους, της ανησυχίας και του φόβου. Συνεπώς, αυτή την περίοδο πολλοί ασθενείς αντιμετωπίζουν έντονο άγχος για το μέλλον τόσο των ιδίων όσο και των κοντινών τους ατόμων. Επίσης νιώθουν φόβο μήπως χάσουν τη δουλειά τους και γενικά να επηρεαστεί η καθημερινότητά τους από την πανδημία.
Παράλληλα, λόγω της αποστασιοποίησης και της κοινωνικής απομόνωσης παρατηρούμε συμπτώματα κατάθλιψης σε πολλούς ασθενείς. Ο εγκλεισμός στο σπίτι και ο αναγκαστικός τερματισμός των κοινωνικών δραστηριοτήτων των πολιτών, τους ανάγκασε να είναι σπίτι απομονωμένοι, μακριά από τις οικογένειές τους. Αποτέλεσμα αυτών, να παρατηρείται μέσα και από έρευνες σημαντική αύξηση των καταθλιπτικών συμπτωμάτων στους ασθενείς. Είναι σημαντικό να αναφέρουμε και την αύξηση σε καταχρήσεις αλκοόλ και ουσιών. Σε μια προσπάθεια των πολιτών να διαχειριστούν το έντονο άγχος που βιώνουν, οδηγούνται πολλές φορές σε λανθασμένες πρακτικές αντιμετώπισής του και καταλήγουν να κάνουν καταχρήσεις. Πρόσφατη έρευνα στον Καναδά έδειξε ότι κατά τη διάρκεια της πανδημίας αυξήθηκε η χρήση του αλκοόλ κατά 20% στις ηλικίες 15 -49 ετών.
– Οι πολίτες νιώθουν να απειλούνται από όλη αυτήν την αποδεδειγμένα ψυχοφθόρα κατάσταση ή αποφεύγουν να κοιταχθούν στον καθρέφτη;
-Χωρίς καμία αμφιβολία, η πανδημία έχει δημιουργήσει πρωτόγνωρα συναισθήματα στους πολίτες. Ο κόσμος νιώθει ότι απειλείται η ζωή του και ανησυχεί για το μέλλον του. Επίσης, ο κόσμος ανησυχεί για το πότε επιτέλους θα επιστρέψει στην κανονικότητά του χωρίς τα περιοριστικά μέτρα, τη χρήση μάσκας και τον φόβο μόλυνσης από τον ιό. Όλα τα πιο πάνω συναισθήματα και ανησυχίες έχουν φθείρει την ποιότητα ζωή των ανθρώπων.
Από την άλλη μεριά, υπάρχει ομάδα πολιτών που αντιμετωπίζει το θέμα της πανδημίας με λιγότερο φόβο και ανησυχία. Θεωρούν ότι η ζωή τους δεν έχει επηρεαστεί από την πανδημία και δεν νιώθουν φόβο ότι θα μολυνθούν από το ιό. Ακόμη είναι αρκετοί αυτοί που επιλέγουν να μην ενημερώνονται σε συνεχή βάση για τα νεότερα όσον αφορά την πανδημία, καθώς είναι κάτι που τους προκαλεί αρνητικά συναισθήματα.
ΠΙΟ ΕΥΑΛΩΤΑ ΤΑ ΑΤΟΜΑ ΤΡΙΤΗΣ ΗΛΙΚΙΑΣ
– Ποιες ηλικίες είναι οι πιο ευάλωτες στην ψυχολογική αστάθεια λόγω όλου αυτού που ζούμε ενάμισι χρόνο τώρα;
-Τα άτομα τρίτης ηλικίας φαίνεται να επηρεάζονται σε μεγάλο βαθμό. Τόσο τα περιοριστικά μέτρα που εφαρμόζει η Κυβέρνηση όσο και τα συνεχή lockdowns, τους οδηγούν στον κοινωνικό αποκλεισμό. Δεν μπορούν να δουν τα αγαπημένα τους πρόσωπα, δεν μπορούν να συνεχίσουν τις δραστηριότητες που έκαναν παλαιότερα και μένουν σπίτι πολλές ώρες της ημέρας. Παράλληλα, υπάρχει ο φόβος μήπως τα αγαπημένα τους πρόσωπα πάθουν κάτι. Όλα αυτά έχουν ισχυρό αντίκτυπο στην ψυχολογία τους και πολλές φορές παρατηρούμε ψυχολογική αστάθεια. Επιπλέον, αρκετά παιδιά και έφηβοι φαίνεται να έχουν επηρεαστεί σε μεγάλο βαθμό από την πανδημία και τα επακόλουθά της στην καθημερινότητά τους. Το κλείσιμο των σχολείων καθώς και η αποστασιοποίηση από τους συμμαθητές τους, οδήγησε στην αύξηση του αισθήματος της μοναξιάς και της απομόνωσης. Σε πρόσφατη έρευνα, οι γονείς ανέφεραν ότι κατά τη διάρκεια της πανδημίας τα παιδιά τους αντιμετώπιζαν δυσκολίες συγκέντρωσης, ήταν ανήσυχα, ευερέθιστα και ένιωθαν νευρικότητα. Συνεπώς, είναι απαραίτητο να δίνεται η απαραίτητη προσοχή τόσο στα παιδιά όσο και στα άτομα τρίτης ηλικίας οι οποίοι φαίνονται να επηρεάζονται περισσότερο από την πανδημία.
Πιο ώριμοι και κατασταλαγμένοι
– Όταν κάποια στιγμή λήξει αυτή η πανδημία θα είμαστε πολύ διαφορετικοί άνθρωποι από ό,τι όταν ξεκίνησε; Θέλω να πω θα βγούμε πιο ώριμοι ή πιο «χαλασμένοι»;
Αναμφισβήτητα η πανδημία έχει επηρεάσει τις ζωές όλων μας. θεωρώ ότι μέσα από αυτή τη δοκιμασία θα βγούμε πιο ώριμοι και κατασταλαγμένοι σαν άνθρωποι, μιας και μας έχει δώσει σημαντικά διδάγματα ζωής. Έχει επηρεαστεί ο τρόπος με τον οποίο βλέπουμε τον κόσμο γύρω μας. Για παράδειγμα, ο εγκλεισμός και η κοινωνική απομόνωση, μας έχει βοηθήσει να αντιληφθούμε πόσο σημαντική και αναγκαία είναι η αλληλεπίδραση με την οικογένεια και τους φίλους μας. Ο άνθρωπος είναι κοινωνικό ον και έχει ανάγκη να συνυπάρχει και να συνεργάζεται με τους άλλους ανθρώπους τόσο για την εξέλιξή του όσο και για την επιβίωσή του.
