Χωρίς πυροκροτητή ένα όπλο δεν αξίζει κάτι περισσότερο από ένα σιδερικό χωρίς κάποια αξία, αφού δεν μπορεί να χρησιμοποιηθεί για τον σκοπό που είχε κατασκευαστεί. Αυτή τη μορφή έχει και το κείμενο συμπερασμάτων του έκτακτου Ευρωπαϊκού Συμβουλίου της Ευρωπαϊκής Ένωσης με βασικό θέμα συζήτησης το μέλλον των σχέσεων της Τουρκίας με την ΕΕ υπό το πρίσμα των τουρκικών ενεργειών στην Ανατολική Μεσόγειο.
Το κείμενο μπορεί να φαίνεται ως ένα όπλο κατά των έκνομων ενεργειών πλην όμως οι συντάκτες του φρόντισαν από νωρίς να το καταστήσουν ακίνδυνο αφαιρώντας τον πυροκροτητή που στην προκειμένη περίπτωση ήταν οι κυρώσεις σε βάρος της Τουρκίας. Οι πολύωρες συζητήσεις στις Βρυξέλλες, ενίοτε σε υψηλούς τόνους, ήρθαν να επιβεβαιώσουν ότι η ΕΕ και κυρίως οι Γερμανοί δεν ήταν διατεθειμένοι να παραδώσουν στα χέρια της Κύπρου αλλά και της Ελλάδας το όπλο των κυρώσεων και να της αφήσουν να το χρησιμοποιήσουν. Έτσι ακόμα και με σφαίρες (βλέπε προειδοποιήσεις για μέτρα) στη γεμιστήρα, χωρίς πυροκροτητή το όπλο δεν έχει αξία.
Στο κεφάλαιο Ανατολική Μεσόγειος, των συμπερασμάτων της Συνόδου Κορυφής, η ΕΕ αναγνωρίζει πως είναι προς το δικό της στρατηγικό συμφέρον «ένα σταθερό και ασφαλές περιβάλλον στην Ανατολική Μεσόγειο και η ανάπτυξη μιας συνεργατικής και αμοιβαίως επωφελούς σχέσης με την Τουρκία». Στο πλαίσιο αυτό, αναφέρεται, η επιδίωξη διαλόγου με καλή πίστη και η αποχή από μονομερείς ενέργειες που αντιβαίνουν στα συμφέροντα της ΕΕ και παραβιάζουν το διεθνές δίκαιο και τα κυριαρχικά δικαιώματα των κρατών μελών της ΕΕ αποτελεί απόλυτη προϋπόθεση. Αφού υπογραμμίζει πως «όλες οι διαφορές πρέπει να επιλύονται μέσω ειρηνικού διαλόγου και σύμφωνα με το διεθνές δίκαιο» το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο «επιβεβαιώνει την πλήρη αλληλεγγύη του προς την Ελλάδα και την Κύπρο, των οποίων η κυριαρχία και τα κυριαρχικά δικαιώματα πρέπει να γίνονται σεβαστά».
ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΕΠΙΣΗΣ: Αυτά είναι τα Συμπεράσματα του Συμβουλίου για Τουρκία
Η ΕΕ εκφράζει την ικανοποίησή της για τα πρόσφατα βήματα οικοδόμησης εμπιστοσύνης από την Ελλάδα και την Τουρκία καθώς και την εξαγγελία ότι θα επαναλάβουν τις απευθείας διερευνητικές συνομιλίες τους. Η ΕΕ αναφέρει ότι οι συνομιλίες Ελλάδας-Τουρκίας θα έχουν ως στόχο την οριοθέτηση υφαλοκρηπίδας και της αποκλειστικής οικονομικής ζώνης των δύο χωρών. Εναπόκειται να διαφανεί στην πράξη εάν όντως αυτός θα είναι ο στόχος των διερευνητικών συνομιλιών Ελλάδας-Τουρκίας.
Η παράγραφος 17 θα μπορούσε να ήταν και η πλέον ισχυρή στο κείμενο συμπερασμάτων αλλά καθίσταται, λόγω του λεκτικού της, ίσως η πιο προβληματική. Η παράγραφος 17 αναφέρει:
«Παράλληλα, το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο καταδικάζει έντονα τις παραβιάσεις των κυριαρχικών δικαιωμάτων της Κυπριακής Δημοκρατίας οι οποίες πρέπει να τερματιστούν. Το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο καλεί την Τουρκία να απόσχει στο μέλλον από παρόμοιες ενέργειες κατά παράβαση του διεθνούς δικαίου. Το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο υπογραμμίζει ότι η οριοθέτηση της υφαλοκρηπίδας και της αποκλειστικής οικονομικής ζώνης θα πρέπει να επιλυθεί μέσω διαλόγου και διαπραγμάτευσης καλή τη πίστει, με πλήρη σεβασμό του διεθνούς δικαίου, και καλεί την Τουρκία να αποδεχθεί την πρόσκληση της Κύπρου να συμμετάσχει σε διάλογο για τη διευθέτηση όλων των θαλάσσιων διαφορών μεταξύ Τουρκίας και Κύπρου».
Η ΕΕ καταδικάζει μεν έντονα τις παραβιάσεις των κυριαρχικών δικαιωμάτων της ΚΔ και ζητά να τερματιστούν. Στη συνέχεια όμως «καλεί την Τουρκία να απόσχει στο μέλλον από παρόμοιες ενέργειες». Το συγκεκριμένο λεκτικό μπάζει νερά γιατί εύλογα μπορεί να θεωρηθεί ότι η ΕΕ δείχνει μιας μορφής ανοχή στις έως τώρα ενέργειες της Τουρκίας. Επίσης, μπορεί να ερμηνευθεί και ως προειδοποίηση για μελλοντικές ενέργειες της Άγκυρας στην κυπριακή ΑΟΖ.
Κινούμενη στη λογική του μαστίγιου και καρότου η ΕΕ στην παράγραφο 17 προσφέρει ένα καρότο για την Κύπρο (αν και το μήνυμα απευθύνεται στην Τουρκία) καλώντας την Άγκυρα «να αποδεχθεί την πρόσκληση της Κύπρου να συμμετάσχει σε διάλογο για τη διευθέτηση όλων των θαλάσσιων διαφορών μεταξύ Τουρκίας και Κύπρου».
Και η Τουρκία, όπως ήταν αναμενόμενο, αντέδρασε εκφράζοντας παράπονα και επαναλαμβάνοντας τη θέση ότι «το δίδυμο Ελλάδα-Ελληνοκύπριοι έχουν καταστήσει την ΕΕ όμηρό τους». Το τουρκικό ΥΠΕΞ λέει ακόμη ότι «το γεγονός ότι δεν έγινε αναφορά στους Τουρκοκύπριους στις αποφάσεις της Συνόδου Κορυφής και δεν αναφέρθηκε η δίκαιη κατανομή εσόδων σχετικά με τους πόρους υδρογονανθράκων μεταξύ δύο μερών, δείχνει ότι η νοοτροπία της ΕΕ να αγνοεί τους Τουρκοκύπριους συνεχίζεται».
Σύμφωνα με πληροφορίες μας υπήρχε προσπάθεια να συμπεριληφθεί αναφορά σε δίκαιη κατανομή των εσόδων σχετικά με τους πόρους υδρογονανθράκων. Ωστόσο, μετά από παρέμβαση του ΠτΔ, ο οποίος εξήγησε στους εταίρους του ποια ήταν και ποια είναι η κατάσταση επί του θέματος, τελικά η συγκεκριμένη αναφορά αφαιρέθηκε.
Ο Πρόεδρος Αναστασιάδης, όπως γνωρίζουμε, ήθελε να πάρει πάνω του την τοποθέτηση της Κύπρου στο τελικό κείμενο των συμπερασμάτων και να εξηγήσει πως έφτασε στο συγκεκριμένο αποτέλεσμα. Γι’ αυτό και έστειλε μήνυμα ότι η πρώτη τοποθέτηση της Λευκωσίας θα γινόταν από τον ίδιο με το πέρας της δεύτερης ημέρας των εργασιών της Συνόδου.
Στη δήλωσή του ο Πρόεδρος Αναστασιάδης θέλησε να επικεντρωθεί στα συν των συμπερασμάτων και κυρίως στην παράγραφο 20 η οποία στέλνει μήνυμα προς την Τουρκία σ’ ό,τι αφορά τους επόμενους δύο μήνες. Η παράγραφος 20 των συμπερασμάτων αναφέρει συγκεκριμένα:
«Υπενθυμίζοντας και επιβεβαιώνοντας μεταξύ άλλων τα προηγούμενα συμπεράσματά του για την Τουρκία του Οκτωβρίου 2019, σε περίπτωση ανανεωμένων μονομερών ενεργειών ή προκλήσεων κατά παράβαση του διεθνούς δικαίου, η ΕΕ θα χρησιμοποιήσει όλα τα μέσα και τις επιλογές που έχει στη διάθεσή της, μεταξύ άλλων σύμφωνα με το άρθρο 29 της ΣΕΕ και το άρθρο 215 της ΣΛΕΕ, προκειμένου να υπερασπιστεί τα συμφέροντά της και τα συμφέροντα των κρατών μελών της.
Το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο θα συνεχίσει να παρακολουθεί στενά τις εξελίξεις και θα επανέλθει αναλόγως και θα λάβει αποφάσεις κατά περίπτωση το αργότερο κατά τη σύνοδό του τού Δεκεμβρίου».
Εμφανώς ο Πρόεδρος Αναστασιάδης θέλησε μέσα από τις δηλώσεις του επέλεξε να παραγκωνίσει τις όποιες έντονες συζητήσεις προηγήθηκαν στη διάρκεια της πολύωρης συνόδου. Γι’ αυτό και περιορίστηκε να πει ότι «στα θέματα μεθοδολογίας και τακτικής που θα πρέπει να ακολουθηθεί τέθηκαν διάφορες προτάσεις, μεταξύ των οποίων η άμεση επιβολή κυρώσεων ή να επιτρέψουμε να δοθεί περιθώριο στη διπλωματία με πρωτοβουλίες που αναλαμβάνουν ο Πρόεδρος του Συμβουλίου και η Προεδρεύουσα χώρα και σε περίπτωση αποτυχίας λήψη αποφάσεων το αργότερο κατά τη σύνοδο του Δεκεμβρίου».
Μέσα στις επόμενες εβδομάδες θα διαφανεί κατά πόσο αυτό το περιθώριο που δόθηκε στη διπλωματία θα επιφέρει καρπούς. Η Άνγκελα Μέρκελ ζήτησε και πήρε αυτό το περιθώριο για διπλωματική δράση. Μαζί με τον Σαρλ Μισέλ έχουν αρκετά καρότα να προσφέρουν στην Τουρκία και το ερώτημα είναι εάν θα βρουν, αυτή τη φορά, την κατάλληλη ανταπόκριση.
Κίνηση και μέσω του ΝΑΤΟ τη δεδομένη στιγμή
Ένα από τα θέματα που σημειώνεται από την Πέμπτη είναι η κίνηση που είχε γίνει μέσω του ΝΑΤΟ στοχεύοντας να ασκήσει πίεση με αποδέκτη την Ελλάδα λίγο πριν την έναρξη των διαβουλεύσεων στο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο. Το ΝΑΤΟ ανακοίνωσε την ίδρυση στρατιωτικού μηχανισμού απεμπλοκής μεταξύ Ελλάδας και Τουρκίας. Σε γραπτή του δήλωση ο γενικός γραμματέας του ΝΑΤΟ, Γενς Στόλντνμπεργκ ανέφερε πως «μετά από μια σειρά τεχνικών συναντήσεων μεταξύ των Στρατιωτικών Αντιπροσώπων της Ελλάδας και της Τουρκίας στα κεντρικά γραφεία του ΝΑΤΟ στις Βρυξέλλες, ιδρύθηκε την Πέμπτη (1 Οκτωβρίου 2020) ένας διμερής στρατιωτικός μηχανισμός απεμπλοκής».
«Ο μηχανισμός έχει σχεδιαστεί για τη μείωση του κινδύνου συμβάντων και ατυχημάτων στην Ανατολική Μεσόγειο. Περιλαμβάνει τη δημιουργία μιας ανοιχτής γραμμής μεταξύ Ελλάδας και Τουρκίας, για τη διευκόλυνση της αποσυμπίεσης στη θάλασσα ή στον αέρα», αναφέρθηκε από πλευράς ΝΑΤΟ.
Θα πρέπει πάντως να σημειωθεί ότι παρά την κίνηση που έγινε από πλευράς ΝΑΤΟ αυτό δεν απέτρεψε τον Έλληνα πρωθυπουργό να καταθέσει πρόταση με πολύ σκληρό λεκτικό σ’ ό,τι αφορά την Τουρκία. Κίνηση που επηρέασε μεν αλλά δεν διαφοροποίησε το τελικό κείμενο συμπερασμάτων.
Η Μέρκελ είπε ότι προσπαθεί
Η Γερμανίδα καγκελάριος, Άγκελα Μέρκελ, εμφανώς δεν ήθελε σε καμιά περίπτωση απόφαση η οποία θα προκαλούσε την έντονη αντίδραση της Τουρκίας και του Ερντογάν. Γι’ αυτό, προτάσσοντας την ανάγκη διαλόγου ζήτησε από τον Πρόεδρο Αναστασιάδη να μην τη δυσκολεύει στις προσπάθειες που καταβάλλει προς αυτή την κατεύθυνση.
Η Άγκελα Μέρκελ ανέφερε σε μια από τις τοποθετήσεις της πως για την ίδια «η διπλωματία παίζει μοναδικό ρόλο σ’ αυτό το πλαίσιο», σημειώνοντας ότι είχε επενδύσει αρκετό χρόνο και προσπάθεια προς την κατεύθυνση της Τουρκίας στη διάρκεια των εβδομάδων που προηγήθηκαν του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου.
Η Γερμανίδα καγκελάριος ήταν ξεκάθαρη πως η αποστολή πολεμικών πλοίων στην περιοχή όχι μόνο δεν θα λύσει το πρόβλημα αλλά θα καταστήσει τα πράγματα ακόμα πιο δύσκολα.
Σύμφωνα με πληροφορίες μας, στη διάρκεια των έντονων (κατά διαστήματα) πολύωρων συζητήσεων στο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο, ζήτησε από τον Πρόεδρο Αναστασιάδη να μην τη δυσκολεύει στις προσπάθειες που καταβάλλει. Σύμφωνα με άλλες πληροφορίες που κυκλοφόρησαν τόσο πριν όσο και μετά τη σύνοδο, μια από τις προσπάθειες που καταβάλλει η Μέρκελ είναι να πείσει την Τουρκία να αποσύρει τα γεωτρύπανά της.
Η απομάκρυνση γεωτρύπανων από την περιοχή, όσοι γνωρίζουν την Τουρκία και τον Ερντογάν, θεωρούν ότι είναι αδύνατο να συμβεί. Δεν αποκλείεται να το αντιλαμβάνεται και η ίδια η Μέρκελ, γι’ αυτό (όπως αναφέρουν οι πληροφορίες μας) εμφανίστηκε ενώπιον του Νίκου Αναστασιάδη σχεδόν βέβαιη ότι η Τουρκία δεν θα προχωρήσει σε νέα Navtex για την περιοχή της Κύπρου. Το πόσο είχε δίκαιο ο Άγκελα Μέρκελ ή απλώς προσπαθούσε να κερδίσει τη σύμφωνη γνώμη του Προέδρου της Κύπρου, είναι κάτι που θα διαφανεί στο σύντομο μέλλον. Αν δεν ανανεωθεί η Navtex θα είναι θετική εξέλιξη.
