Τα περιοριστικά μέτρα που επιβλήθηκαν για την αντιμετώπιση της πανδημίας του κορωνοϊού προκάλεσαν αλλαγές στις συνήθειες των καταναλωτών, οι οποίες από ό,τι φαίνεται ήρθαν για να μείνουν, αρκετές τουλάχιστο.
Κατά κύριο λόγο άλλαξε η αγορά των προϊόντων και από τον παραδοσιακό τρόπο με την επίσκεψη σ’ ένα κατάστημα περάσαμε πολλοί από εμάς στις ηλεκτρονικές παραγγελίες. Επίσης, έχουν αλλάξει τα πάντα στα ταξίδια, στην εποχή μετά τον κορωνοϊό.
Σύμφωνα με την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, από την έναρξη της πανδημίας, τα Ευρωπαϊκά Κέντρα Καταναλωτών κατέγραψαν κατακόρυφη αύξηση των καταγγελιών και διεκπεραίωσαν 50% περισσότερα αιτήματα από ό,τι συνήθως.
Στον τομέα της υγείας, οι σύμβουλοι στα κέντρα προειδοποιούν τους καταναλωτές για παραποιημένα φαρμακευτικά προϊόντα, μη γνήσιες προστατευτικές μάσκες και απολυμαντικά και άλλες απάτες που σχετίζονται με την πανδημία COVID-19. Κατά τη διάρκεια του καλοκαιριού, οι περισσότερες ερωτήσεις σχετικά με τον κορωνοϊό αφορούν τις πτήσεις, τη διαμονή και τις οργανωμένες διακοπές. Οι σύμβουλοι εργάζονται σκληρά για να διασφαλίζουν ότι οι καταναλωτές γνωρίζουν τα δικαιώματά τους και τυγχάνουν δίκαιης μεταχείρισης.
Μεγαλύτερη προστασία για το μέλλον
Ωστόσο, η δέσμευση της ΕΕ για τα δικαιώματα των καταναλωτών δεν περιορίζεται μόνο στα ταξίδια. Στο πλαίσιο του νέου της θεματολογίου για τους καταναλωτές, η ΕΕ προβλέπει επιπλέον μέτρα για τη μετά κορωνοϊό εποχή. Για τους λάτρεις των αγορών, η ΕΕ θα προσφέρει ενισχυμένη προστασία για τις διαδικτυακές αγορές, όπως η διαγραφή ιστότοπων και λογαριασμών σε μέσα κοινωνικής δικτύωσης που προωθούν απάτες ή περιέχουν κρυφή διαφήμιση. Και για όσους επιθυμούν να υιοθετήσουν πιο οικολογικές πρακτικές, η ΕΕ θα παρέχει περισσότερες πληροφορίες για την επισκευή προϊόντων αντί για την αγορά νέων. Το θεματολόγιο καθορίζει ένα μακροπρόθεσμο όραμα έως το 2025 για την προστασία των ευρωπαίων καταναλωτών και την ενίσχυση της ικανότητάς τους να διαδραματίζουν ενεργό ρόλο στην πράσινη και την ψηφιακή μετάβαση. Η ΕΕ θα συνεργαστεί με τις χώρες ώστε να υπάρξει συντονισμός των δικαιωμάτων προστασίας, να καλυφθούν οι ανάγκες διαφόρων ομάδων καταναλωτών, όπως οι ηλικιωμένοι ή τα άτομα με αναπηρία, και να παρέχεται υψηλού επιπέδου προστασία στους ευρωπαίους καταναλωτές που αγοράζουν από πωλητές εγκατεστημένους εκτός της Ένωσης.
Πολλοί καταναλωτές συνάντησαν προβλήματα στην παράδοση των αγορών τους, πτήσεις ακυρώθηκαν και οι μετακινήσεις πάγωσαν. Πολίτες σε διάφορα κράτη απευθύνθηκαν στα Ευρωπαϊκά Κέντρα Καταναλωτών (ECC-Net) σε όλη την ΕΕ για να λάβουν βοήθεια και συμβουλές όσον αφορά τα δικαιώματά τους και τον τρόπο υποβολής καταγγελιών.
Μέτρα για τους ταξιδιώτες
Έπειτα από μια χρονιά-διάλειμμα, θα αρχίσουμε σιγά σιγά να γεμίζουμε ξανά τις βαλίτσες μας για να εξερευνήσουμε τον κόσμο, έχοντας νέες απαιτήσεις, καινούργιες προτιμήσεις και διαφορετικές προτεραιότητες. Ποιες είναι όμως οι ταξιδιωτικές τάσεις που έρχονται στο προσκήνιο το 2021.
Στις 2 Φεβρουαρίου 2021, το Συμβούλιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης επικαιροποίησε τη σύστασή του σχετικά με τους ταξιδιωτικούς περιορισμούς από τρίτες χώρες προς την ΕΕ. Οι χώρες της ΕΕ θα πρέπει να απαιτούν από τα άτομα που ταξιδεύουν για οποιονδήποτε ουσιώδη ή μη ουσιώδη λόγο, με εξαίρεση τους εργαζομένους στον τομέα των μεταφορών και τους μεθοριακούς εργαζομένους, να προσκομίζουν αρνητικό τεστ PCR στο οποίο πρέπει να υποβληθούν το νωρίτερο 72 ώρες πριν από την αναχώρηση.
Επιπλέον, μπορεί να απαιτήσουν αυτοαπομόνωση, καραντίνα και ιχνηλάτηση επαφών για περίοδο έως 14 ημερών, καθώς και περαιτέρω διαγνωστικές εξετάσεις για τη COVID-19, όπως απαιτείται κατά τη διάρκεια της ίδιας περιόδου. Η καραντίνα και οι περαιτέρω διαγνωστικές εξετάσεις κατά την άφιξη ή μετά από αυτή θα πρέπει να επιβάλλονται ιδίως στους ταξιδιώτες που φθάνουν από τρίτη χώρα όπου έχει εντοπιστεί ανησυχητική παραλλαγή του ιού.
Όσον αφορά τα αναγκαία ταξίδια, οι χώρες της ΕΕ δύνανται να αποφασίζουν, με συντονισμένο τρόπο, την άρση ορισμένων ή όλων των ανωτέρω μέτρων εάν αυτά παρεμποδίζουν τον ίδιο τον σκοπό του ταξιδιού. Για τους εργαζόμενους στον τομέα των μεταφορών, τους ναυτικούς και τους μεθοριακούς εργαζομένους, τα κράτη μέλη δεν θα πρέπει να απαιτούν περισσότερες από μία αρνητικές ταχείες δοκιμασίες αντιγόνων κατά την άφιξη.
Όσον αφορά τους εργαζόμενους στον τομέα των μεταφορών, που προέρχονται από χώρα όπου έχει διαπιστωθεί υψηλή συχνότητα εμφάνισης ανησυχητικών παραλλαγών του ιού, οι χώρες της ΕΕ μπορούν να απαιτούν την προσκόμιση αποδεικτικού αρνητικού αποτελέσματος ταχείας δοκιμασίας αντιγόνων πριν από την αναχώρηση. Οι επιβάτες και οι ταξιδιώτες μπορούν να είναι βέβαιοι ότι τα δικαιώματά τους προστατεύονται. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή έχει δημοσιεύσει ερμηνευτικές κατευθυντήριες γραμμές σχετικά με τον τρόπο με τον οποίο ορισμένες διατάξεις της ενωσιακής νομοθεσίας για τα δικαιώματα των επιβατών θα πρέπει να εφαρμόζονται στο πλαίσιο της πανδημίας του κορονοϊού. Με τον τρόπο αυτό διασφαλίζεται η σαφήνεια και η ασφάλεια δικαίου κατά την εφαρμογή των δικαιωμάτων των επιβατών.
Τι γίνεται με τις αποζημιώσεις
Σύμφωνα με την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, οι κατευθυντήριες γραμμές διευκρινίζουν ότι οι τρέχουσες συνθήκες είναι «εξαιρετικές», π.χ. ενδέχεται να μην καταβληθεί αποζημίωση στην περίπτωση ακύρωσης πτήσεων μέσα σε διάστημα μικρότερο των δύο εβδομάδων πριν από την ημερομηνία αναχώρησης. Δεν θα πρέπει να θεωρείται ότι τα άτομα που ταξιδεύουν κατά την πανδημία της COVID-19 συνιστούν υψηλό κίνδυνο για την εξάπλωση της λοίμωξης, εκτός εάν είναι γνωστό ότι έχουν έρθει σε επαφή με επιβεβαιωμένο θετικό κρούσμα, σύμφωνα με τις νέες ευρωπαϊκές κατευθυντήριες γραμμές για τα αεροπορικά ταξίδια. Η Επιτροπή έχει επίσης εκδώσει ενημερωτικό σημείωμα σχετικά με την οδηγία για τα οργανωμένα ταξίδια σε σχέση με τον κορονοϊό.
Με βάση τους κανόνες της ΕΕ, οι επιβάτες και οι ταξιδιώτες έχουν το δικαίωμα να επιλέξουν μεταξύ κουπονιών ή επιστροφής χρημάτων για εισιτήρια (αεροπορικά, τρένου, λεωφορείου και πλοίου) ή οργανωμένα ταξίδια που ακυρώθηκαν. Με τη σύσταση της Επιτροπής, της 13ης Μαΐου 2020, η οποία επιβεβαιώνει το δικαίωμα αυτό, επιδιώκεται να διασφαλιστεί ότι τα κουπόνια θα καταστούν μια βιώσιμη και ελκυστικότερη εναλλακτική λύση έναντι της επιστροφής χρημάτων για τα ταξίδια που ακυρώνονται στο πλαίσιο της τρέχουσας πανδημίας, κάτι που έχει επίσης προκαλέσει σοβαρή οικονομική πίεση για τους ταξιδιωτικούς πράκτορες.
Προβλήματα με τις αεροπορικές εταιρείες
Οι επιβάτες στους οποίους η αεροπορική εταιρεία αρνείται την επιβίβαση παρά τη θέλησή τους, αν και έχουν εμφανιστεί εγκαίρως στον έλεγχο εισιτηρίων, έχουν δικαίωμα αποζημίωσης, δικαίωμα επιλογής μεταξύ επιστροφής χρημάτων και μεταφοράς με άλλο δρομολόγιο, καθώς και δικαίωμα φροντίδας. Ωστόσο, σύμφωνα με το δίκαιο της ΕΕ, οι επιβάτες δεν απολαύουν των εν λόγω δικαιωμάτων σε περίπτωση άρνησης επιβίβασης για εύλογους λόγους που σχετίζονται με την υγεία, την ασφάλεια ή την προστασία ή με την έλλειψη επαρκών ταξιδιωτικών εγγράφων. Το κατά πόσον ένας επιβάτης μπορεί παρά ταύτα να υπαχθεί στο σύνολο ή σε μέρος των προαναφερθέντων δικαιωμάτων στην περίπτωση αυτή εξαρτάται από τον τύπο του εισιτηρίου, όπως προσδιορίζεται στους γενικούς και ειδικούς όρους της αεροπορικής εταιρείας.
Πρόσφατη απόφαση του Δικαστηρίου της Ευρωπαϊκής Ένωσης επιβεβαίωσε ότι θα ήταν αντίθετο προς τον στόχο του κανονισμού (ΕΚ) αριθ. 261/2004 σχετικά με τα δικαιώματα των επιβατών αεροπορικών μεταφορών να ανατίθεται στον ενδιαφερόμενο αερομεταφορέα η εξουσία να αξιολογεί και να αποφασίζει μονομερώς και οριστικά αν η άρνηση επιβίβασης είναι ευλόγως δικαιολογημένη και, κατά συνέπεια, να στερεί τους εν λόγω επιβάτες από την προστασία που δικαιούνται βάσει του εν λόγω κανονισμού . Από την απόφαση αυτή προκύπτει ότι η αεροπορική εταιρεία οφείλει να επιδείξει επαρκή επιμέλεια για να αποφασίσει εάν πρέπει να αρνηθεί την επιβίβαση σε επιβάτη. Εάν δεν υπάρχουν βάσιμοι λόγοι για την άρνηση επιβίβασης, ο επιβάτης θα διατηρεί πάντα το δικαίωμα αποζημίωσης, το δικαίωμα επιλογής μεταξύ της επιστροφής χρημάτων και της μεταφοράς με άλλο δρομολόγιο, καθώς και το δικαίωμα φροντίδας, δεδομένου ότι δεν επιτρέπεται περιορισμός ή αποποίηση των υποχρεώσεων έναντι των επιβατών, όσον αφορά τα εν λόγω δικαιώματα, όπως αναφέρεται στο άρθρο 15 του κανονισμού (ΕΚ) αριθ. 261/2004.
Δικαιώματα επιβατών και ταξιδιωτών
Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή έχει δημοσιεύσει ερμηνευτικές κατευθυντήριες γραμμές σχετικά με τον τρόπο με τον οποίο ορισμένες διατάξεις της ενωσιακής νομοθεσίας για τα δικαιώματα των επιβατών θα πρέπει να εφαρμόζονται στο πλαίσιο της πανδημίας του κορονοϊού. Με τον τρόπο αυτό διασφαλίζεται η σαφήνεια και η ασφάλεια δικαίου κατά την εφαρμογή των δικαιωμάτων των επιβατών.
Σύμφωνα με τις κατευθυντήριες γραμμές που δημοσιεύθηκαν στις 2 Δεκεμβρίου 2020 από το Ευρωπαϊκό Κέντρο Πρόληψης και Ελέγχου Νόσων και τον Οργανισμό της Ευρωπαϊκής Ένωσης για την Ασφάλεια της Αεροπορίας, οι οποίες βασίζονται στα πλέον πρόσφατα επιστημονικά δεδομένα, εκτιμάται ότι ο αριθμός των νέων κρουσμάτων κορονοϊού μεταξύ των ταξιδιωτών είναι χαμηλότερος από ό,τι στον γενικό πληθυσμό. Επιπλέον, τα μέτρα που έχουν ήδη θεσπιστεί για τις αεροπορικές μεταφορές ελαχιστοποιούν την πιθανότητα μετάδοσης κατά την πτήση.
