Σεξουαλική παρενόχληση στην εργασία:35 καταγγελίες από το 2011

Εξηγεί γιατί δεν προβαίνουν σε καταγγελίες τα θύματα, καταγράφει τι πρέπει να αλλάξει στο ίδιο το σύστημα ώστε να σπάσει η σιωπή, ενώ μιλά για το έργο και την αποστολή της ΕΙΦ, κυρίως όσον αφορά τη στήριξη των παραπονούμενων.

Ποια είναι η αποστολή της Επιτροπής Ισότητας των Φύλων στην Απασχόληση και στην Επαγγελματική Εκπαίδευση (ΕΙΦ);

Η Επιτροπή συστάθηκε και λειτουργεί βάσει του Νόμου 205(Ι)/2002 περί ίσης μεταχείρισης στην απασχόληση και επαγγελματική εκπαίδευση. Οι αρμοδιότητες της Επιτροπής μπορούν να διαχωριστούν σε τρεις κυρίως ενότητες:

Η Επιτροπή και το Κράτος: Παρακολούθηση της εφαρμογής της πιο πάνω νομοθεσίας. Ο ρόλος της είναι καθαρά συμβουλευτικός αναφορικά με τον καθορισμό ή την αναθεώρηση της εθνικής πολιτικής στα θέματα που σχετίζονται με το πεδίο της αρμοδιότητάς της, την εισαγωγή ή αναθεώρηση σχετικής νομοθεσίας, την υιοθέτηση μέτρων και την εφαρμογή προγραμμάτων για προώθηση της ισότητας των φύλων.
Η Επιτροπή και η προώθηση σχετικών γνώσεων: Προωθεί τη διεξαγωγή μελετών και ερευνών και τη συλλογή στατιστικών στοιχείων και υποβάλλει εκθέσεις και εισηγήσεις στον Υπουργό Εργασίας και Κοινωνικών Ασφαλίσεων. Διεξάγει εκπαιδευτικά σεμινάρια για θέματα ισότητας στον χώρο εργασίας.
Η Επιτροπή και το κοινό: Υποβάλλει αυτεπάγγελτα παράπονα, και δέχεται παράπονα τα οποία διαβιβάζει, στον Αρχιεπιθεωρητή του Τμήματος Εργασίας για εξέταση. Το Τμήμα Εργασίας οφείλει να ενημερώνει την Επιτροπή για την έκβαση του παραπόνου. Η Επιτροπή δεν έχει αρμοδιότητα διερεύνησης παραπόνων. Παρέχει σε όποιον ενδιαφερόμενο το ζητήσει και χωρίς οικονομική επιβάρυνση συμβουλές επί θεμάτων που αφορούν την ισότητα των φύλων στην απασχόληση και στην επαγγελματική εκπαίδευση. Παρέχει δωρεάν ανεξάρτητη συνδρομή προς θύματα διακρίσεων όταν υποβάλουν παράπονο, το οποίο θα κριθεί βάσιμο και επιθυμεί το θύμα να προχωρήσει δικαστικά. Υποβοηθά τους εργοδότες στη σύνταξη Κώδικα για την πρόληψη και αντιμετώπιση της σεξουαλικής παρενόχλησης.

Τι καταδεικνύουν έρευνες για την σεξουαλική παρενόχληση στους χώρους εργασίας στην Κύπρο;

Παρά το γεγονός ότι έρευνες τόσο στην Κύπρο όσο και από ευρωπαϊκούς θεσμούς καταδεικνύουν ότι μια στις τρεις γυναίκες δηλώνει ότι έχει δεχτεί κάποιας μορφής σεξουαλική παρενόχληση, δυστυχώς, η υποβολή καταγγελιών δεν αντικατοπτρίζει αυτό το μέγεθος του προβλήματος. Έρευνα που πραγματοποιήθηκε το 2024 από κοινού από τον Οργανισμό Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της ΕΕ (FRA), το Ευρωπαϊκό Ινστιτούτο για την Ισότητα των Φύλων (EIGE) και την Ευρωπαϊκή Στατιστική Υπηρεσία (Eurostat), κατέδειξε πως στην ΕΕ, το 30,8 % των γυναικών έχει υποστεί σεξουαλική παρενόχληση στον χώρο εργασίας κατά τη διάρκεια της ζωής τους (στην Κύπρο το 39,9%), ενώ το 4,3% των γυναικών την έχει υποστεί τους 12 μήνες πριν από την έρευνα (στην Κύπρο το 7,4%). Είναι σημαντικό να λεχθεί ότι συνολικά, το 27,2% των γυναικών έχει υποστεί σεξουαλική παρενόχληση στην εργασία από άνδρα δράστη, ενώ το 30,8% των γυναικών έχει υποστεί σεξουαλική παρενόχληση στην εργασία από «οποιονδήποτε δράστη». Από αυτά τα αποτελέσματα, μπορεί να συναχθεί το συμπέρασμα ότι τα περισσότερα περιστατικά σεξουαλικής παρενόχλησης κατά των γυναικών διαπράττονται από άνδρες. Σε ότι αφορά τους άνδρες δράστες, το 15,8% των γυναικών στην ΕΕ-27 έχει υποστεί σεξουαλική παρενόχληση από συνάδελφο και το 7,4% έχει υποστεί σεξουαλική παρενόχληση από προϊστάμενο ή επιβλέποντα, ενώ το 9,3% ανέφερε ότι η σεξουαλική παρενόχληση διαπράχθηκε από άλλον άνδρα στο πλαίσιο της εργασίας, ο οποίος θα μπορούσε να είναι πελάτης ή καταναλωτής.

Όπως λέχθηκε, πρόσφατα στη Βουλή, σε διάστημα τριών χρόνων υποβλήθηκαν μόλις 10 καταγγελίες στο Τμήμα Εργασίας. Γιατί πιστεύετε ότι συμβαίνει αυτό;

Σύμφωνα με αποτελέσματα ερευνών, τα θύματα δεν καταγγέλλουν για τους ακόλουθους λόγους:

Ο φόβος των θυμάτων για ενδεχόμενα αντίποινα.
Πιθανότητα απόλυσης.
Δυσάρεστο εργασιακό κλίμα και την ηθική παρενόχληση.
Αρνητική κριτική και στοχοποίηση.
Φόβος στιγματισμού.
Αμφιβολία για το εάν μια καταγγέλλουσα θα βρει στήριξη από το ευρύτερο περιβάλλον της.
Περιπλοκότητα της διαδικασία αυτής.
Δυσκολία αναβίωσης, μέσω των αφηγήσεων τους, την εμπειρία που έζησαν.
Το ψυχοφθόρο της διαδικασίας που αρχίζει από τη στιγμή υποβολής καταγγελίας.
Μια πιθανή δευτερογενής θυματοποίηση τους είτε από τους θεσμούς είτε στην εργασία.
Τα κενά που υπάρχουν γύρω από την πληροφόρηση και ευαισθητοποίηση για τη σεξουαλική παρενόχληση στον χώρο εργασίας.
Φόβος ότι μια καταγγελία θα περιορίσει τις προοπτικές τους για επαγγελματική ανέλιξη.
Φόβος διασυρμού του ονόματός τους.

Επιπλέον, ένας σημαντικός αριθμός γυναικών υποστήριξε ότι θα ντρεπόταν να μιλήσει για τη σεξουαλική παρενόχληση, που ενδεχομένως να βιώνει στον εργασιακό χώρο, καθώς πιστεύουν πως η διαμαρτυρία τους δεν θα λαμβάνονταν σοβαρά υπόψη από τον αρμόδιο προϊστάμενο ή από τους συναδέλφους τους στην εργασία.

Τι πρέπει να αλλάξει στο σύστημα για να προβαίνουν σε καταγγελία;

Για να προβαίνουν σε καταγγελίες τα θύματα χρειάζεται να νιώθουν ασφάλεια και να είναι ενημερωμένες για τα δικαιώματα τους. Να ξέρουν ότι θα υποβάλουν την καταγγελία τους σε θεσμούς με ανθρώπινο πρόσωπο και με ενσυναίσθηση. Να ξέρουν ότι η καταγγελία τους θα εξεταστεί σε λογικό χρόνο και θα υπάρχει ενημέρωση για την εξέλιξη της διερεύνησης της καταγγελίας τους. Ταυτόχρονα, χρειάζεται ψυχολογική στήριξη των θυμάτων για να τα ενδυναμώνει να ανταπεξέρχονται όποιων αντιδράσεων προκύψουν στην εργασία τους.

*Εκδήλωση της Επιτροπής με γυναικείες, κομματικές και άλλες οργανώσεις.*

Με βάση όμως τα σημερινά δεδομένα, γιατί θα παροτρύνατε τα θύματα να καταγγείλουν;

Η Επιτροπή Ισότητας είναι στη διάθεση των εργαζομένων ανδρών και γυναικών και παρέχει δωρεάν συμβουλευτική σε εργαζομένους/ες και τα βοηθά να ξεκαθαρίσουν αν υπάρχει πράγματι οποιαδήποτε μορφής διάκριση λόγω φύλου, περιλαμβανομένης της παρενόχλησης και της σεξουαλικής παρενόχλησης. Ταυτόχρονα, ενθαρρύνει να προβούν σε καταγγελία. Η Επιτροπή παρέχει δωρεάν νομική συνδρομή σε θύματα έμφυλων διακρίσεων, όχι μόνο σεξουαλικής παρενόχλησης, εφόσον η καταγγελία τους τεκμηριωθεί από επιθεωρητές/τριες του Τμήματος Εργασίας του ΥΕΚΑ ή λειτουργούς της Επιτρόπου Διοίκησης και Προστασίας Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων για να προχωρήσει δικαστικά.

Πόσες καταγγελίες δεχθήκατε ως Επιτροπή και τι ζητήματα αφορούσαν; Πόσες από αυτές κατέληξαν στη δικαιοσύνη και πόσες καταδίκες είχαμε;

Η ΕΙΦ από το 2011 μέχρι σήμερα έχει δεχτεί πέραν των 170 καταγγελιών, που αφορούσαν σεξουαλική παρενόχληση (35), μητρότητα/ εγκυμοσύνη (50), διάκριση στην ανέλιξη (62), διάκριση στην πρόσβαση στην απασχόληση (30). Παραχωρήθηκαν πέραν των 150 δωρεάν νομικών αρωγών για κατάθεση αγωγής στο Δικαστήριο. Οι περισσότερες είχαν δικαιωθεί στο Δικαστήριο, με εξαίρεση τα παράπονα στην ανέλιξη που αφορούσαν γυναίκες υπαξιωματικούς του στρατού, όπου το Δικαστήριο έκρινε ότι δεν ήταν αρμοδιότητα του.

Υπάρχουν θύματα που απευθύνονται σε σας, αλλά εν τέλει δεν καταγγέλλουν το γεγονός;

Υπάρχουν μερικές περιπτώσεις γυναικών (10%), που φτάνουν μέχρι τα γραφεία μας και συμπληρώνουν και το έντυπο παραπόνου και στη συνέχεια, τηλεφωνούν για να αναφέρουν ότι μετάνιωσαν και δεν θέλουν να συνεχίσουν.

Πού μπορούν να απευθύνονται τα θύματα για να καταγγείλουν τέτοιου είδους περιστατικά;

Τα θύματα μπορούν να απευθύνονται στους ακόλουθους θεσμούς:

Επιτροπή Ισότητας των Φύλων στην Απασχόληση και στην Επαγγελματική Εκπαίδευση.
Επίτροπος Διοικήσεως και Προστασίας Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων.
Επιθεωρητές/τριες Τμήματος Εργασίας ΥΕΚΑ.
Αστυνομία Κύπρου.

Σύμφωνα με τη νομοθεσία, τα θύματα μπορούν, επίσης, να υποβάλουν παράπονο σε φορείς προώθησης της ισότητας των φύλων, οι οποίοι με τη σειρά τους θα προωθήσουν εκ μέρους τους το παράπονο στους παραπάνω θεσμούς, πλην της Αστυνομίας.