Για την ανάγκη «μιας νέας οπτικής της αρρενωπότητας που να μην απορρίπτει την ευαισθησία, ώστε να αντιμετωπισθεί η βία κατά των γυναικών, ο μισογυνισμός και η ομοφοβία», έκανε λόγο η Άννα Προδρόμου σύμβουλος Επικοινωνίας, Διαφορετικότητας, Ισότητας και Συμπερίληψης μιλώντας στις 27 Μαρτίου 2023 σε ημερίδα ενημέρωσης νέων με θέμα την έμφυλη ισότητα που οργάνωσε σε αίθουσα της Πανεπιστημιούπολης ο Οργανισμός Κοινωνικής Πολιτικής και Δράσης (Social Policy and Action Organization), σε συνεργασία με τον Όμιλο Κοινωνιολογίας του Πανεπιστημίου Κύπρου.
Μαζί της στο πάνελ ήταν η δρ Νάγια Καμένου, λέκτορας στο Τμήμα Κοινωνικών και Πολιτικών Επιστημών του Πανεπιστημίου Κύπρου, ο Κώστας Γαβριηλίδης, ειδικός σύμβουλος Διαφορετικότητας, Ισότητας, Συμπερίληψης και του Ανήκειν και η Μαρία Γεωργίου, διεθνής σύμβουλος Επιχειρήσεων. Συντονίστρια της συζήτησης ήταν η διευθύντρια του Οργανισμού Ιφιγένεια Κάτσιη. Όπως ανέφερε μεταξύ άλλων η Άννα Προδρόμου, «είναι πολύ σημαντικό να προχωρήσουμε πέρα από τους παραδοσιακούς ορισμούς της αρρενωπότητας, οι οποίοι περιλαμβάνουν χαρακτηριστικά όπως η ανεξαρτησία, η υπερηφάνεια, η ανθεκτικότητα, ο αυτοέλεγχος και η σωματική δύναμη. Όλα αυτά τα χαρακτηριστικά – πρόσθεσε – σχετίζονται με τη βία και την κυριαρχία που ασκείται σε άλλους. Όμως αυτή η αντίληψη της αρρενωπότητας, ασκεί επίσης μεγάλη πίεση στα νεαρά αγόρια. Αυτή η εμμονή – κατέληξε – να αποφεύγουν τα αγόρια και οι άνδρες οποιαδήποτε σχέση με οποιαδήποτε μορφή ευαισθησίας επειδή συνδέεται με τη θηλυκότητα, καλλιεργεί και ενισχύει την ομοφοβία και τον μισογυνισμό».
Σημειώνουμε ότι η ημερίδα αυτή προηγήθηκε άλλων δύο εκδηλώσεων στο Πανεπιστήμιο Frederick στις 29 Μαρτίου και στη Δημοσιογραφική Εστία στη Λευκωσία στις 2 Απριλίου, που είχαν η καθεμιά διαφορετικούς οργανωτές και εισηγητές μεταξύ των οποίων ακαδημαϊκούς, ακτιβιστές, μέλη της Αστυνομίας και δημόσιους λειτουργούς, αλλά κοινό στόχο την καλλιέργεια συνείδησης έμφυλης ισότητας στη νέα γενιά της Κύπρου. Θέματα συζήτησης ήταν η ενδοοικογενειακή βία, η σεξουαλική εκμετάλλευση γυναικών, η εμπορία προσώπων, η πορνεία, η πορνογραφία και οι διακρίσεις σε βάρος των γυναικών και ευάλωτων ομάδων. Τονίσθηκε ότι στη συντριπτική πλειοψηφία των περιπτώσεων, θύτες και δράστες έμφυλης βίας είναι άνδρες, ενώ όπως επεσήμανε η Επίτροπος Ισότητας των Φύλων Τζόζη Χριστοδούλου μιλώντας στην εκδήλωση της περασμένης Κυριακής στη Δημοσιογραφική Εστία που οργάνωσε η Γυναικεία Κίνηση Οικολόγων, «στην Κύπρο 1 στις 4 γυναίκες θα έρθουν αντιμέτωπες με κάποιας μορφής βία στη διάρκεια της ζωής τους, επειδή είναι γυναίκες».
Κουλτούρα πληρωμένου σεξ και φεμινισμός επιλογής
Τη σύνδεση μεταξύ της εμπορίας ανθρώπων, της πορνείας, της πορνογραφίας και της βίας κατά των γυναικών, φώτισε με αποκαλυπτική ομιλία της η πρόεδρος του Συμβουλίου του Πανεπιστημίου Frederick Νατάσσα Φρειδερίκου, μιλώντας στην ημερίδα της 29ης Μαρτίου με θέμα την ενδοοικογενειακή βία και τη διακίνηση προσώπων που πραγματοποιήθηκε στο Frederick σε συνεργασία με την Αρχή Ραδιοτηλεόρασης Κύπρου. Στην ημερίδα έγινε συζήτηση και για τις πλατφόρμες διαμοιρασμού βίντεο και τις ιστοσελίδες πορνογραφικού περιεχομένου. Η κυρία Φρειδερίκου χαρακτήρισε την εμπορία ανθρώπων, την πορνεία και την πορνογραφία ως «βιομηχανίες», γιατί όπως είπε, «δεν πρέπει ποτέ να ξεχνάμε ότι ένα από τα κοινά στοιχεία που έχουν και οι τρεις είναι τα χρήματα και ότι και στις τρεις περιπτώσεις, κάποιοι επωφελούνται οικονομικά». Πρόσθεσε μεταξύ άλλων τα εξής: «Η πλειοψηφία των γυναικών που ασκούν πορνεία είναι φτωχές και ευάλωτες, συχνά με μεταναστευτικό υπόβαθρο. Ο μύθος της «χαρούμενης πόρνης» συντηρείται κυρίως για να κατευνάζει τη συνείδηση του άνδρα αγοραστή. Το εμπόριο του σεξ βασίζεται στον μισογυνισμό, τη φτώχεια την ταξική ανισότητα και τον ρατσισμό. Η Κύπρος έχει ένα θλιβερό παρελθόν ακραίας σεξουαλικής εκμετάλλευσης γυναικών στα καμπαρέ για περισσότερο από μια εικοσαετία. Συντηρεί βαθιά ριζωμένη στον ανδρικό πληθυσμό την κουλτούρα αποδοχής του πληρωμένου σεξ. Η ευθύνη του πελάτη όμως, δεν αφορά μόνο τον άνδρα πελάτη. Πρέπει να μπορούμε να την δούμε ως συλλογική και πολύπλευρη, ως αποτυχία κοινωνίας και πολιτείας να ξεκαθαρίσουν στα αγόρια και τους άνδρες ότι το γυναικείο σώμα δεν είναι αγαθό προς πώληση. Αν συνεχίσουμε να σκεφτόμαστε την πορνογραφία και την πορνεία, απλώς ως θέματα δήθεν ατομικής επιλογής (των γυναικών), αποτυγχάνουμε να κατανοήσουμε έναν από τους πιο θεμελιώδεις μηχανισμούς με τους οποίους καταπιέζονται οι γυναίκες, που είναι ο έλεγχος του γυναικείου σώματος. Αυτή η «επιλογή» συνδέεται λανθασμένα με ενδυνάμωση και σεξουαλική απελευθέρωση και αυτό είναι πάρα πολύ τρομακτικό. Δυστυχώς βλέπουμε αυτή την αντίληψη για τη δήθεν επιλογή έτσι όπως είναι σήμερα, να δικαιολογεί τη χειρότερη βία που συμβαίνει στις γυναίκες. Ο φεμινισμός της επιλογής είναι ιδιαίτερα επικίνδυνος, επειδή υπάρχει μια αίσθηση περηφάνιας που συνδέεται με τη λήψη αποφάσεων, ακόμα κι αν αυτές οι αποφάσεις στην πραγματικότητα ενισχύουν τις πατριαρχικές αξίες! Θα πρέπει να γίνει δεκτό χωρίς αμφιβολία ότι το κοινωνικό πλαίσιο στο οποίο ζει κάποιος, παίζει σημαντικά μεγαλύτερο ρόλο στον καθορισμό των επιλογών ζωής από ό,τι το ίδιο το άτομο».
Η πορνογραφία και μια έρευνα στο Frederick
«Στην πορνογραφία συνήθως οι γυναίκες αντιμετωπίζονται ως αντικείμενα σεξουαλικής απόλαυσης προς κατανάλωση των ανδρών», επεσήμανε η Νατάσσα Φρειδερίκου και πρόσθεσε: «Μελέτες δείχνουν ότι άνθρωποι που βλέπουν συστηματικά πορνό, είναι πιο πιθανό να «αντικειμενοποιούν» τις γυναίκες. Η επιθυμία της αγοράς κάποιου άλλου ανθρώπου για σεξ, είναι σε μεγάλο βαθμό το φυσικό υποπροϊόν της χρήσης πορνό και καλλιεργείται με την πάροδο του χρόνου μέσω του εθισμού στο πορνό και της κλιμάκωσης που συμβαίνει. Αυτό δεν σημαίνει ότι κάθε άτομο που παρακολουθεί πορνό γίνεται αγοραστής σεξ, αλλά είναι πολύ συνηθισμένο άτομα που αγοράζουν σεξ να βλέπουν συστηματικά πορνό. Η πορνογραφία σήμερα είναι προσβάσιμη και ελεύθερα διαθέσιμη και αποτελεί μία από τις μεγαλύτερες απειλές για την ασφάλεια των παιδιών μας στο διαδίκτυο, αφού κάθε παιδί με απεριόριστη πρόσβαση στο διαδίκτυο, απέχει μόλις μερικά κλικ μακριά από τη θέαση βίντεο με σεξουαλικό περιεχόμενο». Στη διάρκεια της εκδήλωσης η κυρία Φρειδερίκου παρουσίασε τα κύρια σημεία έρευνας που έκανε το Πανεπιστήμιο ανάμεσα στους φοιτητές/τριες του σχετικά με βίαιες συμπεριφορές στις σχέσεις τους και συνήθειες που σχετίζονται με θέαση πορνό. Όπως είπε, «η έρευνα έγινε στο πλαίσιο μεγάλης εκστρατείας στο Πανεπιστήμιο για υγιείς σχέσεις και θα παρουσιαστεί στην ολότητα της σε ειδική εκδήλωση. Δώσαμε ερωτηματολόγια – πρόσθεσε – για να δούμε αν σε διάφορα σενάρια που παρουσίαζαν βία, οι φοιτητές ταυτίζονταν είτε με το θύτη, είτε με το θύμα. Ρωτήσαμε για συνήθειες σε σχέση με θέαση πορνό (ηλικία που είδαν πρώτη φορά, πόσο συχνά βλέπουν) και θέλαμε να δούμε αν αυτοί είναι παράγοντες που συνδέονται με βίαιες συμπεριφορές. Το δείγμα μας ήταν 387 φοιτητές και φοιτήτριές μας και είχαμε 12 σενάρια με διάφορα ήδη βίας. Φαίνεται καθαρά ότι η ηλικία που είδε κάποιος πορνό για πρώτη φορά, συνδέεται με τη συχνότητα που θα συνεχίσει να βλέπει. Φαίνεται επίσης ότι υπάρχει συσχέτιση μεταξύ θέασης πορνό και συσχέτισης με το θύμα βίας ή με το θύτη».
Η μέθοδος «Lover Boy» και μια ρακένδυτη ζητιάνα
«Η εμπορία προσώπων κυρίως γυναικών με σκοπό τη σεξουαλική εκμετάλλευση συμβαίνει δίπλα μας, αλλά συμβαίνει και εξαιτίας μας και αν δεν περιορίσουμε τη ζήτηση, δεν μπορούμε να αντιμετωπίσουμε την εκμετάλλευση», είπε μιλώντας στην ημερίδα του Πανεπιστημίου Frederick η Μαρία Γεωργίου μέλος του Γραφείου Καταπολέμησης Εμπορίας Προσώπων (ΓΚΕΠ) που υπάγεται στο Τμήμα Καταπολέμησης Εγκλήματος Αρχηγείου Αστυνομίας.
Τόνισε ότι «οι υποθέσεις εμπορίας, συχνά σχετίζονται με άλλα εγκλήματα και αδικήματα όπως φόνους, βιασμούς, απαγωγές, διατήρηση οίκων ανοχής, κακοποίηση, πρόκληση σωματικής βλάβης, παράνομη κράτηση, παράνομη κατακράτηση προσωπικών εγγράφων, παράνομη εργοδότηση, διαφθορά, ξέπλυμα βρώμικου χρήματος, φοροδιαφυγή, κλοπές, πλαστογραφίες, εικονικούς γάμους, παράνομες τεκνοθεσίες, υποβοήθηση άλλων ατόμων για παράνομη είσοδο και παραμονή στη Δημοκρατία και άλλα».
Η κυρία Γεωργίου αναφέρθηκε σε δύο συγκεκριμένες υποθέσεις που διερευνήθηκαν πρόσφατα από το ΓΚΕΠ, με τη δικαστική διαδικασία να έχει ολοκληρωθεί και με τους δράστες να έχουν καταδικαστεί σε ποινές φυλάκισης. Η μια αφορά σεξουαλική εκμετάλλευση δύο γυναικών Ρουμανικής καταγωγής, η στρατολόγηση των οποίων έγινε μέσω διαδικτυακής πλατφόρμας συνομιλιών. Τα ευάλωτα θύματα – είπε – γνωρίστηκαν με δύο από τους διακινητές, επίσης Ρουμάνους, που χρησιμοποίησαν τη λεγόμενη μέθοδο εξαπάτησης «Lover Boy», αφού με ψεύτικες υποσχέσεις… αγάπης και γάμου, τις έπεισαν να ταξιδέψουν στην Κύπρο, δήθεν για να τις παντρευτούν. Οι δύο γυναίκες συναίνεσαν να έρθουν στην… παντοτινή και αιώνια αγάπη. Οι δράστες, τους πλήρωσαν τα αεροπορικά τους εισιτήρια, τις παρέλαβαν από το αεροδρόμιο, τις μετέφεραν κατευθείαν στον χώρο εκμετάλλευσης, σε διαμερίσματα πολυκατοικίας στη Λεμεσό, τους πήραν τα προσωπικά τους έγγραφα, έβαλαν αγγελίες για μασάζ στο διαδίκτυο και τους έστελναν πελάτες. Τα θύματα ήταν υποχρεωμένα να εκπορνεύονται σε όλη τη διάρκεια του 24ωρου, δεν πληρώνονταν αφού τα χρήματα κατέληγαν στις τσέπες των εκμεταλλευτών τους, δεν είχαν το δικαίωμα να κάνουν διάλειμμα ή να απουσιάσουν για οποιοδήποτε λόγο, δεν είχαν ελευθερία κινήσεων και είχαν συνεχή επιτήρηση από τους δράστες. Επιπλέον οι δράστες, τους έδιναν ναρκωτικά για να εξυπηρετούν καθημερινά όσο το δυνατό περισσότερους πελάτες. Το ένα από τα θύματα παρουσιάστηκε στο Δικαστήριο και κατέθεσε όσο καλύτερα μπορούσε, με την στήριξη του Γραφείου μας. Η μαρτυρία της οδήγησε στην καταδίκη του ενός Ρουμάνου σε φυλάκιση τριών χρόνων για το αδίκημα της εμπορίας προσώπων». Όπως πληροφορούμαστε, ο δεύτερος κατηγορούμενος εξακολουθεί να καταζητείται και εναντίον του εκδόθηκε ευρωπαϊκό ένταλμα σύλληψης.
Η δεύτερη υπόθεση στην οποία αναφέρθηκε η κυρία Γεωργίου, αφορούσε εμπορία προσώπων με σκοπό την επαιτεία, για την οποία συνελήφθησαν και καταδικάστηκαν τρία πρόσωπα – ο πρώτος σε φυλάκιση δύο χρόνων, ενώ ο δεύτερος και τρίτη κατηγορούμενη σε φυλάκιση 20 μηνών. Είπε ότι «η γυναίκα θύμα ανήκει στην κοινότητα Ρομά, που έφτασε στην Κύπρο επίσης με ψεύτικες υποσχέσεις γάμου από ένα Τουρκοκύπριο, επίσης Ρομά. Οι δράστες την κακοποιούσαν σωματικά καθημερινά και την ανάγκαζαν να επαιτεί έξω από υπεραγορές χωρίς φαγητό, χωρίς διάλειμμα, χωρίς χρήματα. Την πληροφορία πήραμε από εργαζόμενη σε υπεραγορά, έξω από την οποία επαιτούσε το θύμα. Με μεγάλη δυσκολία καταφέραμε να πείσουμε τη γυναίκα θύμα να μιλήσει, αφού ήταν ένας άνθρωπος καταρρακωμένος και ρακένδυτος, που λιμοκτονούσε. Ήμουν παρούσα όταν έδωσε τη μαρτυρία της στο Δικαστήριο και ήταν καταπέλτης, οδηγώντας στην καταδίκη και των τριών δραστών».
«Η βία κατά των γυναικών και οι αναπαραστάσεις της στα ΜΜΕ», ήταν το θέμα που παρουσίασε στην ημερίδα του Πανεπιστημίου Frederick η δρ Άντρη Ανδρονίκου επιστημονική διευθύντρια του Συνδέσμου για την Πρόληψη και Αντιμετώπιση της Βίας στην οικογένεια (ΣΠΑΒΟ). Επεσήμανε ότι «στα κυπριακά Μέσα Μαζικής Επικοινωνίας – τηλεόραση, ραδιόφωνο, έντυπο και ψηφιακό περιβάλλον – κυριαρχούν τα σεξιστικά, έμφυλα στερεότυπα σε βάρος των γυναικών».
Σε ό,τι αφορά την κακοποίηση γυναικών, ένα θέμα όπως είπε «που απαιτεί ειδικούς χειρισμούς και κατάλληλες προσλαμβάνουσες από δημοσιογράφους, ο τρόπος κάλυψης είναι συνήθως περιπτωσιολογικός (episodic), χωρίς αναφορά παραγόντων που ενδεχομένως να δρουν καταλυτικά. Η βία κατά των γυναικών συχνά ομαλοποιείται, κανονικοποιείται και τυγχάνει ακόμα και κωμικής απεικόνισης. Ουσιαστικά – συνέχισε – μετατοπίζεται η ευθύνη από τους θύτες στα θύματα, με αναπαραγωγή προκαταλήψεων, απλοϊκότητα, ενίσχυση των μύθων όπως π. χ. ότι η κακοποίηση είναι απλώς μια στιγμιαία απώλεια ελέγχου, ότι τα κακοποιημένα άτομα έχουν ουσιαστικά πρόβλημα… μαζοχισμού, ότι για τη βίαιη συμπεριφορά φταίει η χρήση αλκοόλ ή ναρκωτικών, ότι ο θύτης θα… αλλάξει αν το θύμα γίνει υπάκουο και δεν τον εκνευρίζει, ότι τα παιδιά χρειάζονται τους γονείς τους ακόμα και αν αυτοί είναι βίαιοι και ότι τα κακοποιημένα άτομα αξίζουν την κακοποίηση τους…».
Η δρ Ανδρονίκου αναφέρθηκε σε χαρακτηριστικούς τίτλους και φράσεις τηλεοπτικών ή έντυπων ρεπορτάζ όπως: «Υπήρξε θύμα και σε άλλες σχέσεις της η…». «Παρόλο που την κακοποιούσε χρόνια, εκείνη δεν έφευγε». «Η υπερβολική αγάπη όπλισε το χέρι του!». «Θετικός στο αλκοτεστ και ναρκοτεστ ο συζυγοκτόνος». «Έγκλημα πάθους στη Λάρνακα». «Όλοι μιλούν για ένα φιλήσυχο παιδί…». «Η απιστία της συμβίας του τον οδήγησε στο έγκλημα». «Το θύμα δεν συνεργαζόταν με τις αρμόδιες υπηρεσίες»…
Ο διευθυντής της Αρχής Ραδιοτηλεόρασης Κύπρου Νεόφυτος Επαμεινώνδας παρουσίασε στη συζήτηση την προσέγγιση της Αρχής σε θέματα ενδοοικογενειακής βίας και βίας κατά των γυναικών. Αναφέρθηκε μεταξύ άλλων «στη θέσπιση του Κώδικα Ισότητας για την καταπολέμηση του σεξισμού και την προαγωγή της ισότητας των φύλων στα κυπριακά ΜΜΕ στην οποία – όπως είπε – συνέβαλε πολύ η Αρχή Ραδιοτηλεόρασης». Πρόσθεσε ότι ο Κώδικας «δίνει κίνητρα στους δημοσιογράφους για την πρόληψη και την καταπολέμηση των σεξιστικών στερεοτύπων στα ΜΜΕ». Απαντώντας σε παρατήρηση του υπογράφοντος για την ανάγκη σχετικής επιμόρφωσης κι ευαισθητοποίησης, όχι μόνο των δημοσιογράφων αλλά και των στελεχών και των ιδιοκτητών των ΜΜΕ, ανέφερε χαρακτηριστικά ότι «προσκάλεσε στην ημερίδα τα διευθυντικά στελέχη των τηλεοπτικών σταθμών, αλλά δεν ανταποκρίθηκε κανένας…».
Αστυνομία: Βελτιωνόμαστε συνεχώς
«Έχουμε διαπιστώσει ότι συχνά δεν υπάρχει σωστή πρώτη αντιμετώπιση των γυναικών θυμάτων ενδοοικογενειακής βίας από αστυνομικούς που δεν είναι κατάλληλα εκπαιδευμένοι και δυσχεραίνουν την κατάσταση», παρατήρησε η κοινωνιολόγος Αλεξία Σακαδάκη στέλεχος της Γυναικείας Κίνησης Οικολόγων που συντόνισε τη συζήτηση της περασμένης Κυριακής στη Δημοσιογραφική Εστία. Απευθυνόταν στην ανώτερη υπαστυνόμο Εύη Νικολάου υπεύθυνη του Κλάδου Χειρισμού Θεμάτων Βίας στην Οικογένεια και Κακοποίησης Ανηλίκων που ήταν στο πάνελ μαζί με τη δρα Άντρη Ανδρονίκου επιστημονική διευθύντρια του ΣΠΑΒΟ και την Κατερίνα Κληρίδου λειτουργό των Υπηρεσιών Κοινωνικής Ευημερίας. Παράπονα για περιπτώσεις μη ικανοποιητικής αστυνομικής παρέμβασης, έκαναν και τρεις γυναίκες θύματα βίας, η μια από τις οποίες είπε ότι φιλοξενήθηκε για ένα μήνα στο καταφύγιο του ΣΠΑΒΟ για κακοποιημένες γυναίκες. Απαντώντας η υπαστυνόμος Νικολάου είπε ανάμεσα σε άλλα ότι «σχετική εκπαίδευση έχουν όλα τα μέλη της Αστυνομίας, περιλαμβανομένων όσων στελεχώνουν αστυνομικούς σταθμούς. Δεν ισχυρίζομαι ότι όλα είναι τέλεια – πρόσθεσε – αλλά νομίζω ότι δεν πρέπει να μηδενίζουμε τα πράγματα, γιατί τα τελευταία χρόνια υπήρξε μεγάλη αλλαγή και βελτίωση. Ενδεικτικά αναφέρω ότι κατά το 2021 τα Επαρχιακά Κλιμάκια Βίας στην Οικογένεια χειρίστηκαν συνολικά 3,362 και το 2022 περίπου 3,200 καταγγελίες, αναφορές και περιστατικά».
