Μοναξιά, φόβος και ανασφάλεια μετά τα 60 – Ανάγκη για παρέμβαση του κράτους

Το 42% των ανθρώπων άνω των 60 ετών νιώθει μοναξιά και το 30% θεωρεί ως ένα από τα μεγαλύτερα προβλήματα της τρίτης ηλικίας τις χαμηλές συντάξεις.

Φόβο και ανασφάλεια νιώθουν περισσότερο οι γυναίκες και οι υπερήλικες (άτομα άνω των 80 ετών), ενώ περίπου ο ένας στους τρείς και ο ένας στους τέσσερις ζητούν τη δημιουργία κέντρων απασχόλησης και περισσότερη στήριξη από το κράτος. Κύριες δραστηριότητες ηλικιωμένων και υπερηλίκων η Εκκλησία και η τηλεόραση, ενώ όπως διαπιστώνεται τα άτομα 60-69 ετών αφιερώνουν πολλές ώρες στα εγγόνια τους.

Πρόκειται για τα αποτελέσματα της πρώτης μεγάλης έρευνας που διενεργήθηκε κατόπιν απόφασης Υπουργικού Συμβουλίου στην Κύπρο και αφορά τις κοινωνικές και ψυχολογικές ανάγκες και εμπειρίες ατόμων ηλικίας 60 ετών και άνω.

Η σχετική κυβερνητική απόφαση λήφθηκε όταν στο τιμόνι του υπουργείου Εργασίας βρισκόταν τότε η μακαριστή Ζέτα Αιμιλιανίδου. Μεσολάβησε η δημιουργία του Υφυπουργείου Κοινωνικής Πρόνοιας, η πανδημία και οι συνεπακόλουθοι περιορισμοί. Τα αποτελέσματα της μελέτης που διενεργήθηκε για λογαριασμό του Φορέα Τρίτης Ηλικίας σε συνεργασία με το Insights Market Research (IMR) του Πανεπιστημίου Λευκωσίας δεν είδαν ποτέ το φως της δημοσιότητας και όπως αναφέρει στον «Φ» ο επικεφαλής της έρευνας Καθηγητής Κωνσταντίνος Φελλάς «δεν έτυχαν ποτέ της απαραίτητης προσοχής ή/και δεν αξιοποιήθηκαν παρά το γεγονός ότι μας δίνουν σοβαρές ενδείξεις την πραγματικότητα των ηλικιωμένων της στην Κύπρο».

«Αυστηρά ομιλούντες, η συγκεκριμένη μελέτη αφορά τα άτομα άνω των 60 στην Κύπρο και σίγουρα τους ανθρώπους 60-69 ετών στη σύγχρονη εποχή δεν μπορούμε να τους χαρακτηρίσουμε «ηλικιωμένους» με την παραδοσιακή έννοια», διευκρίνισε ο Κωνσταντίνος Φελλάς. Από την ανάλυση των δεδομένων ωστόσο, είπε, «βλέπουμε ότι στις μεγαλύτερες ηλικιακές ομάδες, κάποια πράγματα είναι πολύ έντονα και έτσι υπάρχει σαφής διαχωρισμός των συμπερασμάτων ανάλογα με την ηλικία».

Οι περισσότεροι φαίνεται να βιώνουν μοναξιά (42%) ενώ ως δεύτερο μεγαλύτερο πρόβλημα οι συνταξιούχοι της Κύπρου αναφέρουν την οικονομική τους κατάσταση και τις χαμηλές συντάξεις (30%). Τα προβλήματα υγείας αναφέρει ως πρόβλημα το 14% ενώ 12% νιώθει φόβο και ανασφάλεια.
Η δυσκολία στη μετακίνηση και μεταφορά (8%), η αδιαφορία από το κράτος (8%), η παραμέληση από μέλη της οικογένειας (6%), η έλλειψη απασχόλησης (6%), η ρατσιστική συμπεριφορά (3%)και η παραμέληση στα γηροκομεία (3%) είναι μερικά ακόμα από τα προβλήματα που καταγράφηκαν.

Μοναξιά φαίνεται ότι βιώνουν περισσότερο οι γυναίκες (58%). Το ίδιο και σε ότι αφορά την οικονομική ευχέρεια. Το 42% ήταν γυναίκες. Από την περαιτέρω ανάλυση των δεδομένων φαίνεται ότι μοναξιά νιώθουν περισσότερο οι υπερήλικες (67%) ενώ ανασφάλεια και φόβο νιώθουν πιο πολύ τα άτομα 70-79 ετών.

Το 79% των συμμετεχόντων στην έρευνα δήλωσε ότι βλέπει τηλεόραση. Κατά 58% οι συνταξιούχοι στην Κύπρο διαβάζουν και κατά 58% μαγειρεύουν. Ένα μεγάλο ποσοστό, (41%) ανέφερε απασχόληση με τα εγγόνια με τα άτομα αυτά να ανήκουν κυρίως στην ηλικιακή ομάδα των 60-69 ετών (52%). 26% ασχολούνται με τον κήπο τους. Ιδιαίτερο ενδιαφέρον όμως προκαλεί το γεγονός ότι μόνο το 1% (άνω των 70) αναφέρει τις συναντήσεις με φίλους ως τρόπο απασχόλησης.

Σε ό,τι αφορά τις κοινωνικές τους δραστηριότητες, το 53% αναφέρθηκε στην εκκλησία, το 37% περιλαμβάνει στις δραστηριότητες του και την άσκηση, 23% προσθέτουν τη συμμετοχή σε φιλανθρωπικές οργανώσεις ενώ 20% φαίνεται να παρακολουθεί μαθήματα τέχνης ή μουσικές ομάδες κ.α.

Συνθήκες διαβίωσης
-61% μένουν σε ιδιόκτητο σπίτι
-24% σε ενοικιαζόμενο σπίτι
-9% σε προσφυγική κατοικία
-5% μένουν με τα παιδιά τους
Σε ό,τι αφορά τις μετακινήσεις τους, οι συμμετέχοντες στην έρευνα ανέφεραν:
-63% προσωπικό αυτοκίνητο
-27% φιλικό συγγενικό αυτοκίνητο
-26% με τα πόδια
-22% λεωφορείο
-2% ποδήλατο
-2% μοτοσυκλέτα
-1% ταξί

Το 42% βγαίνει από το σπίτι του καθημερινά και το 41%, 2-3 φορές την εβδομάδα. 4% φεύγει από το σπίτι λιγότερο συχνά ενώ το 13% μια φορά την εβδομάδα. Ποσοστό 43% των συμμετεχόντων δήλωσαν επίσης ότι υπάρχουν φορές που δεν μπορούν να φύγουν από το σπίτι παρόλο που το θέλουν ή το χρειάζονται
Αξιοσημείωτο είναι το γεγονός ότι το 54% δήλωσε ότι αποφεύγει τις εξόδους από το σπίτι εξαιτίας οικονομικών δυσκολίων. 41% ανέφερε ως αιτία την εξάρτηση από άλλα άτομα, 26% κακή διάθεση, 21% κακή υγεία, 15% έλλειψη συγκοινωνίας και 10% έλλειψη στήριξης και βοήθειας.

Τι χρειάζονται όμως για να αυξήσουν την κοινωνικοποίηση τους:

-67% έκανε αναφορά σε συχνότερα δρομολόγια λεωφορείων
-41% ζητά περισσότερα πεζοδρόμια
-28% αναφέρθηκε στην ανάγκη για συνοδεία από κάποιον άλλο
-26% αναφέρθηκε στην ανάγκη για προσβάσιμα λεωφορεία
-15% στην ανάγκη για καλύτερες τιμές από τα ταξί

Τα έσοδα των συνταξιούχων ατόμων άνω των 60 ετών στην Κύπρο προέρχονται από σύνταξη (61%), συνταξιοδοτικό σχέδιο του εργοδότη τους (9%), άλλες κρατικές παροχές (8%), από βοήθεια από μέλη της οικογένειας τους (5%) και από μερική απασχόληση (2%).

Το 46% αναφέρει ότι το εισόδημα του είναι αρκετό για να ικανοποιεί τις ανάγκες του, το 24% αναφέρει ότι το εισόδημα του είναι περισσότερο από αρκετό και το υπόλοιπο ότι είναι λιγότερο από όσο χρειάζεται. Το 38% ανέφερε ως εμπόδιο στην δραστηριοποίηση του την έλλειψη χρημάτων.
Πλήξη, άνια και μονοτονία νιώθει αρκετά συχνά το 21% και πολύ συχνά το 17%. Άγχος και στρες πολύ συχνά νιώθει το 10% και αρκετά συχνά το 23% ενώ μοναξιά νιώθει πολύ συχνά το 28%.

Ενθαρρυντικό το γεγονός ότι το 59% των συνταξιούχων ανέφεραν ότι υπάρχουν άνθρωποι στους οποίους μπορούν να βασιστούν και το 61% ότι υπάρχουν άνθρωποι που βεβαιώνονται ότι τυγχάνουν της απαραίτητης φροντίδας.

Ανάγκη για παρέμβαση του κράτους και ανάπτυξη δράσεων

Από τα αποτελέσματα της μελέτης προέκυψαν συγκεκριμένες εισηγήσεις, ανέφερε ο Καθηγητής Κωνσταντίνος Φελλάς, επισημαίνοντας ότι και οι ίδιοι οι συμμετέχοντες σε αυτήν, «έδωσαν την δική τους κατεύθυνση. Το 35% ανέφερε ότι πρέπει να δημιουργηθούν χώροι απασχόλησης, το 25% ότι χρειάζονται περισσότερη στήριξη από το κράτος και το 19% ανέφερε ότι πρέπει να αυξηθούν οι συντάξεις».

«Παρατηρούμε, μεταξύ των ευρημάτων, ότι οι συνταξιούχοι μας, στις μεγαλύτερες κυρίως ηλικίες, νιώθουν πιο έντονα τη μοναξιά, τον φόβο και την ανασφάλεια, το άγχος και την οικονομική στενότητα. Ο φόβος της εξάρτησης είναι παρενέργεια του ηλικιακού ρατσισμού και διαιωνίζεται από την ευρέως διαδεδομένη ψευδαίσθηση της ανεξαρτησίας.

Η δυτική κουλτούρα είναι βαθιά βυθισμένη στη νοοτροπία του σκληρού ατομικισμού –«τα βγάζω πέρα μόνος μου»– και έχει την εσφαλμένη αντίληψη ότι η διατήρηση της ανεξαρτησίας και η αποφυγή της εξάρτησης από τους άλλους είναι όχι μόνο προτιμότερη αλλά και αξιοθαύμαστη και προσδοκόμενη. Η αλήθεια είναι ότι ποτέ δεν είμαστε εντελώς ανεξάρτητοι, ούτε θα πρέπει να προσπαθούμε να είμαστε, ειδικά όσο μεγαλώνουμε. Η προσπάθεια για πλήρη ανεξαρτησία θέτει τις βάσεις ώστε η εξάρτηση να εκλαμβάνεται ως αποτυχία, στιγματίζοντας περαιτέρω την απώλεια της ικανότητας».