Ψηφίδες σύγχρονης ιστορίας με τον φακό του Ανδρέα Μανώλη

 

44 χρόνια παρών. Πανταχού παρών, στη μάχη του καθημερινού φωτορεπορτάζ. Στις δύσκολες εποχές με οτοστόπ, αργότερα με τη μηχανή του να τρέχει στην καρδιά των γεγονότων. Αυτόπτης μάρτυρας και καταγραφέας των μεγάλων γεγονότων που στιγμάτισαν τον τόπο μας, τις συνομιλίες του Κυπριακού, το δράμα των ξεριζωμένων, τη ζωή των εγκλωβισμένων, την υπόθεση των αγνοουμένων, τις μεγάλες κρίσεις, αλλά και την τρέχουσα επικαιρότητα. 

 

Φωτορεπόρτερ είναι αυτός που θα δει κάτι με τα μάτια του, θα το επιλέξει με την ψυχή του και θα το καταγράψει με τον φακό του όσο πιο λεπτομερώς μπορεί και θα δώσει στον κόσμο που δεν βρέθηκε εκεί στο γεγονός το συναίσθημα που νιώθει ο ίδιος αποτυπώνοντας την εικόνα. Με αυτή την παρακαταθήκη, ο Ανδρέας Μανώλης πορεύτηκε για δεκαετίες καταγράφοντας καθημερινά τα γεγονότα. Έτσι πορεύεται και σήμερα. Σε ένα γλυκόπικρο ταξίδι, όπως λέει και ο ίδιος. 

 

Το ταξίδι του Ανδρέα Μανώλη ξεκίνησε τον Οκτώβριο του 1975, όταν πια με το χαρτί απόλυσης από την 3ετή θητεία του στην Εθνική Φρουρά, λόγω της τουρκικής εισβολής, αναζητεί τον δικό του δρόμο. Η τουρκική εισβολή άλλαξε τις ισορροπίες για όλη την Κύπρο, άλλαξε και τις ισορροπίες και τα δεδομένα για τον Ανδρέα Μανώλη. Ο αδελφός του ο Τάσος, στρατιώτης του 361 Τάγματος Πεζικού, αγνοούμενος μέχρι και σήμερα. Κι ενώ ο ίδιος σχεδίαζε μετά τη στρατιωτική θητεία να φύγει στο εξωτερικό να σπουδάσει και να δουλέψει, τα σχέδιά του ανατράπηκαν. Αυτό τον καθόρισε επαγγελματικά και στη συνέχεια. 

 

Αφήνει πίσω του την αγαπημένη του Λεμεσό και έρχεται στη Λευκωσία οικονομικός μετανάστης. Αναζήτηση δουλειάς, ανάγκη επιβίωσης. Σε καιρούς δύσκολους, ψάχνει δουλειά σε εφημερίδες της εποχής. Η επωδός πάντα η ίδια… «Διώξαμε κόσμο, θα πάρουμε καινούργιους; Αν γίνουν προσλήψεις, θα πάρουμε πίσω αυτούς που απολύθηκαν». 

 

 Προσλαμβάνεται στη «Μάχη», το μεροκάματο πενιχρό. Ξεκινά από το δικαστηριακό ρεπορτάζ. Λίγο αργότερα, ο Νίκος Σαμψών, ο οποίος λάτρευε το φωτορεπορτάζ διότι ξεκίνησε την καριέρα του το 1955 στον Φιλελεύθερο ως φωτορεπόρτερ, είδε τον Ανδρέα Μανώλη πώς κινείτο επαγγελματικά, του έδωσε μια φωτογραφική και τον «έχρισε» και φωτορεπόρτερ ανάμεσα στα άλλα δημοσιογραφικά καθήκοντα. Αργότερα αποκτά την πρώτη του φωτογραφική μηχανή, μια 35άρα σοβιετική KIEV, την οποία αγόρασε με δόσεις. Εκεί έμαθε τα πρώτα πράγματα όσον αφορά στη χρήση του σκοτεινού θαλάμου, την εμφάνιση αρνητικών και την εκτύπωση. 

 

Πρώτος δάσκαλος και καθοδηγητής την εποχή εκείνη, του Ανδρέα Μανώλη, ήταν ο φωτορεπόρτερ Τάκης Ιωαννίδης. Ένας άνθρωπος από τον οποίο πήρε γνώσεις, κράτησε το ριψοκίνδυνο του χαρακτήρα του στο φωτορεπορτάζ, αλλά και το γεγονός ότι απολάμβανε περισσότερο τη δουλειά του παρά τα χρήματα που έβγαζε από αυτήν. Δίπλα στον Τάκη Ιωαννίδη είχε την ευκαιρία να γνωρίσει τα ιερά τέρατα της κυπριακής φωτοειδησεογραφίας: τον Άλεξ Ευθυβούλου, τον Φέλιξ Γιαξή, τον Φάνη Παρπαϊρη, τον Τζορτζ ντε Παρτόκ, τον Πάμπη Αβδελόπουλο. 

 

Τον Μάρτιο του 1976 αποχωρεί από την εφημερίδα «Μάχη» και αναζητεί νέο επαγγελματικό σταθμό. Για 2-3 μήνες δουλεύει σε επαγγέλματα άσχετα με τον χώρο της δημοσιογραφίας μέχρι που έρχεται η πρώτη συνεργασία με την εφημερίδα «Απογευματινή» του Μιχαλάκη Χατζηευθυμίου με αρχισυντάκτη τον Άνθο Λυκαύγη. Προσλαμβάνεται ως συνεργάτης.

 

Το φθινόπωρο του 1976, ο Λίβανος σπαράζεται από εμφύλιο πόλεμο. Μάχες μαίνονται στα νότια σύνορά του με το Ισραήλ. Απόλυτο αιματοκύλισμα σε όλη τη χώρα. Ο Ανδρέας Μανώλης  βρίσκεται στα πεδία των μαχών. Ο εξοπλισμός, όπως λέει, για κλάματα. Δεν μπορούσε να φωτογραφήσει παρά μόνο σε 10 μέτρα απόσταση, όταν οι μάχες συνέβαιναν τουλάχιστον 50-100 μέτρα μακριά από το σημείο όπου βρισκόταν. Εκεί που οι ξένες αποστολές δημοσιογράφων έφευγαν, ο Ανδρέας Μανώλης αρπάζει την ευκαιρία πλάι στον μέντορά του, τον Άλεξ Ευθυβούλου, και παίρνει το βάπτισμα του πυρός ως φωτορεπόρτερ. Με μια επαγγελματική Mινόλτα και δυο φακούς (τηλεφακό και ευρυγώνιο) αλωνίζουν μαζί όλη τη χώρα για περίπου ένα δεκαήμερο. Παρακολουθούν από κοντά τις μάχες γύρω από τη συνοικία των χριστιανών Φαλαγγιτών. Επικίνδυνο; Όσο επικίνδυνο είναι να κυκλοφορείς σήμερα στον δρόμο, λέει ο ίδιος. 

 

Αν κάτι έχει να θυμάται από την αποστολή αυτή με τον Άλεξ Ευβούλου ο Ανδρέας Μανώλης, είναι ότι αποτολμούσε το αδύνατο να παραμείνει στην εμπόλεμη ζώνη, όταν τα πράγματα αποκτούσαν πια μια περισσότερο επισφαλή διάσταση. Έμαθε ότι σε κάθε τόπο πρέπει να γίνεσαι ένα με τους ανθρώπους, να τους νιώσεις και να καταλάβεις τι συμβαίνει γύρω για να μπορέσεις να το αποτυπώσεις και στη δουλειά σου.
Από τον Άλεξ ήρθε και η πρώτη σοβαρή κριτική στις φωτογραφίες του, η επαφή με τον τρόπο εργασίας των ξένων πρακτορείων αλλά και το πρώτο επαγγελματικό μεροκάματο. Πέντε λίρες τη φωτογραφία. Ποσό που για τα δεδομένα της Κύπρου την εποχή εκείνη ενδεχομένως ισοδυναμούσε με έναν εβδομαδιαίο μισθό. 

 

Λίγες μέρες μετά, αναζήτησε να αγοράσει ένα βιβλίο από το Λίβανο ως ενθύμιο του ταξιδιού αυτού και το μάτι του πέφτει σε λιβανέζικες εφημερίδες. Κάπου εκεί συναντά τις φωτογραφίες του για πρώτη φορά σε ξένα ΜΜΕ και νιώθει, όπως λέει, το πρώτο «ερωτικό» επαγγελματικό καρδιοκτύπι με τη φωτοειδησεογραφία. 

 

Αποστολές στα πεδία των μαχών με τον Άλεξ Ευθυβούλου ακολούθησαν κι άλλες. Είτε ως απεσταλμένος Μέσων Ενημέρωσης είτε ακόμη και με προσωπικά του έξοδα. Πάντα σε αναζήτηση νέων εμπειριών, γνώσεων και συγκινήσεων. 

 

 

Γύρω στο 1980, ο Χριστόφορος Παττίχης, ο ιδιοκτήτης τότε του Φιλελευθέρου, με εισήγηση του τότε αρχισυντάκτη Χριστάκη Κατσαμπά, του ανοίγει την πόρτα της εφημερίδας που έμελλε να αποτελέσει το δεύτερο σπίτι του για τις επόμενες 10ετίες. Πολλές φορές και το πρώτο του σπίτι γιατί ποτέ δεν λογάριασε ούτε χρόνο ούτε κόπο ούτε αποστάσεις για να είναι πάντα παρών στην καρδιά των γεγονότων. Μια ευκαιρία που φάνταζε, αλλά και ήταν, τεράστια αφού ήδη ο Φιλελεύθερος μετρούσε 25 χρόνια αδιάλειπτης παρουσίας στα ενημερωτικά δρώμενα του νησιού.

 

Αυτό που δεν ξεχνά ποτέ ο Ανδρέας Μανώλης είναι ότι στις δύσκολες εκείνες εποχές ο Χριστόφορος Παττίχης, εκτός από την επαγγελματική ευκαιρία, του πρόσφερε και ένα μηνιαίο μισθό επιπλέον, ως δώρο. Μια ευκαιρία- σταθμός αφού ο Ανδρέας Μανώλης συνέδεσε το όνομά του με το φωτορεπορτάζ του Φιλελεύθερου. 

 

Μπροστά σε έναν νέο φωτορεπόρτερ που μετρούσε μόλις πέντε χρόνια στο επάγγελμα, απλώθηκε μια απέραντη κοιλάδα επαγγελματικών προκλήσεων. Νέες και ανεκτίμητες εμπειρίες. Φύσει ανυπότακτος σε κανόνες και ωράρια πάντα ήταν «φευγάτος» από το γραφείο. Δεν θυμάται σχεδόν ποτέ κατά τη διάρκεια της μέρας να είναι μέσα. Παρέα με όλο τον φωτογραφικό εξοπλισμό, άλλοτε μόνος άλλοτε με συναδέλφους, «χτένισε» όλη την ελεύθερη Κύπρο απ’ άκρη σ’ άκρη σε πόλεις και χωριά. 

 

Έγινε ένα με τους ανθρώπους της Κύπρου, σε μια δύσκολη περίοδο που το νησί ακόμη μετρούσε τις πληγές του από την τραγωδία του 1974. Πρόσφυγες, εγκλωβισμένοι, αγνοούμενοι… Οι τραγικές μορφές των συγγενών αγνοουμένων, το δράμα των προσφύγων και των εγκλωβισμένων σε πρώτο πλάνο στη θεματολογία του. «Αυτό είναι το πρόβλημα… Είναι υπαρκτό… Να το δει ο κόσμος». Αυτό έλεγε και τότε. Αυτό λέει και σήμερα. Αμέτρητες ώρες και στις συνομιλίες για τη δίκαιη λύση του Κυπριακού. Τα πολιτικά παιχνίδια των ηγετών και τα τερτίπια των ξένων διαμεσολαβητών. 
Μαζί με τον δημοσιογράφο Σωτήρη Μιχαήλ επί σειρά ετών γέμιζαν την 3η σελίδα του Φιλελεύθερου με πλούσιο φωτορεπορτάζ, από την ύπαιθρο, τον τουρισμό, τα περιβαλλοντικά και τα αγροτικά ζητήματα και όχι μόνο. Αυτά ήταν μόνο μερικά από τα θέματα.
 

Εκεί και στο κυπριακό πολιτικό σκηνικό, εκεί και στα εκλογικά. Τις εποχές που γέμιζαν οι πλατείες για τα προεκλογικά συλλαλητήρια. Έζησε όλους τους ηγέτες της σύγχρονης κυπριακής ιστορίας. Τον εθνάρχη Μακάριο στη δύση της μεγάλης πορείας του, καθώς ήταν πρωτοεμφανιζόμενος τότε στο επάγγελμα, τον Σπύρο Κυπριανού, τον Γλαύκο Κληρίδη, τον Εζεκία Παπαϊωάννου, τον Τάσσο Παπαδόπουλο, τον Δημήτρη Χριστόφια, τον Νίκο Αναστασιάδη. Εκεί και στο κοινοβουλευτικό ρεπορτάζ. Τετ α τετ με όλους. Συμπάθειες, αντιπάθειες, παρασκήνιο. Όλα στο πολιτικό παιχνίδι.  Από τον καθέναν κρατά κάτι ξεχωριστό. Κυρίως τις ανθρώπινές τους στιγμές. 

 

Εκεί και στο αστυνομικό και δικαστικό ρεπορτάζ, σε μια εποχή που μαινόταν ο πόλεμος των φατριών. Εκεί σε όλα τα μεγάλα γεγονότα που απασχόλησαν την κοινή γνώμη. Τρομοκρατικές επιθέσεις και αεροπειρατείες, δυστυχήματα, σκάνδαλα, δίκες, εκκλησιαστικά, αντικατοχικά συλλαλητήρια, πορείες γυναικών, πορείες μοτοσυκλετιστών, χρηματιστήριο, το άνοιγμα των οδοφραγμάτων το 2003, την τραγωδία της ΗΛΙΟΣ, την έκρηξη στο Μαρί και τόσα άλλα. 

 

Εκεί σε όλα. Κι αυτό το πλήρωσε πολλές φορές και με τραυματισμούς αλλά και με σπασμένες μηχανές. Όσοι βρέθηκαν μαζί του έξω στο ρεπορτάζ γνωρίζουν καλά τους λόγους!

Ένα με τους συγγενείς των αγνοουμένων

Συνολικά 44 χρόνια, ο Ανδρέας Μανώλης ήταν παρών και στους αγώνες των συγγενών αγνοουμένων. Άλλωστε ήταν και ο ίδιος  ένας από αυτούς αφού ο αδελφός του ο Τάσος, στρατιώτης του 361 ΤΠ στην Άσπρη Μούττη το 1974, είναι αγνοούμενος μέχρι και σήμερα. Πώς μπορούσε να μην τον αγγίζει ολοένα και περισσότερο; 

Χιλιάδες φωτογραφίες στο αρχείο του Ανδρέα Μανώλη, που σήμερα μοιάζουν περισσότερο με ρετρό εικόνες. Αρκετές από τις τραγικές μορφές των μανάδων των αγνοουμένων σήμερα δεν ζουν… Έφυγαν με τον καημό της διακρίβωσης της τύχης των παιδιών τους. Ανάμεσα στις μορφές αυτές και η μητέρα του, την οποία δεν ξεχώρισε ποτέ από τις άλλες. Όλες ζούσαν το ίδιο δράμα. Κάθε φωτογραφία του και μια συγκλονιστική ιστορία, την οποία θυμάται μέχρι και σήμερα. Μία προς μία… Έγνοια του πάντα μέσα από τις εικόνες του η υπόθεση των αγνοουμένων να γνωστοποιηθεί παντού. Να παραμείνει ζωντανή. Μέχρι τον εντοπισμό και του τελευταίου αγνοούμενου. Ελληνοκύπριου και Τουρκοκύπριου. 
Η κορύφωση του δράματος των αγνοουμένων στις εκταφές της ΔΕΑ. Κάποιες από αυτές ο Ανδρέας Μανώλης τις φωτογράφισε. Τα ευρήματα πολλές φορές σοκαριστικά, τα οποία αποκάλυπταν φρικαλεότητες. Ακολούθησαν οι κηδείες των ανευρεθέντων που ζωντάνευαν ξανά την τραγωδία του 1974.

Οι γυναίκες επιστρέφουν 

Το Μάρτιο του 1989 η Κίνηση «Οι γυναίκες επιστρέφουν», αποτελούμενη από γυναίκες διαφόρων κοινωνικών στρωμάτων, επαγγελμάτων και πολιτικών αποχρώσεων, αφού είχε δώσει δυναμικά το «παρών» της σε μεγαλειώδεις πορείες εντός και εκτός Κύπρου ζητώντας απελευθέρωση του νησιού και επιστροφή στα σπίτια τους, αποφασίζει να πορευθεί προς τα κατεχόμενα εδάφη της Κύπρου, σπάζοντας τον κλοιό της νεκρής ζώνης. 

Μαζί τους και ο Ανδρέας Μανώλης για να καλύψει την πορεία με την ομάδα που θα έσπαζε τον κλοιό για να μπει στην κατεχόμενη Άχνα. Από το Κάβο Γκρέκο με λεωφορεία καταφέρνουν να φτάσουν λίγο πριν την Άχνα. Οργανώνονται και υψώνοντας λευκές σημαίες φθάνουν στην εκκλησία της Αγίας Μαρίνας. Η συγκινησιακή φόρτιση τεράστια. 

Στο σημείο σε κάποια στιγμή φθάνει πλήθος Τούρκων στρατιωτών. Οι γυναίκες επιβιβάζονται στα λεωφορεία μετά τη λήξη της πορείας για να επιστρέψουν στη Λευκωσία. Τα μέλη της συντονιστικής επιτροπής μένουν πίσω για να βεβαιωθούν ότι έληξαν καλώς ώσπου σε κάποια στιγμή οι Τούρκοι αρχίζουν να τις τραβούν και να τις σπρώχνουν με αποτέλεσμα κάποιες να συλληφθούν. Μαζί τους και ο Ανδρέας Μανώλης. Του πήραν τη μηχανή και τα φιλμ. Τους επιβίβασαν σε λεωφορείο με κατεύθυνση το Λήδρα Πάλλας. Λίγο πριν μπει στο λεωφορείο τον πλησιάζει ο προσωπικός φωτογράφος του Ντενκτάς ο οποίος τον γνώριζε και τον ρώτησε εάν έχει άλλα φιλμ πάνω του και του τα ζήτησε. Στην αρχή ο Ανδρέας αρνήθηκε, στη συνέχεια υποχώρησε, του τα έδωσε. Ήταν τα τελευταία φιλμ που είχε χρησιμοποιήσει. Όταν οι κατοχικές αρχές θα παρέδιδαν τους συλληφθέντες στα Ηνωμένα Έθνη, τον πλησίασε, διακριτικά του έβαλε στην τσέπη τα φιλμ και τον κατευόδωσε. Ο Μανώλης όταν παρέδιδε τα φιλμ, πίστευε πως δεν θα τα έβλεπε ποτέ ξανά. Όταν επέστρεψε, η πρώτη του δουλειά ήταν να εμφανίσει τα φιλμ. Και ήταν όλες οι φωτογραφίες που έβγαλε εκεί. Άθικτες!

 Στα κατεχόμενα  

Σε κάθε ευκαιρία δημοσιογραφικής αποστολής προς τα κατεχόμενα πριν από το άνοιγμα των οδοφραγμάτων ο Ανδρέας Μανώλης δεν έμενε ποτέ πίσω. Φωτορεπορτάζ και στα κατεχόμενα σχεδόν με το ίδιο εντατικούς ρυθμούς όπως και στις ελεύθερες περιοχές. Εκλογικές μάχες, κομματικές διεργασίες, εκδηλώσεις διαμαρτυρίας και άλλα. Χτίζει σχέσεις αμοιβαίου σεβασμού με Τ/κ δημοσιογράφους. Το σκηνικό αλλάζει με το άνοιγμα των οδοφραγμάτων το 2003. Χιλιάδες κόσμος τις πρώτες μέρες, Ελληνοκύπριοι και Τουρκοκύπριοι, να περιμένουν στις ουρές για να «επισκεφθούν» το σπίτι τους. Οι ιστορίες που έχει να αφηγηθεί ο Ανδρέας Μανώλης και από το φωτορεπορτάζ στα κατεχόμενα πάμπολλες.

Το 1985 χάνει τη ζωή του σε ένα περίεργο τροχαίο δυστύχημα ο γιος του Ραούφ Ντενκτάς, Ραΐφ, στην Αμμόχωστο. Δημοσιογράφος στο επάγγελμα. Τον προηγούμενο χρόνο είχε προσφωνήσει την πρωτοχρονιάτικη εκδήλωση της Ένωσης Συντακτών Κύπρου όπου κάλεσε για επανένωση της Κύπρου. Συχνά- πυκνά και η αρθρογραφία του περιστρεφόταν γύρω από το ζήτημα της επανένωσης. 

Ο Ανδρέας Μανώλης μαζί με άλλους συναδέλφους πηγαίνουν να καλύψουν την κηδεία στην Αγία Σοφία. Δεν μένει μόνο εκεί όμως. Μετά την τελετή σπεύδει και στο κοιμητήριο να βγάλει φωτογραφίες. Διακριτικά τον παρακολουθούν μέλη της «αστυνομίας» των κατεχομένων με πολιτική περιβολή.

Ώσπου ο κλοιός σιγά σιγά στενεύει προς το μέρος και το αντιλαμβάνεται. 

Τον πάλαι ποτέ ισχυρό και άτεγκτο ηγέτη των Τουρκοκυπρίων Ραούφ Ντενκτάς φέρνουν υποβασταζόμενο στο κοιμητήριο παλιοί σύντροφοι του της ΤΜΤ. Ένας πατέρας-ράκος που έχασε το παιδί του. Ο Ανδρέας Μανώλης τον πλησιάζει τετ α τετ. «Συλλυπητήρια κύριε Ντεντκτάς». «Ευχαριστώ γιε μου…», του απαντά. Αμέσως ο κλοιός των «αστυνομικών» σπάει και ο ίδιος συνεχίζει απρόσκοπτα το έργο του. Χωρίς εξάρσεις, χωρίς προκλήσεις. Για την ε/κ πλευρά ο Ντενκτάς ήταν το αντίπαλο δέος, ωστόσο εκείνη τη στιγμή ήταν ένας πατέρας που θρηνούσε τον χαμό του παιδιού του. 

Κάθε δημοσιογραφική αποστολή και μια ιστορία

Στα χρόνια που ακολούθησαν, εκτός από τις συνομιλίες για τη λύση του Κυπριακού στη Χάγη, στο Μπούργκενστοκ και άλλες μεγάλες συνόδους, πολλές ήταν και οι δημοσιογραφικές αποστολές αλλά και τα ταξιδιωτικά εκτός Κύπρου. Από τον φλεγόμενο Λίβανο, τον πόλεμο Περσίας- Ιράκ, την ανάφλεξη στα Βαλκάνια, τα γεγονότα στο Κόσοβο και τα Σκόπια, την ανατροπή του Τσαουσέκσου στη Ρουμανία, μέχρι και τις πυρκαγιές στην Πελοπόννησο. Αποστολές μεταξύ ζωής και θανάτου, πολλές φορές χωρίς τη στήριξη κάποιου πρακτορείου και με προσωπικά του έξοδα. 

Σε αποστολή ως διπλωμάτης… Επιστροφή ως φοιτητής

Δεκέμβριος 1989. Στη Ρουμανία ξεσπούν βίαιες αναταραχές για την ανατροπή του επί πολλών ετών κομμουνιστή ηγέτη Νικολάε Τσαουσέσκου, η οποία θα σήμανε και το τέλος της κομμουνιστικής κυριαρχίας στη χώρα. Tα αεροδρόμια σε όλη τη χώρα κλείνουν. Παρών και εκεί ο Ανδρέας Μανώλης, ο οποίος βρίσκει τον τρόπο, παρόλο που τα αεροδρόμια της χώρας ήταν κλειστά, να φθάσει μέχρι το Βουκουρέστι. Εκείνη την περίοδο συνεργαζόταν με το Reuter και οι «πόρτες» άνοιγαν λίγο πιο εύκολα σε τέτοιες περιπτώσεις. Από την Πράγα, επιβιβάστηκε σε αεροσκάφος το οποίο θα πήγαινε στη Ρουμανία να πάρει ξένους διπλωμάτες.  Κατέβηκε στο Βουκουρέστι και για περισσότερες από 10 μέρες χτένιζε την περιοχή φωτογραφίζοντας τα γεγονότα που συνέβαιναν εκεί, πολλές φορές σπάζοντας ακόμα και το κέρφιου. Σε κάποια φάση συνελήφθη και του πήραν το διαβατήριο, ωστόσο λίγο αργότερα αφέθηκε ελεύθερος. Η επιστροφή στην Κύπρο άκρως επεισοδιακή. Το ελληνικό προξενείο μεριμνούσε για τη μεταφορά των Ελλαδιτών φοιτητών από τη Ρουμανία στην Ελλάδα. Ανάμεσα στους φοιτητές… και ο Ανδρέας Μανώλης. Οδικώς μέχρι τη Βουλγαρία, στη συνέχεια Θεσσαλονίκη, Αθήνα και απ’ εκεί επιστροφή αεροπορικώς στην Κύπρο. 

«Αυτόπτης μάρτυρας»

Πρόσφατα, ο Ανδρέας Μανώλης εξέδωσε το φωτογραφικό λεύκωμα «Αυτόπτης Μάρτυρας» με τη συμβολή του γραφίστα Πέτρου Παπαπέτρου και τα κείμενα του Στέλιου Παπαντωνίου. Μια ιδέα του διευθυντή της Κεντρικής Ασφαλιστικής Στέλιου Γιωργαλλίδη ο οποίος συνέβαλε και στη χορηγία της έκδοσης. Ο τίτλος; Πέρα για πέρα χαρακτηριστικός, αποδίδει την πραγματική διάσταση της επαγγελματικής πορείας του Ανδρέα Μανώλη. Η θεματολογία χωρισμένη σε τέσσερις ενότητες οι οποίες κεφαλαιοποιούνται γύρω από το Κυπριακό. 
1. Αγνοούμενοι
2. Πρόσφυγες-Εγκλωβισμένοι 
3. Κατεχόμενα 
4. Αντικατοχικές Πορείες, Η πορεία μας: Πρόεδροι, 2004 Το ΟΧΙ στο σχέδιο Ανάν, Ένταξη στην Ευρωπαϊκή Ένωση.

Μέσα από τις εικόνες, το λεύκωμα κεφαλαιοποιεί παράλληλα όλο το δράμα της Κύπρου. Την κατοχή, τις τραγικές φιγούρες των συγγενών αγνοουμένων, τους αγώνες, τις αντιστάσεις… Όλα. Με την ευχή να λειτουργήσει ως σειρήνα στη συλλογική μνήμη ότι το κυπριακό πρόβλημα παραμένει άλυτο και τα αποτελέσματά του είναι ακόμη εκεί, όσο και αν σιγά σιγά κάποιοι θέλουν να σβήσουν… Να χαθούν. 

44 χρόνια στις επάλξεις του φωτορεπορτάζ και ο Ανδρέας Μανώλης συνεχίζει να πορεύεται με τον ίδιο επαγγελματικό ζήλο που τον διακατείχε όταν ξεκινούσε το ταξίδι του. Σε πείσμα των καιρών που θέλουν τη φωτοειδησεογραφία να αργοπεθαίνει.

Από τα πρώτα βήματα στο φιλμ και στον σκοτεινό θάλαμο μέχρι την ψηφιακή τεχνολογία. Πάντα με την ίδια μαχητικότητα στην καρδιά των γεγονότων. Με την ίδια αντοχή. Πάντα με την ίδια αγάπη στον φακό.