Η εκλογή του νέου Πάπα, Ρόμπερτ Φράνσις Πρέβοστ, ο οποίος έλαβε το όνομα Λέων ΙΔ΄, φέρνει ξανά στο προσκήνιο ένα από τα πλέον συμβολικά τελετουργικά της Ρωμαιοκαθολικής Εκκλησίας: την αλλαγή του ονόματος του Ποντίφικα. Αν και δεν επιβάλλεται δογματικά, η υιοθέτηση νέου ονόματος αποτελεί παράδοση αιώνων και υποδηλώνει τη θεολογική, ποιμαντική και ιστορική κατεύθυνση της παποσύνης.
Ο Άγιος Πέτρος, ο πρώτος Πάπας
Η πρακτική ξεκινά με βιβλική βάση: ο Ιησούς μετονόμασε τον απόστολο Σίμωνα σε Πέτρο, θεμελιώνοντας την ιδέα του «νέου ονόματος» με νέο ρόλο. Ωστόσο, το έθιμο καθιερώθηκε επίσημα αιώνες αργότερα, όταν ο Πάπας Ιωάννης Β΄ (533-535) αρνήθηκε το βαπτιστικό του όνομα, Μερκούριος, λόγω της ειδωλολατρικής του προέλευσης (θεός Ερμής/Μερκούριος στη ρωμαϊκή μυθολογία). Σταδιακά, το έθιμο επεκτάθηκε και από τον 10ο αιώνα έγινε πάγια πρακτική, ιδίως από Πάπες μη ιταλικής καταγωγής που επιθυμούσαν να τονίσουν τη συνέχεια με ιταλούς προκατόχους τους.
Τι σημαίνει το όνομα που επιλέγει ένας Πάπας
Η επιλογή ονόματος από έναν νέο Πάπα θεωρείται δηλωτική των προθέσεων και του οράματός του. Το 2013, ο καρδινάλιος Χόρχε Μπεργκόλιο πήρε το όνομα Φραγκίσκος, τιμώντας τον Άγιο Φραγκίσκο της Ασίζης, προσδιορίζοντας ευθύς εξαρχής τη φιλανθρωπική, ειρηνική και περιβαλλοντική κατεύθυνση του παπικού του έργου.
Ο Ιωάννης είναι το πιο διαδεδομένο όνομα στην ιστορία των Παπών, με ιδιαίτερη βαρύτητα λόγω του Πάπα Ιωάννη XXIII (1958-1963), γνωστού ως «ο Καλός Πάπας». Συγκάλεσε τη Β΄ Βατικανή Σύνοδο και έπαιξε ρόλο στην αποκλιμάκωση της κρίσης των πυραύλων της Κούβας.
Υπάρχουν «απαγορευμένα» ονόματα;
Το Πέτρος είναι πρακτικά απαγορευμένο, καθώς θεωρείται ιερό λόγω του Αποστόλου Πέτρου, του πρώτου Πάπα. Επιπλέον, υπάρχει προφητεία ότι «ο Πέτρος Β΄» θα είναι ο τελευταίος Πάπας.
Άλλα ονόματα που αποφεύγονται είναι αυτά με ιστορικά αρνητικούς συνειρμούς, όπως Ουρβανός, λόγω του Ουρβανού Η΄ που δίκασε τον Γαλιλαίο, και Πίος, λόγω της αμφιλεγόμενης στάσης του Πίου ΧΙΙ στον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο.
Ονόματα με βαρύ συμβολισμό
Ονόματα όπως Λέων, εμπνευσμένο από τον Λέοντα XIII, που υποστήριξε την κοινωνική δικαιοσύνη και τις δίκαιες εργασιακές συνθήκες, ή Ιννοκέντιος, που συνδέεται με προσπάθειες κατά της διαφθοράς, θεωρούνται ισχυρά σήματα μεταρρυθμιστικής διάθεσης.
Πάπες από τον Νότιο Ημισφαίριο ενδέχεται να επιλέξουν ιστορικά ονόματα από τις πρώτες μη ευρωπαϊκές παποσύνες, όπως Γελάσιος, Μιλτιάδης ή Βίκτωρ, οι οποίοι κατάγονταν από την Αφρική.
Τα σπάνια ονόματα και η περίπτωση Φραγκίσκου
Στην ιστορία του παπικού θεσμού, 44 ονόματα έχουν χρησιμοποιηθεί μόνο μία φορά – ανάμεσά τους το Φραγκίσκος, που επιλέχθηκε για πρώτη φορά το 2013.
Η επιλογή του Λέων ΙΔ΄ από τον Ρόμπερτ Πρέβοστ υποδηλώνει ενδεχομένως αναφορά στον Λέοντα XIII, με έμφαση στην κοινωνική διδασκαλία της Εκκλησίας. Ταυτόχρονα, το γεγονός ότι είναι ο πρώτος Αμερικανός Πάπας προσθέτει ιστορικό βάρος και σημασία στην επιλογή ενός ονόματος με κλασικό παπικό αποτύπωμα.
