Μπορεί να μειώθηκε ο αριθμός των αγωγών, των προσφυγών αλλά και των διαιτησιών με τις οποίες βρίσκεται αντιμέτωπο το κράτος, ωστόσο, αποτελούν και για το 2026 έναν από τους πιο σοβαρούς δημοσιονομικούς κινδύνους. Και αυτό, λόγω του κινδύνου απόδοσης κρατικών αποζημιώσεων εκατοντάδων εκατομμυρίων ευρώ, που διεκδικούν οι αιτητές από το κράτος.
Στην περίπτωση που η Δημοκρατία κληθεί να καλύψει πιθανές υποχρεώσεις από δικαστικές αποφάσεις αλλά και από διαιτησίες, ίσως αυτές να προκαλέσουν τρύπα στα δημόσια οικονομικά. Μάλιστα, υπάρχουν περιπτώσεις όπου το οικονομικό κόστος για το κράτος είναι ιδιαίτερα μεγάλο.
Ο αριθμός των αγωγών, των εφέσεων, των προσφυγών και των διαιτησιών που «τρέχουν» ανέρχονται σε 69. Εξάλλου, σε σχέση με την αντίστοιχη περσινή περίοδο ο αριθμός τους είναι σαφώς μειωμένος, καθώς ήταν 195. Ωστόσο, δεν ξεκαθαρίζεται εάν αυτό ισχύει και για το ύψος των απαιτήσεων που διεκδικούνται μέσω της δικαιοσύνης.
Ποιες υποθέσεις τρέχουν
Βάσει των στοιχείων που περιλαμβάνονται στην Έκθεση Δημοσιονομικών Κινδύνων που συνοδεύει τον κρατικό προϋπολογισμό του 2026, είναι σε εξέλιξη 41 δικαστικές υποθέσεις που αφορούν τις οντότητες της γενικής κυβέρνησης, τις κρατικές επιχειρήσεις και τους κρατικούς οργανισμούς.
Παράλληλα, σε εξέλιξη βρίσκονται και 28 αγωγές κατά των Αρχών Τοπικής Αυτοδιοίκησης. Πάντως, το κόστος των απαιτήσεων για κάθε υπόθεση διαφορετικά κυμαίνεται μεταξύ €500 χιλ. και πέραν των €2 εκατ.
Αναλυτικά, για 16 αγωγές, προσφυγές κλπ στις οντότητες της γενικής κυβέρνησης, οι αποζημιώσεις που διεκδικούν οι παραπονούμενοι που έχουν κινηθεί νομικά κατά της Δημοκρατίας κυμαίνονται μεταξύ €500 χιλ. μέχρι €2 εκατ. Στην ίδια κλίμακα των απαιτήσεων βρίσκονται και 18 αγωγές κατά των τοπικών αρχών. Παράλληλα, αποζημιώσεις από κρατικούς οργανισμούς, επιχειρήσεις και οντότητες της γενικής κυβέρνηση που απαιτούν 22 ενάγοντες, ξεπερνούν τα €2 εκατ. για κάθε υπόθεση.
Σκούρα τα πράγματα είναι και για αρχές τοπικής αυτοδιοίκησης, καθώς για οκτώ περιπτώσεις οι αποζημιώσεις ξεπερνούν τα €2 εκατ.
Την ίδια ώρα, οι απαιτήσεις για πέντε υποθέσεις διαιτησίας, ξεπερνούν το €1 εκατ. για έκαστη περίπτωση. Οι δημοσιονομικοί κίνδυνοι για τη γενική κυβέρνηση, προκύπτουν σε περίπτωση που εκδοθεί απόφαση δικαστηρίου εναντίον της Δημοκρατίας οπότε επιβάλλεται η καταβολή χρηματικών αποζημιώσεων στους ενάγοντες. Σε περίπτωση που οι χρηματικές αποζημιώσεις είναι ψηλές τότε επηρεάζονται αρνητικά τα δημόσια οικονομικά και κατά συνέπεια η μη επίτευξη των δημοσιονομικών στόχων που τίθενται με όλα τα αρνητικά συνεπακόλουθα. Σε σχέση με τους δημοσιονομικούς κινδύνους που προκύπτουν για τις 22 οντότητες γενικής κυβέρνησης και τις τοπικές αρχές (20 Δήμους και κοινότητες) αφορούν είτε αγωγές τρίτων είτε αγωγές υπαλλήλων κατά των οντοτήτων.
Βαρύ το οικονομικό κόστος
Αξίζει να σημειωθεί πως πέραν των πιο πάνω υποθέσεων, τόσο για την κεντρική κυβέρνηση όσο και για τον ευρύτερο δημόσιο τομέα υπάρχει και αριθμός αγωγών και προσφυγών για τις οποίες δεν ήταν εφικτό να συλλεχθούν στοιχεία.
Πάντως, εάν κάποιος συνυπολογίσει το ύψος των αποζημιώσεων που απαιτούνται από τους παραπονούμενους, μπορεί να αντιληφθεί το μέγεθος του προβλήματος, γι αυτό το κράτος προχώρησε σε στρατηγικό πλάνο για την αναχαίτηση των κινδύνων. Για την κεντρική κυβέρνηση, οι δικαστικές αγωγές,εφέσεις, προσφυγές και διαιτησίες αφορούν τις εξής υποθέσεις:
-Αγωγές τρίτων για οικονομικές απαιτήσεις για προσφορές που δεν τους κατακυρώθηκαν, διοικητικές πράξεις ή από συμβόλαια για εκτέλεση κυβερνητικών έργων και συμβόλαια συντήρησης.
-Αγωγές τρίτων των οποίων η οικονομική τους θέση επηρεάστηκε αρνητικά από τις αποφάσεις του Μαρτίου του 2013 για αναδιάρθρωση του χρηματοπιστωτικού τομέα.
– Αγωγές τρίτων για ατυχήματα/ τραυματισμούς/ θέματα υγείας που συνέβησαν, και κατά την εκτίμηση των εναγόντων την ευθύνη φέρει η Κυπριακή Δημοκρατία.
-Αγωγές τρίτων για απαλλοτριώσεις στοιχείων πάγιου ενεργητικού (κυρίως γης) που κατά την εκτίμηση των εναγόντων έχουν υποστεί οικονομική ζημιά είτε αυτή αφορά την εκτιμώμενη αξία της απαλλοτριωθείσας γης ή/και πιθανά διαφυγόντα κέρδη από τη μη χρήση των εν λόγω στοιχείων πάγιου ενεργητικού.
Το πλάνο αναχαίτισης των κινδύνων
Εδώ και χρόνια το κράτος λειτουργεί προληπτικά, λαμβάνοντας σειρά μέτρων τα οποία θα συμβάλουν στην αναχαίτιση των κινδύνων. Το κυβερνητικό πλάνο για τη γενική κυβέρνηση προβλέπει τη συμπερίληψη κονδυλίου στον κρατικό προϋπολογισμό για κάλυψη τόσο των αποζημιώσεων όσων και των δαπανών που προκύπτουν από τις δικαστικές αποφάσεις.
Επιπρόσθετα, για τις υποθέσεις που δεν έχουν ολοκληρωθεί στα δικαστήρια, το κράτος ενεργεί βάσει του Συντάγματος, των διοικητικών διαδικασιών και των νομοθετικών διατάξεων. Επίσης, χρησιμοποιεί μεθόδους εξωδικαστικής διευθέτησης διαφορών που συνήθως αποτελεί μία πιο γρήγορη και λιγότερο δαπανηρή οδό αντιμετώπισης διαφορών.
Τέλος, για τις οντότητες της γενικής κυβέρνησης, μέσω του κώδικα δημόσιας διακυβέρνησης εφαρμόζονται τα τελευταία χρόνια συγκεκριμένες δράσεις οι οποίες συμβάλουν στη μείωση των κινδύνων που προέρχονται από δικαστικές αποφάσεις εναντίον τους. Στο επίκεντρο του κυβερνητικού σχεδιασμού μετριασμού των κινδύνων είναι η ενίσχυση του συγκεκριμένου κώδικα.
Πληρώθηκαν αποζημιώσεις €202 εκατ. για τ/κ περιουσίες
Δεκάδες υποθέσεις που καταχωρούνται στα Δικαστήρια είναι ενάντιο του κηδεμόνα τ/κ περιουσιών, μέσω των οποίων οι απατήσεις κυμαίνονται από €500 χιλ. μέχρι πέραν των €2 εκατ. Κατά τη διαδικασία των αγωγών, προσβάλλεται η εξουσία που έχει δια νόμου ο κηδέμονας τ/κ περιουσιών για να έχει υπό τη διαχείριση του, τις τουρκοκυπριακές περιουσίες που βρίσκονται στις ελεύθερες περιοχές, τις οποίες εγκατέλειψαν οι ιδιοκτήτες τους λόγω της τουρκικής εισβολή του 1974. Η συγκεκριμένη εξουσία ωστόσο ήδη κρίθηκε συνταγματική, νόμιμη και αιτιολογημένη, μέσα από σωρεία αποφάσεων του Ανώτατου Δικαστηρίου της Κυπριακής Δημοκρατίας.
Ωστόσο, η σημερινή νομοθεσία ενδεχομένως να μην καλύπτει τις περιπτώσεις των πιο συγκεκριμένων αγωγών για τις οποίες έχουν γίνει απαλλοτριώσεις τ/κ περιουσιών.
Ήδη, τα ποσά των απαλλοτριώσεων έχουν μεταφερθεί στο Ταμείο Διαχείρισης τ/κ περιουσιών, το οποίο ενδεχομένως να κληθεί να τα καταβάλει στους ιδιοκτήτες τους. Μέχρι στιγμής έχουν καταχωρηθεί απαιτήσεις τ/κ ιδιοκτητών για καταβολή αποζημιώσεων ύψους €202 εκατ.
Την ίδια ώρα, οι κίνδυνοι που πιθανόν να πλήξουν τα δημόσια οικονομικά σε σχέση με τις κρατικές επιχειρήσεις και οργανισμούς, προκύπτουν από τις εξής υποθέσεις:
-Αγωγές τρίτων είτε από συμβάσεις είτε από ζημιές σε ιδιωτικές περιουσίες κατά την εκτέλεση εργασιών.
-Αγωγές/προσφυγές υπαλλήλων λόγω προαγωγών/ μισθολογικών κλιμάκων ή και άλλων θεμάτων προσωπικού.
Σε σχέση με τους κινδύνους που βρίσκονται αντιμέτωποι οι δήμοι και κοινότητες, αυτές σχετίζονται με αγωγές τρίτων είτε από συμβάσεις είτε από ζημιές σε ιδιωτικές περιουσίες κατά την εκτέλεση εργασιών. Επίσης, προκύπτουν από αγωγές και προσφυγές υπαλλήλων λόγω προαγωγών, μισθολογικών κλιμάκων ή και άλλων θεμάτων προσωπικού.
