Στις 4 Μαρτίου 1964 το Συμβούλιο Ασφαλείας των Ηνωμένων Εθνών αποφάσιζε ομόφωνα την υιοθέτηση του ψηφίσματος 186(1964) με την οποία «συστήνει τη δημιουργία, με τη συναίνεση της κυβέρνησης της Κύπρου, μιας Ειρηνευτικής Δύναμης των Ηνωμένων Εθνών στην Κύπρο»… και παράλληλα «συστήνει όπως η Δύναμη σταθμεύει για μια περίοδο τριών μηνών». Από εκείνη ημέρα έχουν παρέλθει εξήντα χρόνια καθώς «η παρούσα κατάσταση αναφορικά με την Κύπρο […]μπορεί να επιδεινωθεί περαιτέρω αν δεν ληφθούν αμέσως επιπρόσθετα μέτρα για διατήρηση της ειρήνης και αναζήτησης μιας διαρκούς λύσης». Οι λόγοι για τους οποίους συστάθηκε η ΟΥΝΦΙΚΥΠ τον Μάρτη του 1964 δεν έχουν εκλείψει.
Οι πρώτοι Ειρηνευτές από τον Καναδά φτάνουν στο νησί λίγες ημέρες μετά την υιοθέτηση του ψηφίσματος και μαζί με τους Βρετανούς και Φινλανδούς συναδέλφους τους και δημιουργούν την ΟΥΝΦΙΚΥΠ (UNFICYP – United Nations Forces in Cyprus). Έκτοτε, πάνω από 100 χιλιάδες Ειρηνευτές έχουν υπηρετήσει στο νησί, αρκετοί εκ των οποίων προέρχονται από δεκάδες χώρες οι οποίες δεν υπήρχαν ως κρατικές οντότητες, μέλη των Ηνωμένων Εθνών, όταν ο ΟΗΕ αποφάσιζε τη σύσταση της ΟΥΝΦΙΚΥΠ.
Οι όροι εντολής της Δύναμης, σύμφωνα με τον Αλίμ Σιντίκ- εκπρόσωπος Τύπου της ειρηνευτικής δύναμης των Ηνωμένων Εθνών- εμπεριέχουν τρεις σημαντικές πτυχές:
>Πρώτον, είναι η πρόληψη εντάσεων ανάμεσα στις δύο πλευρές.
>Δεύτερον, είναι η συμβολή στη διατήρηση του νόμου και της τάξης εντός της νεκρής ζώνης. Τρίτον, να συμβάλει στο να έρθουν οι δυο πλευρές κοντά και να προετοιμάσει το έδαφος για μια διευθέτηση, οικοδομώντας εμπιστοσύνη ανάμεσα τους.
Συναντήσαμε τον Αλίμ Σιντίκ στο αρχηγείο της ΟΥΝΦΙΚΥΠ το οποίο βρίσκεται στη νεκρή ζώνη κοντά στο εγκαταλελειμμένο αεροδρόμιο Λευκωσίας, κάπου στο μέσο της γραμμής καταπαύσεως του πυρός, στην περιοχή της κυπριακής πρωτεύουσας. Η παρουσία της ΟΥΝΦΙΚΥΠ χωρίζεται χρονικά σε δύο περιόδους. Η πρώτη περίοδος είναι τη δεκαετία 1964-1974, κατά την οποία κύρια αποστολή «ήταν η πρόληψη εντάσεων ανάμεσα στις δύο πλευρές». Και από το 1974 και μετά ήταν η δημιουργία της ντε φάκτο νεκρής ζώνης με την προσοχή να στρέφεται εντός της συγκεκριμένης περιοχής.
«Αυτή τη στιγμή έχουμε κάτι περισσότερους από 800 στρατιωτικούς ειρηνευτές από 17 διαφορετικές χώρες, οι οποίοι υπηρετούν εδώ στην Κύπρο», σημειώνει ο Αλίμ Σιντίκ με τρία κύρια αποσπάσματα: «Το βρετανικό απόσπασμα το οποίο έχει την ευθύνη εντός και γύρω από τη Λευκωσία, που είναι το κεντρικό τμήμα της νεκρής ζώνης. Το αργεντίνικο απόσπασμα που βρίσκεται στα δυτικά και το σλοβάκικο το οποίο αναπτύχθηκε στο ανατολικό τμήμα της νεκρής ζώνης». Το κάθε ένα από αυτά τα αποσπάσματα στελεχώνεται από 240-250 ειρηνευτές. Σε καθημερινή βάση βρίσκονται σε επαφή με τις δύο αντίπαλες δυνάμεις, τον τουρκικό στρατό από τη μια και την Εθνική Φρουρά από την άλλη.
Όπως εξηγεί ο εκπρόσωπος της ΟΥΝΦΙΚΥΠ «η δουλειά των ειρηνευτών είναι να μπορούν να οικοδομούν ισχυρές λειτουργικές σχέσεις με τις αντίπαλες πλευρές ώστε να μπορούν να επιλύονται προβλήματα και εντάσεις εντός της νεκρής ζώνης». Ο Αλίμ Σιντίκ σημειώνει παράλληλα πως «λίγοι άνθρωποι εκτός Κύπρου συνειδητοποιούν ότι οι δύο πλευρές στο νησί δεν μιλούν μεταξύ τους και ότι εμείς είμαστε ο μόνος δίαυλος επικοινωνίας μέσω του οποίου μπορούν να επιλυθούν ζητήματα μεταξύ των δύο πλευρών». Τονίζει δε πως «ο ρόλος των ειρηνευτών μας, ως σύνδεσμος, είναι επιτακτικός όσον αφορά τη διατήρηση της ειρήνης σε όλη τη νεκρή ζώνη».
Την στρατιωτική αποστολή της Ειρηνευτικής Δύναμης των Ηνωμένων Εθνών στην Κύπρο την υποστηρίζει και μια ομάδα από 69 αστυνομικούς, μέλη της ΟΥΝΦΙΚΥΠ, προερχόμενοι από 13 διαφορετικές χώρες. «Ο κύριος συνεισφορέας αστυνομικών στην ΟΥΝΦΙΚΥΠ είναι η Ιρλανδία, ενώ έχουμε και σημαντικούς αριθμούς αστυνομικών από την Ιταλία, τη Σερβία και άλλες χώρες», αναφέρει ο Α. Σιντίκ, ο οποίος δράττεται της ευκαιρίας για να εκφράσει τις ευχαριστίες της δύναμης προς τον Γερμανό Πρόεδρο ο οποίος λίγες ημέρες προηγουμένως είχε ανακοινώσει την αποστολή Γερμανών αστυνομικών οι οποίοι θα ενταχθούν στην ΟΥΝΦΙΚΥΠ. Ο ρόλος της αστυνομικής δύναμης της ΟΥΝΦΙΚΥΠ είναι εξίσου σημαντικός καθώς βρίσκεται σε συνεργασία με την αστυνομία εκατέρωθεν της νεκρής ζώνης για την αντιμετώπιση θεμάτων νόμου και τάξης όπως και ποινικών ζητημάτων που μπορεί να προκύπτουν εντός της περιοχής. Λειτουργεί ως σημείο επικοινωνίας από εκπροσώπους των δύο πλευρών για την αντιμετώπιση ζητημάτων που προκύπτουν μέσα από τη διακίνηση προσώπων από το βορρά προς το νότο.
Σε αυτές τις δύο ομάδες υπάρχει και μια τρίτη η οποία ασχολείται με σειρά πολιτικών υποθέσεων. Η ομάδα αυτή έχει ένα πολυεπίπεδο έργο να αποτελέσει ξεκινώντας από την προώθηση μέτρων οικοδόμησης εμπιστοσύνης ανάμεσα στις δύο πλευρές και φτάνει μέχρι την αντιμετώπιση πολλών πολιτικών δραστηριοτήτων που μπορεί να συμβούν εντός της νεκρής ζώνης (διευκόλυνση στην πρόσβαση σε γη και σπίτια από αγρότες, παρεμβάσεις κ.λπ.). Πέραν αυτών το πολιτικό τμήμα της ΟΥΝΦΙΚΥΠ, όπως εξηγεί ο εκπρόσωπος της, συμβάλλει υποστηρικτικά και στην Αποστολή Καλών Υπηρεσιών, που εμπλέκεται στη διαδικασία των συνομιλιών στο Κυπριακό.
Μια παγωμένη σύγκρουση
Η περίπτωση της Κύπρου, όσον αφορά τις ειρηνευτικές αποστολές των Ηνωμένων Εθνών είναι διαφορετική και γι’ αυτό πολλές φορές τέθηκε το ερώτημα εάν χρειάζεται η ΟΥΝΦΙΚΥΠ. Όπως εξηγεί ο Αλίμ Σιντίκ «το προφίλ των ειρηνευτών που βλέπετε στην Κύπρο είναι διαφορετικό απ’ αυτό που θα μπορεί να δείτε στην Αφρική ή την Ασία». Στην περίπτωση της Κύπρου πρόκειται για «μια παγωμένη σύγκρουση» και «εστιάζουμε περισσότερο στην πρόληψη των εντάσεων και την οικοδόμηση σχέσεων ανάμεσα στις δύο πλευρές». Οπότε και «οι τύποι των ειρηνευτών που ψάχνουμε δεν είναι αυτοί που κυκλοφορούν με όπλα και τανκς» αλλά «ψάχνουμε για διπλωμάτες-στρατιώτες». Γι’ αυτό και στην Κύπρο βρει κανείς αστυνομικούς που προέρχονται από χώρες όπου το κράτος δικαίου είναι πολύ ανεπτυγμένο, είναι άρτια εκπαιδευμένοι και εξαιρετικά πειθαρχημένοι «επειδή θα μπορούν να συμμετέχουν περισσότερο σε διαπραγματεύσεις και συζητήσεις ανάμεσα στις δύο πλευρές παρά σε στρατιωτικές τακτικές».
Ο εκπρόσωπος της ΟΥΝΦΙΚΥΠ συνεχίζει: «Το προφίλ των ειρηνευτών μας είναι κάτι ανάμεσα σε μισό διπλωμάτες μισό στρατιωτικοί. Διαπραγματεύονται, επιλύουν εντάσεις, οικοδομούν εμπιστοσύνη και αποφεύγουν την χρήση βίας». Ωστόσο εάν οι περιστάσεις το απαιτήσουν τότε μπορούν να καταφύγουν στη χρήση βίας «ως έσχατη λύση, μόνο στις απολύτως ακραίες περιστάσεις, για προστασία των ειρηνευτικών μας δυνάμεων». Και μέσω αυτής της τακτικής έχει καταφέρει η ΟΥΝΦΙΚΥΠ να αποτρέψει συγκρούσεις εντός της νεκρής ζώνης και γενικά να διατηρείται μια σταθερή κατάσταση. «Και αυτό απαιτεί καθημερινή σκληρή δουλειά από μέρους των ειρηνευτών μας», συμπληρώνει ο εκπρόσωπος της ΟΥΝΦΙΚΥΠ.
Συχνά μπαίνει το ερώτημα «πως ξέρουμε αν έχουμε επιτύχει εδώ ή όχι», και η απάντηση είναι: «Η δουλειά μας είναι να σταματούμε τις εντάσεις από του να αυξάνονται και τα επεισόδια από του να συμβαίνουν. Γι’ αυτό και… no news, good news (όταν δεν υπάρχουν νέα, τα νέα είναι καλά). Και εκεί είναι που εστιάζομαι την προσοχή μας, να μην δημιουργούμε ειδήσεις, αλλά να τις αποτρέπουμε και να διασφαλίζουμε ότι υπάρχει μια πλατφόρμα σταθερότητας για να μπορέσουν οι δυο πλευρές να έρθουν πιο κοντά».
Απ’ εκεί και πέρα μπορεί να άλλαξαν τα μέσα που χρησιμοποιούν σήμερα οι ειρηνευτές για να επιτηρούν όλο το μήκος της γραμμής καταπαύσεως του πυρός, αλλά δεν έχει αλλάξει η βασική της αποστολή που είναι η διατήρηση της ηρεμίας και της αποφυγής αντιπαραθέσεων.
Μακροβιότερη ειρηνευτική αποστολή με θυσίες
Το έργο της ειρηνευτικής δύναμης στο νησί επηρεάζεται και από το γενικότερο πολιτικό κλίμα στο νησί και η εμπειρία δείχνει πως «όταν οι πλευρές δεν βρίσκονται στο τραπέζι να συνομιλούν, αυτό συχνά μεταφράζεται σε ανασφάλεια εντός της νεκρής ζώνης».
Και επειδή υπάρχει μια αμφίδρομη σχέση, μπορεί γεγονότα εντός της νεκρής ζώνης να επηρεάσουν τις πολιτικές συζητήσεις, αλλά και από την άλλη μπορεί οι συνομιλίες να επηρεάσουν πράγματα που συμβαίνουν εντός της νεκρής ζώνης. Σ’ αυτό έρχεται να παίξει καθοριστικό ρόλο η ειρηνευτική δύναμη ως υποστηρικτικό εργαλείο στην Αποστολή Καλών Υπηρεσιών αλλά και στο έργο που απεσταλμένου των Ηνωμένων Εθνών, ακόμα και μετά από τόσα χρόνια που οι δύο πλευρές δεν συνομιλούν μεταξύ τους.
Αν δεν ήταν εδώ ο ΟΗΕ, υπογραμμίζει ο Αλίμ Σιντίκ, τότε τα πράγματα θα ήταν πολύ διαφορετικά και ενδεχομένως και επικίνδυνα με πιθανά επεισόδια εντός της νεκρής ζώνης να μετεξελίσσονταν σε διεθνή επεισόδια, όπως καταδεικνύουν και τα πρόσφατα γεγονότα στην Πύλα.
187 νεκροί ειρηνευτές
Η Ειρηνευτική Δύναμη των Ηνωμένων Εθνών στην Κύπρο είναι μια από τις μακροβιότερες αποστολές του ΟΗΕ. Η πρώτη ειρηνευτική αποστολή που εγκρίθηκε από το Συμβούλιο Ασφαλείας των Ηνωμένων Εθνών είναι εκείνη της Ιερουσαλήμ. Είχε αποφασιστεί την αποστολή ειρηνευτών παρατηρητών.
Η Κύπρος είναι η μακροβιότερη ειρηνευτική αποστολή με ενεργά αναπτυγμένους στρατιωτικούς ειρηνευτές επί του εδάφους, οι οποίοι συνεχίζουν μέχρι και σήμερα – 60 χρόνια μετά – να εκτελούν περιπολίες επί του εδάφους. Και η αποστολή για διατήρηση της ειρήνης στο νησί δεν ήταν χωρίς κόστος. Η ΟΥΝΦΙΚΥΠ μετρά μέχρι σήμερα 187 νεκρούς, με τον τελευταίο ειρηνευτή που έχασε τη ζωή του να είναι το 2015 μετά από ατύχημα. Οι περισσότεροι νεκροί καταγράφονται τις δεκαετίες ’60 και του ’70 όπου υπήρχαν εντάσεις και συγκρούσεις στο νησί. Η ΟΥΝΦΙΚΥΠ προγραμματίζει με την ευκαιρία της συμπλήρωσης 60 χρόνων ύπαρξής της μια σειρά εκδηλώσεων προς τιμή όλων εκείνων που εργάστηκαν και συνεχίζουν να εργάζονται για τη διατήρηση της ειρήνης στο νησί. Ο Αλίμ Σιντίκ θυμάται πως τα οκτώ χρόνια που βρίσκεται στο νησί η μεγαλύτερη πρόκληση που είχε να αντιμετωπίσει τη ΟΥΝΦΙΚΥΠ ήταν τα επεισόδια στην Πύλα το περασμένο καλοκαίρι. «Ήταν ένα σοκαριστικό γεγονός» σημειώνει, και προσθέτει πως στο τέλος «καταφέραμε να μειώσουμε την ένταση και να βρούμε ένα τρόπο να προχωρήσουμε μπροστά».
Σήμερα «εργαζόμαστε στενά με τις δύο πλευρές για να αποτρέψουμε να ξανασυμβεί ένα τέτοιο περιστατικό». Ο εκπρόσωπος της ΟΥΝΦΙΚΥΠ εκφράζει παράλληλα ευχαριστίες προς τη διεθνή κοινότητα αλλά και το Συμβούλιο Ασφαλείας για την υποστήριξη που δόθηκε.
