Την περασμένη βδομάδα ο πλανήτης ξύπνησε με την πιθανότητα κλιμάκωσης του πολέμου στη Μέση Ανατολή να έρχεται ακόμη πιο κοντά. Η επίθεση του Ιράν στο Ισραήλ, την ίδια ώρα που μαίνεται το μέτωπο στη Λωρίδα της Γάζας έδειξε πόσο λεπτή είναι η γραμμή ανάμεσα στην ένταση και τη σύρραξη.

Μια περιφερειακή σύγκρουση με άμεση εμπλοκή του Ιράν και του Ισραήλ θα είναι το χειρότερο σενάριο εκτίμησε στην συνέντευξή της στον Φιλελεύθερο η Ινώ Αφεντούλη εκτελεστική διευθύντρια του Ινστιτούτου Διεθνών Σχέσεων του Παντείου Πανεπιστημίου. Ιδιαίτερα δυσμενείς θα είναι οι συνέπειες για την Κύπρο αλλά και για την Ελλάδα, οι οποίες έχουν επενδύσει πολλά στη βελτίωση των σχέσεων τους με το Ισραήλ.

Εξαιτίας του πολέμου κάθε άλλη δραστηριότητα έχει σταματήσει και αυτό δεν είναι καθόλου θετικό εκτιμά η Ινώ Αφεντούλη. «Η αστάθεια δεν ευνοεί την οικονομική συνεργασία, τα σχέδια ανάπτυξης, ούτε και την προστασία του περιβάλλοντος, που είναι πολύ βασική υπόθεση για την Μεσόγειο», επεσήμανε.

Οι συνέπειες είναι ήδη αισθητές και θα γίνουν ακόμη περισσότερο στην περίπτωση που τα πράγματα χειροτερέψουν. Κανένας δεν αμφιβάλλει, ανέφερε, πως θα δούμε μεγαλύτερες μεταναστευτικές ροές με την Κύπρο να υφίσταται ως κράτος πρώτης γραμμής, μεγάλες πιέσεις, όπως έγινε με τον πόλεμο στη Συρία. «Είναι μεγάλη η πληγή που δημιουργείται από αυτή τη σύγκρουση διότι η Μεσόγειος, τα σύνορα της Ευρωπαϊκής Ένωσης υποδέχεται από την Ασία, τη Μέση Ανατολή και την Αφρική.

Για τις δυο χώρες το Ισραήλ είναι ένας σημαντικός σύμμαχος και για αυτό η αλληλεγγύη τους δεν πρέπει να σταματήσει. Αυτό δεν σημαίνει πως Λευκωσία και Αθήνα δεν υποστηρίζουν το δίκαιο του παλαιστινιακού λαού, αλλά οφείλουν πρωτίστως να διασφαλίσουν τα δικά τους συμφέροντα. «Αυτό βέβαια δεν σημαίνει πως δεν υποστηρίζουμε τα δίκαια του παλαιστινιακού λαού. Υποστηρίζουμε τα δύο κράτη αλλά οι διεθνείς σχέσεις είναι πολλές φορές κυνικές και είναι σημαντικό να βλέπουμε το συμφέρον μας», επεσήμανε.

-Το Ισραήλ είχε υπολογίσει τι θα ακολουθούσε χτυπώντας το προξενείο του Ιράν στη Δαμασκό; Και γιατί κατά τη γνώμη σας προχώρησε σε μια τόσο παρακινδυνευμένη επίθεση;

-Είναι δύσκολο να γνωρίζουμε τι έχει προηγηθεί ως προς τον σχεδιασμό των Ισραηλινών. Πρέπει, όμως να θυμηθούμε πως δεν είναι η πρώτη φορά που το Ισραήλ χτυπά ιρανικούς στόχους, είναι κάτι που έχει γίνει πολλές φορές στο παρελθόν και το έχει κάνει σε στόχους του πυρηνικού προγράμματος της Τεχεράνης. Του χτυπήματος στη Δαμασκό προηγήθηκε σχεδιασμός δεν ήταν κάτι τυχαίο. Εκτιμώ πως αποσκοπούσε στο να στείλει μήνυμα στο Ιράν να μην εμπλέκεται μέσω της Χεζμπολάχ ή των ανταρτών Χούθι στο τι γίνεται στον πόλεμο της Λωρίδας της Γάζας. Οι Ισραηλινοί πρέπει να είχαν συνυπολογίσει πως θα είχαν αντίποινα, καθώς διαθέτουν ένα στρατιωτικό μηχανισμό με μεγάλη ακρίβεια και επιτυχίες στο ενεργητικό τους.

-Τι θα σημαίνει μια γενικευμένη σύγκρουση μεταξύ του Ιράν και του Ισραήλ; Πως μπορεί να εξελιχθεί μια περιφερειακή σύγκρουση στην οποία θα συμμετάσχουν χώρες της Μέσης Ανατολής αλλά και μη κρατικοί δρώντες όπως η Χεζμπολάχ;

-Αυτό θα ήταν το χειρότερο, δυνατό σενάριο. Βλέποντας όμως τα πράγματα ρεαλιστικά παρατηρούμε πως το Ιράν δεν έχει συμμάχους στην περιοχή. Έχει για παράδειγμα τη Χεζμπολάχ, όμως η σιιτική οργάνωση είναι ένας μη κρατική οργάνωση. Υποθετικά μιλώντας και δεν πιστεύω πως είναι ένα πιθανό σενάριο, αν έχουμε περιφερειακό πόλεμο με το Ιράν από τη μια και από την άλλη τη Σαουδική Αραβία, τα ΗΑΕ ή την Ιορδανία να συντάσσονται με το Ισραήλ, η πλάστιγγα δεν θα γείρει προς την πλευρά της Τεχεράνης. Για αυτό και μετά την επίθεση κατά του Ισραήλ, το Ιράν έστειλε μήνυμα προς όλες τις κατευθύνσεις πως δεν επιθυμεί να συνεχιστεί η σύγκρουση.

-Άρα αν μια γενικευμένη σύγκρουση είναι ένα απομακρυσμένο ενδεχόμενο, πως βλέπετε να εξελίσσεται η κατάσταση;

-Πιστεύω πως θα συνεχιστεί το σίριαλ, αν μπορούμε να το ονομάσουμε έτσι, των απρόβλεπτων χτυπημάτων ανάμεσα στις δύο χώρες, όπως έγινε με το πλήγμα τα ξημερώματα της Παρασκευής. Είναι το λιγότερο κακό σενάριο, κατά την γνώμη μου. Αυτό που πρέπει να λάβουμε υπόψη είναι πως το καινούριο μέτωπο άνοιξε ενώ μαίνεται και ο πόλεμος στη Λωρίδα της Γάζας. Ή θα επικρατήσει η λογική να δοθεί από το Ισραήλ τώρα λύση μια ισχυρή, στρατιωτική απάντηση ή θα υιοθετηθεί η προτροπή των ΗΠΑ και των άλλων χωρών για να δοθεί μια διπλωματική λύση, μέσω διαπραγματεύσεων. Αυτή τη χρονική στιγμή δεν μπορούμε να πούμε με σιγουριά ποια επιλογή θα επικρατήσει.

-Υπάρχουν ενδείξεις πως το Ισραήλ σχεδιάζει να χτυπήσει τις πυρηνικές εγκαταστάσεις του Ιράν; Και αν το κάνει μπορεί να αποφέρει σημαντικό πλήγμα ή απλά θα εξαγριώσει ακόμη περισσότερο τους Ιρανούς μουλάδες;

-Η καταστροφή του ιρανικού πυρηνικού προγράμματος είναι στρατηγικός στόχος του Ισραήλ. Για αυτό κατά διαστήματα έγιναν επιχειρήσεις εναντίον του ιρανικού, πυρηνικού προγράμματος, που δεν μπορούν, όμως, να αποδοθούν ανοικτά στο Ισραήλ και που απέφεραν πλήγματα στη διαδικασία ανάπτυξης του πυρηνικού προγράμματος. Το Ισραήλ σίγουρα έχει πληροφορίες σε ποιο βαθμό το πρόγραμμα είναι ανεπτυγμένο και που βρίσκονται οι πυρηνικές εγκαταστάσεις. Για αυτό και δεν αποκλείεται να κάνει μια τέτοια κίνηση. Όμως αν του αποδοθεί η ευθύνη για ένα τέτοιο χτύπημα, το Ιράν θα έχει κάθε δικαίωμα εκδίκησης, πράγμα που μας φέρνει πάλι στο ίδιο σημείο. Θα δούμε τι θα συμβεί. Δεν αποκλείεται το Ισραήλ να χτυπήσει ιρανικούς στόχους εκτός Ιράν, όμως. Και να μην ξεχνούμε πως στο εσωτερικό του Ισραήλ υπάρχει και μια εσωτερική διαμάχη ανάμεσα των πολύ σκληρών και των λιγότερο σκληρών πολιτικών.

-Ποιοι κερδίζουν και ποιοι χάνουν από τη νέα ανάφλεξη στη Μέση Ανατολή και ιδιαίτερα από την όξυνση της κρίσης ανάμεσα στο Ισραήλ και το Ιράν;

-Κανένας δεν κερδίζει. Ούτε το Ισραήλ, ούτε το Ιράν, ούτε η περιφερειακή ειρήνη, ούτε η παγκόσμια. Αν θα έκανα μια θεωρητική υπόθεση, για μένα αυτοί που κερδίζουν είναι οι Κινέζοι, που μπορούν να εμφανιστούν στη συνέχεια ως επιδιαιτητές για την επίτευξη λύσης. Η Κίνα μιλά και με το Ιράν και με τα αραβικά κράτη.

-Πως αλλάζει η επίθεση του Ιράν τις διπλωματικές ισορροπίες; Και αναφέρομαι στο γεγονός πως μέχρι την 1η Απριλίου το Ισραήλ ήταν στρυμωγμένο λόγω της σφοδρότητας των επιχειρήσεων στη Λωρίδα της Γάζας ενώ μετά φαίνεται να απολαμβάνει ευρεία, διεθνή υποστήριξη.

-Αυτό είναι αλήθεια γιατί από επιτιθέμενο το Ισραήλ έγινε αμυνόμενο. Το Ισραήλ μπορεί τώρα να πει πως όσα φωνάζει τόσα χρόνια για το Ιράν αποδεικνύονται και στην πράξη και επομένως διπλωματικά έχει κερδίσει κάποιους πόντους. Αλλά αυτό θα εξαρτηθεί από την πορεία των εξελίξεων, αν θα κάτσει στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων με του Παλαιστινίους για παράδειγμα, αν θα υπάρξει κατάπαυση του πυρός στη Λωρίδα της Γάζας ή αν θα δεχτεί κάποιο σχέδιο λύσης.

-Με ποιο τρόπο επηρεάζονται Κύπρος και Ελλάδα από τις εξελίξεις; Και τι θα συμβεί στην περίπτωση που η κρίση εξελιχθεί σε περιφερειακή σύγκρουση;

-Οι δύο χώρες επηρεάζονται, δυστυχώς, σε πολύ μεγάλο βαθμό, διότι το Ισραήλ είναι ο βασικός μας σύμμαχος στην περιοχή και αυτό δεν πρέπει να το ξεχνάμε. Κύπρος, Ελλάδα και Ισραήλ έχουν συμπτύξει ένα τριμερές μέτωπο και αυτό το μέτωπο πρέπει να το διατηρήσουμε. Για μας το Ισραήλ είναι φιλική χώρα και δεν μας ευνοεί καθόλου αυτό που γίνεται στην περιοχή μας, διότι έχει σταματήσει κάθε προσπάθεια οικονομικής ανάπτυξης, εκμετάλλευσης των ενεργειακών πόρων, στρατηγικής συνεργασίας. Επομένως, και η αλληλεγγύη μας προς το Ισραήλ δεν πρέπει να παύσει να υπάρχει. Αυτό βέβαια δεν σημαίνει πως δεν υποστηρίζουμε τα δίκαια του παλαιστινιακού λαού. Υποστηρίζουμε τα δύο κράτη αλλά οι διεθνείς σχέσεις είναι πολλές φορές κυνικές και είναι σημαντικό να βλέπουμε το συμφέρον μας.

-Αν το Ιράν αποφασίσει να υλοποιήσει την απειλή του να πλήξει χώρες που συνεργάζονται με το Ισραήλ, υπάρχει περίπτωση να δούμε χτυπήματα στην Κύπρο αλλά και την Ελλάδα;

-Δύσκολα θα έβλεπα κάτι τέτοιο να συμβαίνει γιατί και η Κύπρος και η Ελλάδα δεν είναι εχθρικά κράτη με το Ιράν. Το βασικό μέτωπο της Τεχεράνης είναι οι άλλες αραβικές χώρες και όχι η Λευκωσία και η Αθήνα. Δεν έχει κανένα λόγο για να στραφεί προς τα εμάς. Από την άλλη όσο αφορά το ενδεχόμενο οι δύο χώρες να γίνουν αντικείμενο πληγμάτων ισραηλινών συμφερόντων στο έδαφός τους το θεωρώ δύσκολο και αυτό. Γιατί να χτυπήσει δύο χώρες μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης, που η μια μάλιστα η Ελλάδα ανήκει και στο ΝΑΤΟ; Αν φτάσουμε στο σημείο αυτό θα σημαίνει πως η κατάσταση έχει επιδεινωθεί πολύ άσχημο. Με το μεταναστευτικό, πιστεύω πως θα έχουμε θέμα και αυτός είναι ένας βάσιμος φόβος. Αν τα πράγματα χειροτερέψουν ακόμη περισσότερο χιλιάδες άνθρωποι θα αναζητήσουν έξοδο από μια επικίνδυνη περιοχή μέσω Κύπρου και Ελλάδας , όπως έγινε με τον πόλεμο στη Συρία.

-Πόσο θα επηρεαστεί η ευρωπαϊκή ασφάλεια και τα κράτη πρώτης γραμμής, όπως είναι η Κύπρος;

-Θα επηρεαστεί σε πολύ μεγάλο βαθμό από την αστάθεια που θα δημιουργηθεί. Η αστάθεια δεν ευνοεί την οικονομική συνεργασία, τα σχέδια ανάπτυξης, ούτε και την προστασία του περιβάλλοντος, που είναι πολύ βασική υπόθεση για την Μεσόγειο. Δεν ευνοεί ούτε την περιφερειακή συνεργασία ενώ είναι ακριβώς αυτό που χρειαζόμαστε για να αντιμετωπίσουμε τα πολύ σοβαρά προβλήματα που υπάρχουν. Έχοντας ένα τόσο σοβαρό μέτωπο ανοικτό οι συνεργασίες δεν μπορούν να προχωρήσουν δυστυχώς.

Πληγή η σύγκρουση για την ΕΕ

-Οι εξελίξεις στην περιοχή σήμαναν καμπανάκι στις Βρυξέλλες για την ευρωπαϊκή άμυνα και ασφάλεια;

-Βέβαια. Είναι μεγάλη η πληγή που δημιουργείται από αυτή τη σύγκρουση διότι η Μεσόγειος, τα σύνορα της Ευρωπαϊκής Ένωσης υποδέχεται από την Ασία, τη Μέση Ανατολή και την Αφρική. Οι χώρες που είναι μέσα σε θεσμούς όπως η ΕΕ πρέπει να έχουν σταθερότητα και ευτυχώς Κύπρος και Ελλάδα είναι σταθερές. Αλλά επειδή είμαστε η πύλη της Μέσης Ανατολής και της Αφρικής υφιστάμεθα τις συνέπειες. Ας ελπίσουμε πως αυτές οι συνέπειες δεν θα είναι δραματικές. Ελπίζω, πως η ΕΕ θα κάνει αυτό που χρειάζεται για την ασφάλειά της. Αλλά ξέρετε δεν είναι κάτι απλό ούτε μπορεί να γίνει γρήγορα. Αυτή τη στιγμή όλα τα κράτη μέλη διαθέτουν ικανές ένοπλες δυνάμεις, αλλά δεν τις διαθέτουν από κοινού, ενώ αντίθετα στο ΝΑΤΟ είναι 32 χώρες από κοινού. Θα πάρει χρόνος για την ΕΕ να φτάσει σε αυτό το σημείο και να μην ξεχνούμε πως σε λίγο έχουμε ευρωεκλογές, η ηγεσία θα αναδειχθεί ίσως στο τέλος του χρόνου, ενώ πρέπει να περιμένουμε να δούμε και τι θα γίνει τον ερχόμενο Νοέμβριο στην Αμερική.

Με το σταγονόμετρο η συμπαράσταση των αραβικών κρατών

-Πως σχολιάζετε τη στάση των αραβικών κρατών της περιοχής; Μπορούν οι εξελίξεις να γίνουν η αφορμή για ξεκαθάρισμα λογαριασμών ή για να κερδίσουν πόντους στο παιχνίδι ισχύος και υπεροχής που παίζεται στη Μέση Ανατολή;

-Αυτό που πρέπει να κρατήσουμε είναι πως δεν πρέπει να αποσυνδέουμε την τελευταία σύγκρουση από τον πόλεμο στη Λωρίδα της Γάζας. Γιατί η αφετηρία αυτής της σύγκρουσης είναι το τι συμβαίνει στη Γάζα τους τελευταίους εφτά μήνες. Αν προσέξουμε την κάθε μια αραβική χώρα προσεκτικά δεν έχει υπάρξει ιδιαίτερα ενεργητική στο να αποτρέψει το Ισραήλ από τις στρατιωτικές του επιχειρήσεις. Οι αραβικές χώρες προσπαθούν να προσφέρουν κάποιες διπλωματικές υπηρεσίες, χωρίς να έχουν παρέμβει υπέρ των Παλαιστινίων. Καλώς ή κακώς αυτό είναι το συμπέρασμα που βγαίνει. Επιπλέον, είδαμε την Ιορδανία στην επίθεση του Ιράν κατά του Ισραήλ στις 13 Απριλίου την Ιορδανία να παρέχει διευκολύνσεις με την αιτιολογία της αυτοάμυνας, καθώς θεώρησε πιθανόν να πληγούν και δικοί της στόχοι.

-Και ποιοι είναι οι λόγοι πίσω από τη χλιαρή αντίδραση των αραβικών κρατών;

-Αφενός από τη μια είναι η αντιπαλότητα με το Ιράν και αφετέρου το γεγονός πως οι ισχυρές χώρες του Κόλπου, όπως η Σαουδική Αραβία, τα ΗΑΕ δεν έχουν καμία συμπάθεια για τη Χαμάς. Θεωρούν πως το παράδειγμα της Χαμάς δεν πρέπει να πολλαπλασιαστεί ούτε να μεταφερθεί εκτός παλαιστινιακών εδαφών. Τον ισλαμικό εξτρεμισμό τον φοβούνται όλοι στην περιοχή. Και αυτό είναι κάτι που καλλιεργεί το Ιράν, μια σιιτική μουσουλμανική χώρα, ενώ οι περισσότερες της περιοχής είναι σουνητικές.

-Υποτίθεται πως όλη αυτό ξεκίνησε και γίνεται για τον αγώνα των Παλαιστινίων. Βλέπετε να υπάρχει το παραμικρό κέρδος, έστω κάτι θετικό για τον παλαιστινιακό λαό από αυτή την ιστορία;

-Δυστυχώς, όπως εξελίχθηκαν τα πράγματα ο παλαιστινιακός λαός υποφέρει δραματικά και κανένας δεν ξέρει ποιο θα είναι το μέλλον του. Υπάρχουν πιέσεις για παλαιστινιακό κράτος, αλλά πιστεύω πως κάτι τέτοιο είναι εκτός συζήτησης τουλάχιστον μέχρι τον επόμενο χρόνο. Το Ισραήλ δεν θα κάτσει να συζητήσει για λύση του παλαιστινιακού πριν τις αμερικανικές εκλογές του ερχόμενου Νοεμβρίου, όταν θα γνωρίζει ποιος θα είναι ο επόμενος πρόεδρος των ΗΠΑ.