Ο Στέλιος Ιωαννίδης, γιος του πρωτοπόρου Λεμεσιανού ζωγράφου, μας ταξιδεύει μερικές δεκαετίες πίσω, ανακαλώντας στη μνήμη του εικόνες και βιώματα δίπλα στον σπουδαίο καλλιτέχνη.
– Θυμάστε πότε σας έκανε το πρώτο πορτρέτο ο πατέρας σας; Ήμουν πέντε χρονών, την εποχή της Αγγλοκρατίας, όταν μου έκανε το πρώτο πορτρέτο. Είχε κέρφιου στη Λεμεσό και εμείς τα παιδιά παίζαμε δίπλα στο σπίτι μου ποδόσφαιρο. Κάποια στιγμή ήρθε ένα αυτοκίνητο με Άγγλους που προσπάθησαν να μας διώξουν από την αλάνα και εγώ, που ήμουν ζωηρός, άρπαξα τον μπερέ ενός Άγγλου στρατιώτη, έτρεξα και πήγα σπίτι. Όταν το είδαν οι γονείς μου φοβήθηκαν και ο πατέρας μου σκέφτηκε να μου ζητήσει να καθίσω να με ζωγραφίσει για να μην βγω έξω. Έτσι, μου έκανε το πρώτο μου πορτρέτο με τον μπερέ του Άγγλου στρατιώτη. Μετά μου έκανε ακόμα ένα πορτρέτο, όταν ήμουν 22 χρονών, και κάποια άλλα σε σκίτσα με σινική μελάνι.
– Το γεγονός ότι ζούσε στη Λεμεσό, πώς επέδρασε στο έργο του; Μια σημαντική ενότητα της δουλειάς του είναι οι θαλασσογραφίες που αφορούσαν την περίοδο μεταξύ ’60 και ’75. Του άρεσε να πηγαίνει στο καρνάγιο της Λεμεσού και να ζωγραφίζει το παλιό λιμάνι. Συνήθως, επειδή είχε την ικανότητα να σχεδιάζει γρήγορα, πήγαινε στο σημείο που ήθελε να ζωγραφίσει, αποτύπωνε το θέμα του και το τέλειωνε όταν επέστρεφε στο εργαστήριο. Όμως επέλεγε να πηγαίνει στο σημείο σε διάφορες ώρες της μέρας, για να αποτυπώνει στο έργο τις εναλλαγές του φωτός.
– Τι θαυμάζετε στο έργο του; Ο πατέρας μου ασχολήθηκε με πολλές θεματογραφίες. Εκτός από τις θαλασσογραφίες, έκανε πορτρέτα, νεκρές φύσεις, αγροτικές σκηνές και σκίτσα με μολύβι και σινική μελάνι. Είχε μεγάλη ευχέρεια στο σχέδιο, που τον βοήθησε στα πρώτα χρόνια των σπουδών του στην Αθήνα να δουλεύει σαν σκιτσογράφος σε εφημερίδες. Πήγαινε σε δικαστήρια και σκίτσαρε διάφορα πρόσωπα από τις δίκες ή τύπους της Αθήνας. Έκανε επίσης γελοιογραφίες.
– Είχε εφεύρει μια δική του μέθοδο παρασκευής τέμπερας. Σας είχε μιλήσει γι’ αυτή την τεχνική; Θυμάμαι ότι για αρκετά χρόνια έκανε έρευνα και μελέτες για να εφαρμόσει μια ειδική μορφή τέμπερας. Ήταν μια δική του εφεύρεση. Στα ταξίδια του είχε μελετήσει τους ιμπρεσιονιστές και τους καλλιτέχνες της Ιταλικής σχολής. Έκανε ένα συνδυασμό διαφόρων υλικών τα οποία έβραζε στη φωτιά για να γίνουν ρευστά. Συζητώντας μαζί του, μου εξηγούσε ότι για να χρησιμοποιήσει αυτά τα υλικά χρειαζόταν κυρίως ξύλο ή κόντρα πλακέ. Μου έλεγε πως όταν η τέμπερα απλωνόταν στην επιφάνεια, στέγνωνε γρήγορα και έπρεπε να σχεδιάζει με ταχύτητα πριν να στεγνώσει ο πίνακας. Χρειαζόταν μεγάλη δεξιότητα για να το κάνει αυτό. Ήταν μια ιδιομορφία της τεχνικής που εφάρμοζε. Είχε μεγάλη σημασία, γιατί έδινε μια ωραία υφή, μια φωτεινότητα και μια μονιμότητα στο έργο. Πολλοί με ρωτούν για την τεχνική του. Ήταν δική του πατέντα, μια ειδική τεχνική που την πήρε ουσιαστικά μαζί του.
– Τι υλικά χρησιμοποιούσε; Χρησιμοποιούσε διάφορα υλικά, όπως για παράδειγμα το αλάβαστρο, που το έφερνε από την Αίγυπτο και το κονιορτοποιούσε στο γουδί μαζί με άλλα υλικά όπως η κόλλα. Την κόλλα την χρησιμοποιούσε σε σκληρή μορφή και έπρεπε να την ζεστάνει για να ρευστοποιηθεί. Μου έλεγε πως, για κάποια έργα του που γίνονταν σε μικρές επιφάνειες, χρειάζεται μεγάλη μαεστρία σχεδιασμού.
– Εκτός από τη ζωγραφική αγαπούσε και τη μουσική. Τι είδος του άρεσε; Ο ίδιος έπαιζε πιάνο, κιθάρα και βιολοντσέλο. Θυμούμαι χαρακτηριστικά ότι στο μαγνητόφωνό του έβαζε κλασική μουσική για να ακούει ενώ εργαζόταν στο στούντιό του. Του άρεσε ο Μπαχ, ο Μπετόβεν και άλλοι. Επίσης κάποιες φορές συνόδευε τη μουσική που άκουγε με την κιθάρα του ή το βιολοντσέλο. Ήταν κάτι που τον ικανοποιούσε πολύ. Όταν ήταν στο ατελιέ του ήθελε να μην τον ενοχλούμε, χρειαζόταν απομόνωση και ησυχία.
– Ποια έργα του περιλαμβάνει η συλλογή σας; Στη διάρκεια των χρόνων, ενόσω ζούσε, είχα διάφορα έργα του στη συλλογή μου. Όταν πέθανε η μητέρα μου, πήρα και τα έργα του σπιτιού. Αυτά είναι τα κομμάτια που αγαπούσε ιδιαίτερα και τα κρατούσε στο σπίτι και στο ατελιέ. Είχε μια σειρά με 14 έργα που ανέπτυξε σαν προέκταση της τέμπερας 12 χρόνια πριν πεθάνει. Πειραματίστηκε με μια σειρά από μικρούς πίνακες που ήταν συνδυασμός της τέμπερας με ακρυλικό ή λάδι. Είναι εξαιρετικά έργα 30Χ40 που τα φύλαγε στο σπίτι, στο υπνοδωμάτιό του, για να μην τον πιέζουν διάφοροι φίλοι και αγοραστές να τα πουλήσει. Δύο από αυτά είναι στο Προεδρικό μέγαρο, στη μεγάλη αίθουσα όπου συνεδριάζει το Υπουργικό.
- Σκέφτεστε να δωρίσετε τη συλλογή σε κάποιο μουσείο ή ίδρυμα; Η προσπάθειά μου για την ανάδειξη του έργου του πατέρα μου δεν έχει να κάνει με τη σχέση γιου με πατέρα. Ήταν ένας στόχος ζωής, γιατί πίστευα ότι το έργο του αξίζει περισσότερο απ’ ό,τι αναγνωρίζεται. Ήταν ένας από τους πρωτεργάτες της πρώτης γενιάς. Έκανα και σκέψεις για τη δημιουργία Μουσείου Βίκτωρα Ιωαννίδη. Θα μπορούσα να διαθέσω το ακίνητο, αλλά τη συντήρησή του θα πρέπει να την αναλάβει το κράτος. Αυτό όμως προσέκρουσε σε αδιαφορία και γραφειοκρατία. Με μεγάλη χαρά θα συνεργαζόμουν με έναν δημόσιο φορέα που θα εξασφάλιζε την προβολή και διατήρηση του έργου του πατέρα μου. Χαιρετίζω με μεγάλη ικανοποίηση τν δημιουργία του υφυπουργείου Πολιτισμού του οποίου ηγείται ο Γιάννης Τουμαζής, ένας άνθρωπος που γνωρίζει πολύ καλά τα δεδομένα της Κύπρου. Σημαντική είναι και η δράση της Λεβεντείου Πινακοθήκης, η οποία δουλεύει με μεγάλο επαγγελματισμό.
– Ποια ήταν η σχέση του πατέρα σας με άλλους καλλιτέχνες της γενιάς του; Ήταν πολύ φίλος με τον Αδαμάντιο Διαμαντή και με τον Τηλέμαχο Κάνθο. Θυμάμαι μάλιστα που, όταν ήμουν μικρός, έρχονταν οικογενειακώς στο σπίτι μας. Επίσης αντάλλασσαν επιστολές μεταξύ τους και χάριζαν σκίτσα ο ένας στον άλλο. Είχε γίνει μια σειρά γραμματοσήμων της Κυπριακής Δημοκρατίας που φιλοτεχνήθηκε από τους τρεις τους, Διαμαντή, Ιωαννίδη και Κάνθο. Εγώ, έχοντας το εμπορικό δαιμόνιο, φύλαξα πολλούς φακέλους και ζήτησα από όλους να μου υπογράψουν κάτω από το κάθε γραμματόσημο που φιλοτέχνησαν. Έχω κορνιζάρει δυο από αυτούς τους φακέλους, οι οποίοι σήμερα είναι μοναδικά κειμήλια.
– Εσείς κληρονομήσατε το ταλέντο του στη ζωγραφική; Ο πατέρας μου είχε χιούμορ και, όταν με σύστηνε ως τον γιο του, τον ρωτούσαν συχνά αν πήρα από το ταλέντο του. Και τους έλεγε χαριτολογώντας, «αυτός πήρε από τη μάνα του». Αυτό που κληρονόμησα από εκείνον είναι η ευαισθησία και η καλαισθησία. Έχω επίσης την ικανότητα να αντιλαμβάνομαι και να εκτιμώ καλής ποιότητας αρχιτεκτονικά σχέδια.
- Η έκθεση με τίτλο «Η γοητεία του οικείου» στο Σπίτι της Κύπρου στην Αθήνα θα διαρκέσει ως τις 25/11.
Ελεύθερα, 13.11.2022.
