Οι αγνοούμενοι αποτελούν οριακό ζήτημα για την κυπριακή λογοτεχνία, λέει στο ΚΥΠΕ η συγγραφέας- ιατρός Χάρη Ν. Σπανού, της οποίας το μυθιστόρημα «Το φυλάκιο» έλαβε προσφάτως ειδική μνεία από την πανευρωπαϊκή επιτροπή του Ευρωπαϊκού Βραβείου Λογοτεχνίας.
Αναφερόμενη σε αυτή την τιμητική διάκριση, η Χ. Σπανού δηλώνει στο ΚΥΠΕ ότι αισθάνθηκε «χαρούμενη και λίγο αιφνιδιασμένη», επειδή δεν ανέμενε την απήχηση του μυθιστορήματός της στο ευρωπαϊκό περιβάλλον. Τα βιβλία που εκδίδονται στην Κύπρο δεν έχουν διάδοση στην Ελλάδα, ενώ ο αναγνώστης μπορεί πολύ εύκολα να βρει μεταφρασμένη ξένη λογοτεχνία, επισημαίνει. «Ο θεσμός του Ευρωπαϊκού Βραβείου Λογοτεχνίας κυριαρχείται από συγγραφείς, μεταφραστές, εκδότες και βιβλιοπώλες», εξηγεί, υπογραμμίζοντας ότι έχει σημασία το ίδιο το βιβλίο, όχι από πού προέρχεται.
Η ίδια αναφέρει ότι δεν της ήταν εύκολο να πραγματευθεί το ζήτημα των αγνοουμένων, το οποίο παραμένει ανοικτή πληγή για την Κύπρο. Εξηγεί ότι ήταν κάτι που δεν είχε προαποφασίσει, προσθέτοντας ότι αρχικά είχε την πρόθεση να ασχοληθεί με την πρώτη φάση της τουρκικής εισβολής στην Κύπρο. «Τα αναγνώσματά μου πριν από τη συγγραφή του μυθιστορήματος περιστρέφονταν γύρω από αυτό το θέμα. Οι αγνοούμενοι αποτελούν οριακό ζήτημα για την κυπριακή λογοτεχνία» προσθέτει.
«Συνειδητοποίησα ότι πέραν της ανθρωπιστικής διάστασης και του ότι συνιστά έγκλημα πολέμου, το θέμα των αγνοουμένων είναι σύνθετο και δεν αφορά κυρίως αυτούς που χάθηκαν, αλλά το πώς επηρεάζει τους ανθρώπους σήμερα» τονίζει η συγγραφέας, υπογραμμίζοντας ότι στην ουσία το «Φυλάκιο» διερευνά την άγνοια των ζώντων για το τι συνέβη τότε.
Σύμφωνα με το σκεπτικό της βράβευσης, το βιβλίο έχει έναν υπαρξιακό και ένα σουρεαλιστικό, μεταφυσικό άξονα, που συνιστούν ένα πολυεπίπεδο αφήγημα που αφορά τη σημερινή Ευρώπη. Ακόμη, επισημάνθηκε ότι το βιβλίο συμπυκνώνει την ιστορική συνέχεια της ανθρώπινης εμπειρίας σε μια γωνιά της σύγχρονης Ευρώπης.
Η Χάρη Ν. Σπανού είπε ακόμη ότι σε προσωπικό επίπεδο, το βιβλίο υπήρξε το έναυσμα ώστε να ψάξει την ιστορία ενός ξαδέρφου του πατέρα της, ο οποίος ήταν αγνοούμενος και να αναζητήσει πληροφορίες. Σε ευρύτερο επίπεδο, σημειώνει ότι οι οικείοι των αγνοουμένων αισθάνονται αμηχανία για το γεγονός ότι οι εκθέσεις για τους αγνοουμένους δεν αναφέρονται στις συνθήκες θανάτου αυτών των ανθρώπων. «Οι ιστορίες αυτές ακόμα συγκλονίζουν. Δεν μπορεί να χτιστεί πραγματική συμφιλίωση αν βασίζεται σε ψεύδη κι αν δεν αποδοθεί πραγματική δικαιοσύνη» υποδεικνύει.
Μιλώντας για τον τρόπο διαχείρισης του ζητήματος των αγνοουμένων από την Πολιτεία και την κοινωνία σήμερα, η Χ. Σπανού λέει ότι η Πολιτεία έχει πολλές πληροφορίες αλλά οι έρευνες έχουν σκαλώσει λόγω της άρνησης του τουρκικού στρατού να επιτρέψει εκταφές. Σε κοινωνικό επίπεδο, οι οικογένειες των απόντων συγκεντρώνονται και συνδέονται με αφορμή τις κηδείες και τα μνημόσυνα των ανευρεθέντων, σημειώνει. Ακόμη, αρκετά χρόνια μετά την τουρκική εισβολή στην Κύπρο, ολοένα και αυξάνονται οι μαρτυρίες των ανθρώπων που θέλουν να μιλήσουν για τα γεγονότα πριν φύγουν από τη ζωή.
Αναφερόμενη στη σχέση της με τη συγγραφή, η Χάρη Ν. Σπανού λέει ότι έγραφε από μικρή. «Τα τελευταία 20-25 χρόνια, η συγγραφή είναι για μένα ένας τρόπος κατανόησης, μια οδός παρατήρησης και στοχασμού για την ανθρώπινη κατάσταση», δηλώνει. Η ενασχόλησή της με τη συγγραφή ξεκινάει από την ανάγκη της να κατανοήσει. «Εισπράττω πράγματα από την πραγματική ζωή και τα μεταφέρω στον κώδικα της λογοτεχνίας. Σε αυτή τη διαδικασία μετέχουν η φαντασία, η επινόηση, η παρατήρηση, η μνήμη και το παιχνίδι. Γενικότερα, τα κυρίαρχα θέματα στην τέχνη είναι ο θάνατος, η ζωή, ο έρωτας και τα ακραία ανθρώπινα βιώματα».
ΚΥΠΕ
