Λένα Δροσάκη: Η ανδροκρατία είναι τοξική για όλους, όχι μόνο για τις γυναίκες

Η βραβευμένη ηθοποιός Λένα Δροσάκη μιλά για το «Photograph 51» και τη μεγάλη αδικημένη της ιστορίας της επιστήμης, Ρόζαλιντ Φράνκλιν.

Η Λένα Δροσάκη ενσαρκώνει τη βιοφυσικό και κρυσταλλογράφο Ρόζαλιντ Φράνκλιν, την επιστήμονα που επιβεβαίωσε την ελικοειδή δομή του DNA με εικόνες περίθλασης ακτίνων Χ. Το γεγονός ότι η συμβολή της δεν αναγνωρίστηκε, αναδεικνύει τον αγώνα μιας σπουδαίας γυναίκας να βρει ισότιμη θέση σε μια ανδροκρατούμενη κοινότητα. Ο ρόλος, τον οποίο δόξασε το 2015 η Νικόλ Κίντμαν στο Γουέστ Εντ και στην Κύπρο τον ενσάρκωσε το 2019 η Παναγιώτα Παπαγεωργίου, είναι για την πατρινή πρωταγωνίστρια μια μεγάλη πρόκληση κι ένα εγχείρημα αποκατάστασης μιας κατάφωρης αδικίας. Η παραγωγή με το έργο της Άννα Ζίγκλερ «Photograph 51», που ξεκίνησε από το Υπόγειο του Θεάτρου Τέχνης κι έκανε αξιοσημείωτη πορεία, φιλοξενείται στην Κύπρο από τον ΘΟΚ.

– Ποια ήταν η πρώτη σας εντύπωση από αυτόν τον ρόλο; Καταρχάς με σόκαρε και συγχρόνως με εξίταρε αυτή η ιστορία. Είναι εντυπωσιακό ότι δεν είναι γνωστή, το ότι μαθαίνουμε για τον Γουότσον και τον Κρικ στα βιβλία μας, ενώ η Ρόζαλιντ δεν αναφέρεται πουθενά. Έτσι, προσεγγίσαμε αυτό το έργο με αγάπη και σεβασμό, εστιάζοντας σ’ αυτή τη μεγάλη αδικία που έχει γίνει και στη μεγάλη μάχη που έδωσε αυτή η γυναίκα για να μπορέσει να υπάρξει επιστημονικά, να πάρει τον δρόμο της, ν’ αρθρώσει λόγο και ν’ ανταγωνιστεί τους άντρες συναδέλφους από τους οποίους περικλειόταν. Μιλάμε για μια εποχή δύσκολη, όπου ήταν σχεδόν αδύνατο να πετύχει αυτά που πέτυχε αυτή η γυναίκα μέσα σ’ εκείνα τα λημέρια.

– Είναι ένα είδος κακοποίησης αυτό που υπέστη η Ρόζαλιντ; Είναι κάτι περισσότερο από κακοποίηση. Είναι κλεψιά, είναι αδικία, είναι καπηλεία του εργασιακού και πνευματικού μόχθου. Είναι κλοπή του ιδρώτα της και της ζωής της.

– Το γεγονός ότι γράφτηκε ένα έργο που επιχειρεί να την αποκαταστήσει, δείχνει ότι κάτι αρχίζει ν’ αλλάζει στην εποχή μας; Μάλλον από ενοχές, ένας συνάδελφός της ανέφερε μετά από πολλά χρόνια αυτή την αδικία σε βιβλίο του. Αυτό ήταν το έναυσμα να γραφτεί το έργο, που βασίζεται σε αληθινά γεγονότα. Η Άννα Ζίγκλερ έκανε μια ευρεία και εμπεριστατωμένη έρευνα προκειμένου να αναδείξει, έστω κι έτσι την αλήθεια. Κινείται πράγματι η κοινωνία μας; Προσπαθεί και παλεύει. Νιώθω ότι μας απασχολεί το ζήτημα. Είναι κι αυτό ένα ένα βήμα, το να συζητάμε δηλαδή ανοιχτά αυτά τα θέματα, το να μην τα κρύβουμε. Και μπορεί μελλοντικά να επιφέρει και αποτελέσματα. Ανακινούμε τα πράγματα και δεν ανεχόμαστε το ίδιο τη δυσωδία, θέλουμε να αναπνεύσουμε καθαρό αέρα. Και δεν είναι μόνο οι γυναίκες που το θέλουν. Υπάρχουν και πολλοί άνδρες που ενοχλούνται από την αδικία και θέλουν να αποκαταστήσουν το δίκαιο.

– Πιστεύετε ότι και οι άνδρες εγκλωβίζονται μέσα στα στερεότυπα της ανδροκρατίας; Εννοείται. Η ανδροκρατία είναι τοξική για όλους, όχι μόνο για τις γυναίκες. Οι ίδιοι οι άνδρες πέφτουν στην παγίδα, γαλουχημένοι υπό αυτό το καθεστώς κι έτσι μεγαλώνοντας γεμίζουν νευρώσεις. Είναι λογικό και οι ίδιοι να θέλουν να αποτινάξουν τα στερεότυπα της πατριαρχίας.

– Εσείς με τη δουλειά σας νιώθετε ότι συμβάλετε προς αυτή την κατεύθυνση; Θα ήθελα να συμβαίνει αυτό. Δηλαδή, αυτός είναι ο στόχος μου. Είναι ένας από τους κύριους λόγους που κάνω αυτή τη δουλειά. Είναι μια πρόκληση το να αναμετριέμαι με όσα με απασχολούν και να θέτω ερωτήματα προς το κοινό που βιώνει την εμπειρία μιας παράστασης, η προοπτική της συμβολής σε μια μετατόπιση.

– Μπορεί να ανταποκριθεί και να καθιερωθεί η γυναίκα σ’ έναν πιο κυρίαρχο, πιο ισότιμο ρόλο, έχοντας παράλληλα κι αυτόν της μητέρας; Νομίζω ότι έχουμε πολύ δρόμο να διανύσουμε προς αυτή την κατεύθυνση. Δεν υπάρχει η υποδομή για να υποστηριχτεί, χρειάζεται αρωγή και στήριξη. Πρώτιστα από τον άνδρα- πατέρα και μετά και από την κοινωνία, η οποία πρέπει να αποδεχτεί ότι η γυναίκα έχει κι αυτή ανάγκη να εργαστεί, να ζήσει τη ζωή της, να κυνηγήσει τα όνειρα και τις φιλοδοξίες της. Χρειάζεται πρόνοια, υλική και ψυχολογική υποστήριξη και πρακτική συμπαράσταση.

– Πώς λειτούργησε μ’ εσάς όταν γίνατε μητέρα; Η ηθοποιός Λένα Δροσάκη έκανε ένα βήμα πίσω; Όταν έγινα μητέρα αντιλήφθηκα ότι πρόκειται για άλλη πίστα, για κάτι διαφορετικό απ’ αυτό που ζούσα μέχρι προηγουμένως. Θέλει προετοιμασία. Σωματική και ψυχολογική. Και θέλει ενημέρωση. Νιώθω ότι αυτό δεν υπάρχει. Οι υποψήφιες μητέρες πρέπει να γνωρίζουν τι πρόκειται να ακολουθήσει στο σώμα, στον νου, στην ψυχή τους, στην καθημερινότητά τους. Ναι, είναι ωραίο να έχεις παιδιά, αλλά είναι και δύσκολο, απαιτητικό. Η σύγχρονη γυναίκα έχει διαφορετικό τρόπο ζωής από αυτό που είχαν οι μητέρες μας. Δεν γίνεται να μην είναι ενήμερη για τις επιπτώσεις που θα έχει αυτή η απόφαση στη σωματική και ψυχική της υγεία, στην ίδια τη ζωή της.

– Πώς θα χαρακτηρίζατε τη Ρόζαλιντ; Υπήρξε ένα πολύ θαρραλέο πλάσμα, που πέτυχε με το πείσμα και την αποφασιστικότητά της. Πέτυχε στη δουλειά της. Γιατί σε προσωπικό επίπεδο, δεν τόλμησε ποτέ να εκφράσει τα αισθήματά της, δεν της επετράπη, δεν της δόθηκε η ευκαιρία κι έτσι δεν ευτύχησε. Χρειάζεται εκπαίδευση από νεαρή ηλικία στο να εκφράζουμε τα αισθήματά μας.

– Πιστεύετε ότι υπό άλλες συνθήκες θα είχε πετύχει περισσότερα ή λιγότερα; Αυτό είναι ένα υποθετικό ερώτημα. Αν θα ήταν πιο ελεύθερη και άνετη, αν ήταν κάτι άλλο, αν ήταν άνδρας, αν είχε γεννηθεί σε άλλη εποχή, αν ήταν λίγο πιο σκληρή. Δεν ήταν όμως. Νομίζω ότι το έργο διαπραγματεύεται αυτό ακριβώς το ζήτημα. Τι σημασία έχει τι θα γινόταν αν ήταν κάτι άλλο; Δεν είμαι αυτό που θέλεις εσύ. Ανάλογα ερωτήματα τίθενται στις μέρες μας ανάλογα με τα στερεότυπα της εποχής. Αν ήμουν λίγο πιο ψηλή, πιο πλούσια, πιο λεπτή, πιο σμιλεμένη, άραγε θα ήμουν καλύτερα; Βλέπουμε σήμερα 14χρονα να διερωτώνται γιατί δεν είναι αρκετά σέξι. Δεν υπάρχει στέρεο έδαφος, δηλαδή να λειτουργούμε, να βασιζόμαστε και να πορευόμαστε με βάση αυτό που είμαστε κι όχι ανάλογα με τα στερεότυπα που μας περιχαρακώνουν. Στην περίπτωση της Ρόζαλιντ, μέτρησε σαφέστατα το πείσμα της. Την οδήγησε εκεί που ίσως να μην έφτανε αν τα έβρισκε όλα στρωμένα. Παρόλ’ αυτά, αυτή η πορεία δεν ήταν αναίμακτη. Ουσιαστικά, θυσίασε τη ζωή της για να το καταφέρει.

– Ποια στοιχεία του χαρακτήρα σας είναι κοινά με της Ρόζαλιντ; Δεν ξέρω αν έχουμε πολλά κοινά. Πολύ θα ήθελα όμως να έχω αυτό το θάρρος. Η αλήθεια, πάντως, είναι ότι τη συνάντησα. Έτσι ένιωσα, τουλάχιστον. Ήταν σφοδρή η επιθυμία μου να μοιραστώ αυτή την ιστορία, να νιώσω ότι τη δικαιώνω. Τόσο πολύ, που νιώθω ότι μπορεί να πήρα κι εγώ δύναμη από εκείνη. Όταν παίζεις έναν ρόλο, διαισθάνεσαι πιο γλαφυρά αυτό που θέλει να αποτυπώσει ο συγγραφέας. Το νιώθεις στο πετσί σου.

– Ποια είναι τα ερωτήματα που θέτει πιο επιτακτικά η παράσταση αυτή στο σήμερα; Είναι ένα διαρκές ερώτημα, μια ενδοσκόπηση στον βαθύτερο εαυτό μας. Δεν έχουν σταματημό τα ερωτήματα που θέτει. Είναι τόσο πυκνά, που η ριπή τους δεν υπάρχει περίπτωση να μη χτυπήσει κάποια χορδή και στον τελευταίο θεατή. Είναι μια μεγάλη αναζήτηση.

– Υπό ποιες προϋποθέσεις τέτοιου είδους έργα θα θεωρούνται μια μέρα ξεπερασμένα; Δε νομίζω να συμβεί ποτέ αυτό. Είναι στο δικό μας χέρι να εξελισσόμαστε, να μη μένουμε στάσιμοι. Όμως την οριστική αλλαγή δεν μπορείς να την προδιαγράψεις μόνο και μόνο επειδή τώρα αρχίζει κάτι να κινείται. Χρειάζεται ακόμη ν’ αλλάξουν πάρα πολλά. Μερικά βηματάκια έγιναν μόνο.