Το κείμενο της «Πικρίας Χώρας» της Κωνσταντίας Σωτηρίου, που ανεβαίνει αυτές τις μέρες στη σκηνή του Σατιρικού σε σκηνοθεσία Αιμίλιου Χαραλαμπίδη, προσαρμοσμένο στην Κυπριακή διάλεκτο, αναφέρεται στη μητέρα ενός αγνοουμένου τη Σπασούλα και την επιστήθια φίλη της τη Μαρία. Στην τελευταία της νύχτα στον κόσμο, καθώς παραδίδει το πνεύμα και ψυχορραγεί, η Σπασούλα συνοδεύεται στην άλλη όχθη από τις φίλες και γειτόνισσές της που τη συντρόφευαν σε όλη της τη ζωή. Μέσα από μύθους, παραμύθια και δοξασίες, μέσα από πικρές ιστορίες και αληθινά φαντάσματα που μόνο οι γυναίκες μπορούν να δουν και να διηγηθούν, ξεδιπλώνεται η ιστορία των μανάδων των αγνοουμένων της Κύπρου, η ματαίωση, η αναμονή, οι αλήθειες και τα ψέματα της ζωής. Πικρά παραμύθια μιας χώρας που δεν έχουν ποτέ καλό τέλος. «Αγαπώ όλους τους ήρωες των βιβλίων μου. Αλλά ειδικά σε αυτές τις γυναίκες θαυμάζω το κουράγιο, την αγάπη και την υπομονή», σχολιάζει η Κωνσταντία Σωτηρίου.
-Ποιο ήταν το αρχικό ερέθισμα για να γράψεις την Πικρία Χώρα; Είχα πάει σε μια κηδεία αγνοουμένου συγγενικού προσώπου που είχε γίνει ταυτοποίηση των οστών του και είχα συγκλονιστεί από όσα παρατήρησα: Το μικρό φέρετρο με τα λείψανα, επειδή δεν δίνουν στους συγγενείς όλα τα οστά, τις ηλικιωμένες αδελφές που περίμεναν τόσα χρόνια για να μάθουν για τον αδελφό τους, την απουσία των γονιών του, επειδή πέθαναν περιμένοντας. Τη δική του φωτογραφία, τη γεμάτη αθωότητα. Ένιωσα αμέσως πως ήθελα να γράψω για αυτό το «μετά» των ανθρώπων που περίμεναν και για αυτές τις γυναίκες που πέρασαν την ζωή τους στην γκρίζα ζώνης της αναμονής.
-Πρόσφατα σε μια παρουσίαση του έργου σου είχες πει ότι ένιωθες θυμό όταν έγραφες την Πικρία Χώρα. Τι σε έκανε να θυμώνεις; Ένιωθα θυμό γράφοντας για αυτές τις γυναίκες που η πολιτεία της χρησιμοποίησε σαν χαρτί προπαγάνδας. Για όλα όσα έγιναν και υπέφεραν. Γενικότερα ένιωθα θυμό γράφοντας όλα τα βιβλία μου. Για τον πόλεμο και το τραύμα – όχι μόνο αυτό που μας δημιουργήθηκε αλλά κι αυτό που μας κληροδοτήθηκε. Η γραφή ήταν η διαδικασία επούλωσης και του δικού μου τραύματος. Είμαστε όλοι παιδιά του ίδιου πολέμου.
– Πιστεύεις ότι αυτές οι γυναίκες ήταν οι μεγάλες αθώες του πολέμου; Ήταν οι μόνες αθώες. Επειδή αφέθηκαν να περιμένουν και να ελπίζουν ενώ υπήρχαν πληροφορίες για την τύχη των δικών τους. Επειδή η ζωή τους είχε μείνει στην αναμονή χωρίς να μπορούν να προχωρήσουν ούτε μπροστά ούτε πίσω. Ήταν αθώες επειδή δεν έφταιγαν αλλά πλήρωσαν ένα απίστευτα βαρύ τίμημα. Υπάρχουν αγωνίες πέρα κι από τον θάνατο και η δική τους η αγωνία ήταν αυτή.
-Έχεις πει ότι αγαπάς ιδιαίτερα τις ηρωίδες αυτού του έργου. Τι θαυμάζεις σ’ αυτές; Αγαπώ όλους τους ήρωες των βιβλίων μου. Αλλά ειδικά σε αυτές τις γυναίκες θαυμάζω το κουράγιο, την αγάπη και την υπομονή. Γράφοντας για τη Σπασούλα, τη Μαρία και τις άλλες γυναίκες που στάθηκαν δίπλα η μία από την άλλη, ήθελα να γράψω για όλη την αγάπη και την αλληλεγγύη που επέδειξαν οι γυναίκες της Κύπρου μετά τον πόλεμο. Που συνέχισαν το νήμα της ζωής. Πρότυπο είχα τις απλές, λαϊκές γυναίκες με τις οποίες μεγάλωσα, με πρώτη τη μάνα μου. Γι’ αυτό τις αγαπώ.
– Σύντομα θα κυκλοφορήσει το νέο σου βιβλίο με τίτλο: «Brandy Sour». Συνδέεται θεματικά με τα προηγούμενα; Με την Πικρία Χώρα είχε κλείσει ένας θεματικός κύκλος, μια τριλογία για το πώς οι γυναίκες του τόπου μιλούν για τον πόλεμο. Το νέο βιβλίο μιλά ξανά για την Κύπρο με έναν διαφορετικό τρόπο. Γράφω την ιστορία του Λήδρα Πάλας, σμίγοντας φανταστικές και πραγματικές ιστορίες ατόμων που έζησαν στο κτήριο, με τρόπο που να δείχνει πως η ιστορία του αντανακλά την ιστορία του ίδιου του τόπου. Την υποσχετική της ελπίδας, της νέας εποχής, της διάψευσης των προσδοκιών, του πολέμου. Η ιστορία δίνεται πρωτότυπα, πιστεύω, μέσα από ιστορίες κυπριακών ποτών όπως η κουμανταρία και η σουμάδα, ή το έψημα που γιατρεύει τις πληγές στο στόμα και τις τρύπες στους τοίχους από σφαίρες. Είναι ένα βιβλίο γραμμένο με περισσότερο χιούμορ και ίσως πιο πολιτικό από όλα τα άλλα μαζί.
Αιμίλιος Χαραλαμπίδης: «Τα βιβλία της Κ. Σωτηρίου αποτελούν σκηνικές παρτιτούρες»
Ο σκηνοθέτης της «Πικρίας Χώρας» Αιμίλιος Χαραλαμπίδης λέει πως τα βιβλία της Κωνσταντίας Σωτηρίου διαθέτουν από μόνα τους μια αρκετά έντονη δραματικότητα, «αποτελούν σκηνικές παρτιτούρες, μπορεί να πει κανείς, που εύκολα οδηγούν στη διασκευή και στη μετατροπή τους σε θεατρικό κείμενο».
-Μετά τις «Αφηγήσεις γυναικών» της Νίκης Μαραγκού, εστιάζεις στις γυναίκες που έχασαν δικούς τους ανθρώπους το 1974. Τι σε άγγιξε στο έργο της Κωνσταντίας Σωτηρίου «Πικρία Χώρα»; Οι «Αφηγήσεις» αποτελούσαν καταγραμμένες καταθέσεις γυναικών που άγγιζαν τους κυριότερους σταθμούς της σύγχρονης Κυπριακής Ιστορίας, ασύνδετες μεταξύ τους, πάντα βεβαίως ειδωμένες με την γυναικεία ματιά και αντίληψη. Η «Πικρία χώρα» μιλά για μια συγκεκριμένη πτυχή του τραύματος του 1974, που δεν μπορεί όμως να τοποθετηθεί ανεξάρτητα μέσα στην Ιστορία. Η ενότητα των αφηγήσεων σε αυτή την περίπτωση, η συμπύκνωση των ιστοριών γύρω από μια ανθρώπινη σχέση γυναικών, ήταν αυτό που μου κέντρισε το ενδιαφέρον και τελικά με κέρδισε, ώστε να φανταστώ τη σκηνική αποτύπωσή του.
-Πώς είδες τη γραφή της Σωτηρίου, όχι μόνο σ’ αυτό το βιβλίο αλλά και στα προηγούμενα; Αυτό που χαρακτηρίζει, κατά την άποψή μου, την γραφή της Κωνσταντίας, είναι η τολμηρή για το κυπριακό αναγνωστικό κοινό επιλογή της θεματολογίας της, αλλά και ο ιδιαίτερος τρόπος με τον οποίο προσεγγίζει το υλικό της. Τα βιβλία της διαθέτουν από μόνα τους μια αρκετά έντονη δραματικότητα, αποτελούν σκηνικές παρτιτούρες, μπορεί να πει κανείς, που εύκολα οδηγούν στη διασκευή και στη μετατροπή τους σε θεατρικό κείμενο.
-Ποια ήταν η μεγαλύτερη πρόκληση για τη διασκευή της Πικρίας χώρας; Η διασκευή ενός διηγήματος είναι δύσκολη υπόθεση. Η μεγαλύτερη πρόκληση και το ουσιαστικό ζητούμενο κατά τη διάρκεια της διαδικασίας αυτής υπήρξε η διατήρηση, η παραμονή και η συγκέντρωση γύρω από τη βασική ιστορία, και η αποφυγή στοιχείων που ενδεχομένως να αποπροσανατόλιζαν από αυτό τον στόχο. Επίσης προσπαθήσαμε να δημιουργήσουμε μια ιστορία με ατόφιους και διακριτούς χαρακτήρες που έχουν πραγματικά κάτι να πουν.
-Ποιο είναι το ζητούμενο σε κάθε έργο που σκηνοθετείς; Να επικοινωνήσω με το κοινό που θα το παρακολουθήσει, να δημιουργήσω μια γνήσια συγκίνηση και να εγκαινιάσω μια διεργασία στοχασμού, αφήνοντας ένα ιδιαίτερο στίγμα αισθητικής, μέσω της απλότητας που εστιάζει στον πυρήνα του κάθε έργου.
-Πώς είδες την άνθηση της κυπριακής συγγραφής τα τελευταία χρόνια; Θεωρώ πως πρέπει να γράφονται και να ανεβαίνουν έργα από την εγχώρια παραγωγή. Μόνο έτσι θα κτιστεί αυτό που κάποτε θα αποκαλούμε κυπριακό θέατρο. Αυτό δεν σημαίνει πως ότι γράφεται πρέπει να βλέπει τον δρόμο της σκηνής μόνο και μόνο επειδή είναι κυπριακό. Βρισκόμαστε όμως στην αρχή ακόμη αυτής της πορείας και πιστεύω ότι η κυπριακή συγγραφή πρέπει να επιδέχεται περεταίρω στήριξης και προώθησης.
- INFO Λευκωσία, Πάνω Σκηνή Σατιρικού Θεάτρου. «Πικρία Χώρα» της Κωνσταντίας Σωτηρίου σε σκηνοθεσία Αιμίλιου Χαραλαμπίδη. Κάθε Παρασκευή, Σάββατο και Κυριακή στις 20:00 – μέχρι τις 30 Οκτωβρίου – soldoutticketbox.com, 22312940 – 22421609.
