Η διεθνική ομαδική έκθεση «Islandic Parallels: Transformed Landscapes, From One Island to Another» παρουσιάζεται από τις 30 Απριλίου έως τις 30 Μαΐου στην Πλατφόρμα Σύγχρονης Τέχνης CAP στο Κουβέιτ. Η έκθεση εγείρει ιστορικούς, πολιτιστικούς και περιβαλλοντικούς παραλληλισμούς μεταξύ των χωρών της Κύπρου και του Κουβέιτ.
Διοργανώνεται από την Κλίτσα Αντωνίου σε επιμέλεια της Μαρίας Φωτίου και του Γιώργου Λάζογλου, ενώ τελεί υπό την αιγίδα του Πρέσβη της Κύπρου στο Κουβέιτ Μιχάλη Μαύρου.
Περιλαμβάνει έργα Κουβεϊτιανών και Κυπρίων καλλιτεχνών και συγκεκριμένα των Rania Abulhasan (Κουβέιτ), Mohammed Alkouh (Κουβέιτ), Κλίτσας Αντωνίου (Κύπρος), Κωνσταντίνου Σ. Κωνσταντίνου (Κύπρος), Μελίτας Κούτα (Κύπρος), Παναγιώτη Δουκανάρη (Κύπρος), Νίκου Φιλίππου (Κύπρος), Mohammad Sharaf (Κουβέιτ), Λευτέρη Τάπα (Κύπρος), Μαρίας Τριλλίδου (Κύπρος) και Μαριλένας Ζακχαίου (Κύπρος).
Η έκθεση εστιάζει στο νησί Φαϊλάκα (Κουβέιτ), του οποίου η ετυμολογία πιστεύεται ότι προέρχεται από το αρχαίο Ελληνικό «φυλακείον< φυλάττω – είον» που στα νέα ελληνικά είναι ‘φυλάκιο’. Τόσο η Φαϊλάκα (Φαίλακα) όσο και η Κύπρος είναι κληρονόμοι διαπολιτισμικότητας με σημαντική στρατηγική και εμπορική σημασία. Και οι δύο τόποι, έχουν επηρεαστεί από διαφορετικούς πολιτισμούς και κουλτούρες που κατοίκησαν σε αυτούς ανά τους αιώνες.
Ο Μέγας Αλέξανδρος, σύμφωνα με τους Έλληνες ιστορικούς Στράβωνα και Αρριανό, ονόμασε τη Φαίλακα «Ίκαρος» λόγω του μεγέθους και του σχήματος του νησιού, το οποίο παρομοιάζει με το ελληνικό νησί Ικαρία στο Αιγαίο Πέλαγος. Όπως αποκαλύπτουν τα ευρήματα από ανασκαφές της σύγχρονης εποχής, η Φαίλακα έγινε μέρος του ελληνιστικού κόσμου τον 4ο αιώνα π.Χ., λίγο αργότερα από την Κύπρο.
Στη σύγχρονη εποχή, οι συγκρούσεις και οι πόλεμοι άφησαν ανεξίτηλα τα σημάδια τους στη γη και στις ψυχές των κατοίκων των δύο νησιών. Η εισβολή του 1990 στο Κουβέιτ είχε ως αποτέλεσμα την ερήμωση της Φαίλακας από τους κατοίκους της. Σήμερα, τμήματά της είναι παρόμοια με τη νεκρή ζώνη της Κύπρου και την πόλη «φάντασμα» της Αμμοχώστου που παραμένει ακατοίκητή μετά την εισβολή του 1974 στην Κύπρο. Η περιδιάβαση στις έρημες περιοχές των δύο νησιών, με τα ερείπια και τα εγκαταλελειμμένα σπίτια και οχήματα, δημιουργεί το αίσθημα ότι ο χρόνος έχει παγώσει στην εποχή του πολέμου.
Οι καλλιτέχνες που συμμετέχουν αναζητούν και αντιδρούν ενεργά στην αλληλεπίδραση της φύσης με την ανθρώπινη δραστηριότητα. Ανακαλύπτουν ξανά τα δικά τους τοπία αντικαθρεπτίζοντας και συναθροίζοντας παραλληλότητες διαφορετικών εδαφών. Τα έργα που παρουσιάζονται προσφέρουν νέες προοπτικές για την κατανόηση των κρίσιμων θεμάτων της κοινωνικής δικαιοσύνης και του περιβάλλοντος και αναδεικνύουν τα μεταμορφωμένα τοπία, εντός της παγκόσμιας και τοπικής πολιτικής μας ιστορίας. Οι δημιουργικές παρατηρήσεις των καλλιτεχνών που αφορούν στα διάφορα οικοσυστήματα (θαλάσσης, ερήμου, νησιού και βουνού) μαζί με τις προσωπικές τοπικές εμπειρίες, ανασύρουν στο φως μια αίσθηση ανθεκτικότητας που προ δηλώνει αισιοδοξία για ένα εναλλακτικό μέλλον.
Τα κεραμικά γλυπτά της Μελίτας Κούτα με τίτλο «Observatories» αποτελούνται από μια ενότητα μονόχρωμων, κατακόρυφα συναρμολογημένων κατασκευών, που συνδυάζουν αρχιτεκτονικά στοιχεία, μηχανικά εξαρτήματα και γεωμετρικά σχήματα. Η τοτεμική κάθετος των έργων υποδηλώνει τόσο μια τελετουργική προσέγγιση στην κεραμική δημιουργία, όσο και μια πραγματιστική άποψη όπου τα γλυπτά λειτουργούν ως μακέτες για μια μεγαλύτερη αρχιτεκτονική κατασκευή.
Το κενό κέντρο και οι πολλαπλές τρύπες και σημεία θέασης γύρω από τον πυρήνα, παραπέμπουν σε φρούρια, παρατηρητήρια και φωλιές όπου μπορεί κανείς να παρακολουθήσει από την ασφάλεια του εσωτερικού χώρου, την έκταση της στεριάς, της θάλασσας και του ουρανού σε απόσταση. Η καλλιτέχνης θέτει ερωτήματα για το διφορούμενο καθεστώς των πύργων ως δομών παρατήρησης και μέσων επικοινωνίας, δίνοντας ιστορικά μορφή στην επιθυμία να προστατευτεί κανείς από ό,τι είναι πέρα καθώς και να ασκήσει έλεγχο σε αυτό που βρίσκεται μέσα.
Η καλλιτέχνης από το Κουβέιτ Rania Abulhasan στα έργα της με τίτλο «Tranquillity» συνοψίζει τις παρατηρήσεις για το περιβάλλον της μέσω μιας οπτικής συγχώνευσης φύσης και αστικών τοπίων. Ερμηνεύει τον κόσμο της σε καμβά ή χαρτί με τρόπο που συλλαμβάνει την ουσία του, απλοποιώντας το πριν του δώσει μια νέα μορφή.
Ανεξάρτητα από τη θεματική της, όλα ξεκινούν με μια ευαίσθητη εξερεύνηση του περιβάλλοντός της και έναν δημιουργικό διάλογο μεταξύ χρώματος και καμβά. Συνδυάζοντας τοπία, εξερευνώντας τη φύση, διασχίζοντας αστικούς χώρους και παρατηρώντας την ανθρώπινη αλληλεπίδραση με το περιβάλλον, το έργο της εμπλουτίζεται από την ενσωματωμένη εμπειρία της.
Το έργο του Mohammed Alkouh «Failaka is a Beautiful Island» είναι μια συνεχής οπτική εξερεύνηση που ξεκίνησε το 2016 και συνεχίζεται μέχρι σήμερα, τεκμηριώνοντας την αρχιτεκτονική και το τοπίο του νησιού μετά την ‘‘εποχή του πετρελαίου’’. Η Φαίλακα, εμπλουτισμένη με ιστορία από την εποχή των Dilmun, τους Κασσίτες και τους αρχαίους Έλληνες μέχρι τους σύγχρονους κατοίκους της, μέσα από το έργο του Mohammed Alkouh αποκαλύπτει την σύγχρονη ιστορία της. Μετά την εισβολή του 1990, το νησί έγινε προσωρινό λείψανο και οι κάτοικοί της εκτοπίστηκαν στην ηπειρωτική χώρα του Κουβέιτ. Το έργο του καλλιτέχνη προσφέρει πληροφορίες σχετικά με τη μεθοδολογία του, παρουσιάζοντας οπτική χαρτογράφηση και αντικείμενα που μοιάζουν με αρχαιολογικά ευρήματα. Αυτά τα αντικείμενα, απηχώντας την απουσία των νησιωτών, προκαλούν οδυνηρές αφηγήσεις απώλειας και ανθεκτικότητας στην εξελισσόμενη ιστορία του νησιού.
Η εγκατάσταση «Hydor_is_Land» (2023) της Κλίτσας Αντωνίου υπαινίσσεται τη θέση ενός παράκτιου ή θαλάσσιου τοπίου και αποκαλύπτει την απεραντοσύνη ενός υποθαλάσσιου χώρου ο οποίος χαρακτηρίζεται από εναλλασσόμενη διαφάνεια και υλική ένταση. Διερευνά την εισβολή αλλόχθονων ειδών στις νησιωτικές ακτές, προσφέροντας μια μεταφορική αναλογία με τις στρατιωτικές εισβολές που σχετίζονται με την ιστορία των δύο νησιών.
Η σειρά σχεδίων της Αντωνίου «Ορίζοντες γεννημένοι μέσα από τη Σιωπή» (2014-2015), στην οποία έχεις την αίσθηση ότι περνάς μέσα από ένα ανοιχτό χώρο με μεγάλη ταχύτητα μόνο και μόνο για να σε διακόψουν σημαίνοντα ενός απροσδιόριστου τραύματος. Εγκαταλελειμμένες περιοχές, σιωπηλά μονοπάτια, κλειδωμένα σπίτια και συρματοπλέγματα –χαρακτηριστικά γνώριμα στο γεωπολιτικό τοπίο της Κύπρου – δημιουργούν ένα στοιχειωμένο περιβάλλον.
Ο Κωνσταντίνος Σ. Κωνσταντίνου, στη φωτογραφική ενότητα «Πράσινη Γραμμή», διαπραγματεύεται τη σχέση του με το οικείο τοπίο, μεγαλώνοντας ο ίδιος εντός της ‘νεκρής ζώνης’ που διαχωρίζει την Κύπρο. Η αίσθηση του χώρου διαμορφώνεται από την πίεση και τους περιορισμούς των συνόρων που διαιρούν το τοπίο, δημιουργώντας πόλεις φαντάσματα και εγκαταλελειμμένα χωριά, απάτητους λόφους και βουνοκορφές.
Το βλέμμα του καλλιτέχνη δημιουργεί την αίσθηση του απρόσιτου, ενός τόπου που οριοθετείτε από συρματοπλέγματα, ναρκοθετημένες περιοχές και στρατιωτική παρουσία, η οποία μετατρέπει το τοπίο σε ένα χώρο απρόσιτο και μακρινό σε κάθε αυτόχθονα και μη.
Στο έργο του, ο Παναγιώτης Δουκανάρης πραγματεύεται την οντολογική δομή του συλλογικού και ατομικού τραύματος και την αμφίδρομη δυναμική σχέση αυτού με την ταυτότητα, την μνήμη και τον χρόνο. Μέσα από μια ιδιότυπη και χρονοβόρα διαδικασία που έχει αναπτύξει, ο καλλιτέχνης αφαιρεί σταδιακά μια προς μια τις κλωστές του καμβά αφήνοντας πίσω πολύπλοκα διαφανή μοτίβα που θυμίζουν τοπία.
Η αφαίρεση ύλης από τον καμβά συμβάλλει στην αποκάλυψη της υλικότητας του και έτσι στην αμφισβήτηση του υποστηρικτικού ρόλου που άλλοτε έχει ο καμβάς ως το υποστήριγμα της ζωγραφικής εικόνας. Τα ίχνη που διαγράφονται στον καμβά από την διαδικασία αποτελούν μια οπτική μαρτυρία του ποιητικού συμβάντος που έλαβε χώρα κατά την δημιουργία.
Το έργο του Mohammad Sharaf «Contemporary Archaeology» είναι ένα φωτογραφικό πρότζεκτ που εξερευνά τα εγκαταλελειμμένα τοπία και τα ξεχασμένα λείψανα του νησιού Failaka του Κουβέιτ. Εμπνευσμένος από ένα παιδικό όνειρο, ο καλλιτέχνης αποτυπώνει την πλούσια ιστορία του νησιού μέσα από περίπλοκες λεπτομέρειες και μοτίβα, αποκαλύπτοντας τα απομεινάρια της πρόσφατης ανθρώπινης δραστηριότητας.
Μετά την Ιρακινή εισβολή στο Κουβέιτ το 1990, η κάποτε ζωντανή κοινότητα της Φαίλακας αναγκάστηκε να φύγει, μετατρέποντας το νησί σε ένα έρημο περιβάλλον. Το συναισθηματικό ταξίδι του καλλιτέχνη αντανακλά την ταραχώδη ιστορία του νησιού και τον απόηχο των ζωών που χάθηκαν, προσκαλώντας τους θεατές να ανακαλύψουν τις ανείπωτες ιστορίες του παρελθόντος του νησιού.
Τα έργα του Λευτέρη Τάπα, «Αρχιπέλαγος» (2021) και «Γεγονότα στη Ζωή της Γης και του Ουρανού» (2021) φέρουν ποιητικές ερμηνείες της Κύπρου και της διασύνδεσής της με τη ζωή μέσω ουράνιων και θαλάσσιων τοπίων. Ο Λευτέρης Τάπας αντιμετωπίζει το συλλογικό τραύμα μέσω της απεικόνισης της χώρας του όχι ως διαιρεμένης γης, αλλά ως ενός διασκορπισμένου αρχιπελάγους από φυσικά στοιχεία. Η εγκατάσταση των νησιών είναι κατασκευασμένη αποκλειστικά από χαρτοπολτό, γραφίτη και σπάνια φυσικά γήινα χρώματα που προέρχονται από διάφορα λατομεία του νησιού. Η Κύπρος, ως ένα αρχιπέλαγος από νησίδες, γίνεται σύμβολο για την πολυμορφία, την ελπίδα και την ειρήνη που καταργεί κάθε περιορισμό συνόρων, είτε αυτά διαμορφώνονται μέσα στην ανθρώπινη ψυχή είτε στον εξωτερικό κόσμο.
H Mαρία Τριλλίδου διερευνά τον υβριδισμό και μεταμόρφωση που παρατηρείται στο βιογεωλογικό κόσμο, σε σχέση με τη σύγχρονη γεωπολιτική που αναθεωρεί τη κατανόηση της έννοιας ‘Φύση’ και τη θέση μας μέσα σ αυτή. Στο μεταίχμιο σχεδίου και ζωγραφικής, η πρακτική της στοιχειοθετείτε από σαρκοφάγα φυτά, χθόνια όντα με πλοκάμια, που δεν αντιμετωπίζονται σαν σπάνια φαινόμενα αλλά σαν αναγκαίες μεταλλάξεις περιβαλλοντικής προσαρμοστικότητας.
Μεταξύ δηλητηριώδους ή δηλητηριασμένου, επικίνδυνου ή υπο-εξαφάνηση, τα έργα της υπαινίσσονται όντα αδιευκρίνιστης ταξινομίας και χρονολογίας. Χρησιμοποιώντας κράμα Χαλκού σαν κύρια χρωστική ουσία, η σειρά σχεδίων της με τίτλο Native Ores περιλαμβάνει αναφορές Κυπριακών ενδημικών ειδών ανάμεικτα με αναφορές σε μέταλλα όπως Χαλκός και Αμίαντος, που χαρακτηρίζουν την εδαφική σύσταση του νησιού. Από βιολογικά σε γεωλογικά, οργανικά σε ανόργανα, τα στοιχεία συγχωνεύονται και διαβαίνουν από τη μια κατάσταση στην άλλη, υπονοώντας ένα συνυπάρχον επεκτατικό σύστημα που συνεχώς μεταβάλλεται.
Στο «Arizona, CY» ο φωτογράφος Νίκος Φιλίππου και η ποιήτρια Μαριλένα Ζακχαίου διαμορφώνουν συνδέσεις μεταξύ Κύπρου, Αριζόνας, κι άλλων απροσδόκητων τόπων μέσα από Polaroid φωτογραφίες και ποίηση. Τα ποιήματα αρθρώνουν κοινά βιώματα τραύματος και οικολογικής καταστροφής προωθώντας την ενσυναίσθηση.
Οι εικόνες της ερήμου και των κάκτων ανατρέπουν αντιλήψεις της Κύπρου που παραμελούν την πολυπολιτισμική ιστορία του νησιού και τις αποικιοκρατικές επιρροές. Σύμφωνα με τη νομαδική σκέψη των Ντελέζ και Γκουατάρι, το έργο εμπλέκεται σε μια θεραπευτική επαναχαρτογράφηση της Κύπρου, της Αριζόνα και άλλων χώρων, ακόμη και της Φαϊλάκα, όπου μπορεί κανείς να επισημάνει παρόμοιες τραυματικές εμπειρίες αλλά και ανθεκτικότητα.
