Η κοσμοϊστορική πτώση του Τείχους του Βερολίνου μέσα από τον φακό του Ανδρέα Καραγιάν.
Με αφορμή τα 34 χρόνια από την Πτώση του Τείχους του Βερολίνου, ο γνωστός ζωγράφος, συγγραφέας και δημοσιογράφος Ανδρέας Καραγιάν τιμά μια ακόμη του ιδιότητα, αυτή του φωτογράφου, με μια δίπτυχη έκθεση- ντοκουμέντο.
Η φωτογραφική έκθεση, που άνοιξε στις 9 Νοεμβρίου στο Οίκημα του ΕΚΑΤΕ περιλαμβάνει εικόνες από την κοσμογονική εποχή που έζησε στο Βερολίνο, το διάστημα 1989- 1995. Ο ένας άξονας περιλαμβάνει πορτρέτα διάσημων ηθοποιών και σκηνοθετών από την Μπερλινάλε και ο άλλος, υπό τον τίτλο «Ich bin ein Berliner» (Είμαι Βερολινέζος) σκηνές από την Πτώση του Τείχους, την επανένωση των Γερμανίων και την καθημερινή ζωή, όπως κι από το Christopher Street Day.
Όπως ο ίδιος αναφέρει βασικό θέμα της έκθεσης είναι η μεγάλη Ανατροπή. Ο ίδιος γυρνούσε το διάστημα εκείνο με μια κάμερα Nikon με τεράστιους φακούς θέλοντάς να καταγράψει την κάθε στιγμή, τους ανθρώπους, την πόλη, τις αλλαγές. Για τον Ανδρέα Καραγιάν η έκθεση αυτή δεν είναι μόνο ένας φόρος τιμής για την Πτώση του Τείχους αλλά και για τον «Φιλελεύθερο» που υπήρξε το δεύτερο σπίτι του. «Κατά κάποιο τρόπο είχα γίνει ο ανταποκριτής στο Βερολίνο- the spy who came from… Cyprus» θυμάται. «Ήταν η εποχή που ο Νίκος Παττίχης είχε αναλάβει τα ηνία κι εμείς, μια πολύ ωραία ομάδα τότε, προσπαθούσαμε να δώσουμε τον καλύτερο εαυτό μας φτιάχνοντας ένα ευρωπαϊκό έντυπο και προπαντός χωρίς λογοκρισία».
Ο Καραγιάν ζούσε στο Βερολίνο κι έτσι οι ανταποκρίσεις του ήταν μέρος του ιστορικού γίγνεσθαι μιας εποχής όπου με την πτώση του Τείχους όλα είχαν ανατραπεί. «Είχα γνωριστεί μ’ έναν Ανατολικογερμανό κι έτσι έζησα για έξι χρονιά όλες τις ιστορικές και κοινωνικές αλλαγές. Περνούσαμε ωραία ζωή. Είχα μαζί μου δυτικά μάρκα και μιας κι η διαφορά από το ανατολικό μάρκο ήταν μεγάλη, αγοράσαμε έγχρωμη τηλεόραση, πηγαίναμε στην όπερα, στο θέατρο και μετά για σαμπάνια και φαγητό σε ωραία εστιατόρια. Οι αλλαγές ήταν ραγδαίες. Αίφνης τα ράφια στο σούπερ μάρκετ της γειτονιάς μας άδειασαν από προϊόντα· δεν βρίσκαμε τίποτα ν’ αγοράσουμε. Σε δυο μέρες έγιναν τα λαμπρά εγκαίνια του ίδιου σούπερ μάρκετ. Το αγόρασε μια μεγάλη δυτική εταιρεία και γέμισε απ’ όλα τα καλά. Πολύ πιο ακριβά, βέβαια, αλλά τώρα τα προϊόντα έρχονταν από όλον τον κόσμο κι ο Ανατολικογερμανός ένιωθε βασιλιάς, ότι του ανήκει όλη η Γη. Ακόμη και το κλασικό ανατολικό τουρσί αντικαταστάθηκε από ολλανδικό!»
Η Δύση μπήκε σαν ανεμοστρόβιλος
«Η Δύση μπήκε σαν ανεμοστρόβιλος και σάρωσε ό,τι παρέμεινε όρθιο από την ανατολική πλευρά» αναφέρει ακόμη ο καλλιτέχνης. «Οι Ανατολικοβερολινέζοι βρέθηκαν, ξαφνικά, στη δίνη του καπιταλισμού, της ανταγωνιστικότητας και του άγχους της επιβίωσης. Συνθήκες άγνωστες σ’ αυτούς, μιας και το σοσιαλιστικό κράτος φρόντιζε ώστε ο καθένας να έχει τα προς το ζην, έστω και με τις ασπρόμαυρες τηλεοράσεις, έστω και με τ’ αυτοκίνητα Τrabant. Τις λεωφόρους τώρα διέσχιζαν Mercedes και BMW. Ο νέος οικοδομικός οργασμός προσέθετε χρώμα και κάλλος, εκεί όπου παλιά δέσποζε η αυτάρκεια αλλά και η μιζέρια. Τα πράγματα ακρίβαιναν, οι μισθοί όμως διατηρούνταν σε χαμηλά επίπεδα. Όλα ξεπουλιόντουσαν, από παράσημα, επίσημες στολές, ρούχα, εμβλήματα, στα κιόσκια γύρω από τη Βραδενβούργια Πύλη. Η αλλαγή ήταν εμφανής στις σχέσεις των ανθρώπων. Ο Ίστβαν ξυπνούσε και κοιμόταν με τον φόβο της απόλυσης. Συνταξιούχοι γύρευαν στα σκουπίδια να βρουν κάτι να φάνε και καταριούνταν την αλλαγή. Από την άλλη, το μπαλκόνι κάθε διαμερίσματος αποκτούσε κι έναν δορυφορικό δίσκο, για να δουν οι ένοικοι τη Γερμανία να φτάνει στον τελικό του Μουντιάλ. Όλα φάνταζαν υπέροχα, το νοίκι όμως από 30 μάρκα είχε γίνει 500!»
Η Πτώση του Τείχους σήμερα
Υλοποιώντας αυτή την έκθεση, ο Καραγιάν επιθυμεί κατά βάθος να μεταδώσει στο σήμερα τη θετική ενέργεια που οδήγησε σ’ εκείνο το κοσμοϊστορικό γεγονός. «Η Ένωση των Γερμανιών φάνταζε τότε κάτι το υπέρλαμπρο. Θεωρήθηκε η νίκη της ελεύθερης Δύσης επάνω στο ανατολικό ‘καταπιεστικό’ σύστημα που κατέρρευσε σαν τραπουλόχαρτο. Η Πτώση του Τείχους έδωσε, αρχικά, το έναυσμα για μια σειρά πρωτοποριακών εκθέσεων και κατασκευών, ανέτειλε ένας νέος τρόπος προβληματισμού και καλλιτεχνικής έκφρασης, όπως και στο Φεστιβάλ του Βερολίνου που επισκεπτόμουν κάθε παγωμένο Φεβρουάριο. Όσο όμως το φεστιβάλ αποκτούσε αίγλη, τόσο έχανε από ποιότητα, όταν τελικά μεταφέρθηκε στα νέα επιβλητικά του κτήρια- έμοιαζαν με σκηνικό παρμένο από το ‘Metropolis’ του Φριτς Λανγκ— στην Potsdamer Platz, τον πρώην νεκρό χώρο ανάμεσα στις πλευρές του τείχους. Με τις τεράστιες πολιτικές αλλαγές o κινηματογράφος της διαμαρτυρίας αποδυναμώθηκε και τ’ αστικά γούστα επικράτησαν ακόμη και στο θέατρο και στην όπερα, που στράφηκαν σε ρεπερτόρια και παραστάσεις εύηχες και εύπεπτες. Ακόμη κι η ίδια η επανάσταση… ‘αστικοποιήθηκε’. Βασικά αυτή είναι και η μοίρα της κάθε επανάστασης, στο τέλος να αστικοποιείται! Τελικά αυτό συμβαίνει και μ’ εμάς στην Κύπρο, στο τελευταίο Τείχος που υφίσταται στην Ευρώπη. Η δυναμική πολιτική έχει αποθάνει και παραμένουμε σε εύηχα λόγια και φυσικά συνεχείς παραχωρήσεις».
Η σχέση του Ανδρέα Καραγιάν με τη φωτογραφία
Ο γνωστός ζωγράφος είχε μέχρι τώρα στο ενεργητικό του τρεις εκθέσεις φωτογραφίας στην Κύπρο. Ζώντας στο Βερολίνο είχε την τύχη να δει εκθέσεις συγχρόνων φωτογράφων όπως οι Χέρμπερτ Τομπίας, Άρθουρ Τρες, Ντουέιν Μίκαλς, που τον επηρέασαν και τον ενέπνευσαν. Η σχέση του με τη φωτογραφία ξεκίνησε όταν η μητέρα του αγόρασε μια φωτογραφική μηχανή κουτί Kodak που την έπαιρναν παντού σε κάθε εκδρομή. Αυτές οι φωτογραφίες είναι σημαντικές για τον ίδιο, επειδή κράτησαν τη μνήμη ζωντανή κι έγιναν η αίτια ν’ αρχίσει να γράφει την Πενταλογία του. «Έτσι κι εγώ άρχισα μ’ αυτό το όμορφο κουτάκι, ύστερα θυμάμαι την πρώτη μου κάμερα Zenith- ρωσική. Μέντορας μου ήταν ο Ανδρέας Μαλέκκος που μού είχε μεταδώσει το πάθος του για τη φωτογραφία. Η φωτογραφία έπαιξε σημαντικό ρολό και στη ζωγραφική μου. Όταν π.χ. ζωγράφιζα ναύτες δεν μπορούσα να τους καλέσω, ας πούμε, μετά την ‘Εθνική Εορτή’ να έρθουν στο στούντιο να μου ποζάρουν. Έτσι, χρησιμοποιούσα τη φωτογραφία για να αιχμαλωτίζω κινήσεις, εκφράσεις, πτυχές υφασμάτων κ.λπ.»
Ο ίδιος θυμάται ότι στη συνεργασία του με τις «Σελίδες» και ύστερα με τον «Ελεύθερο» και την Αντρούλα Ταραμουντά στις «υπέροχες», όπως τις χαρακτηρίζει, εποχές του «Φιλελευθέρου», τον βοηθούσε πολύ να φωτογραφίζει τους συνεντευξιαζόμενους, όπως επίσης τους ηθοποιούς και σκηνοθέτες από το Φεστιβάλ Βερολίνου. «Η κάμερα, τώρα βέβαια μια Nikon, έγινε ο σύντροφος μου! Ύστερα άλλαξαν όλα άρδην και μπήκε στη ζωή μας η ηλεκτρονική φωτογραφία με τα κινητά μας. Δεν θα ξεχάσω όμως ποτέ τις ώρες που περνούσα στο Φωτο Νετ και τη χαρά μου όταν έβλεπα τις φωτογραφίες να σχηματίζονται σιγά- σιγά μ’ έναν μυστηριώδη, μαγικό τρόπο επάνω στο λευκό φωτογραφικό χαρτί, που έπαιρνε ζωή και χρώμα».
INFO Έκθεση φωτογραφίας, «Ich war auch da- Ήμουν κι εγώ εκεί», Λευκωσία, οίκημα ΕΚΑΤΕ (22466426). Διάρκεια: Μέχρι 16 Νοεμβρίου (Δευτέρα- Πέμπτη 4-7μ.μ., Παρασκευή- Σάββατο 3-6μ.μ.) Επιμέλεια: Γιώργα Σολομώντος και Αθηνά Αντωνιάδου
