Στην νέα εικαστική της πρόταση, η Έφη Σαββίδη δημιουργεί σε τετράδια σειρές σχεδίων με αυτοπροσωπογραφίες της, βασισμένες σε φωτογραφίες που της έβγαλαν οι δυο γιοι της. Όπως λέει η ίδια, η δουλειά αυτή της προσέφερε ένα αλλόκοτο ταξίδι προσωπικής αποκάλυψης. Σ’ αυτά τα πορτρέτα με νερομπογιές και μαρκαδόρους ο καθένας από εμάς μπορεί να αναγνωρίσει κομμάτια του εαυτού του.

-Για πολλά χρόνια το εικαστικό σου έργο επικεντρώθηκε στο μεταναστευτικό. Τι σε ώθησε να στραφείς σε άλλη θεματολογία, και συγκεκριμένα σε πορτρέτα στα οποία εστιάζεις στον εαυτό σου; Ναι, κύριο θέμα στην  πρακτική μου εδώ και 12 χρόνια είναι το μεταναστευτικό, ένα ζήτημα πολυδιάστατο και πολυεπίπεδο που έχει ως επίκεντρο τον άνθρωπο στις παρούσες δύσκολες συγκυρίες. Σε αυτό το πλαίσιο βρίσκομαι στη δημιουργία του 3ου  ντοκιμαντέρ μιας σειράς από τέσσερα, που μου έχουν ανατεθεί  από τον καθηγητή Αντώνη Έλληνα του Πανεπιστημίου Κύπρου και την καθηγήτρια  Όλγα Δημητρίου του Πανεπιστημίου Durham. Η ενότητα «Afterlight» δουλευόταν παράλληλα με τo μεταναστατευτικό ως ένας άλλος βασικός άξονας, προκειμένου να κατανοήσω και να αποσαφηνίσω δικά μου μεταβαλλόμενα βιώματα.

-Ποια θέματα πραγματεύεσαι στη νέα σου δουλειά με τίτλο «Afterlight»; Αφετηρία ήταν το φωτογραφικό αρχείο μιας περασμένης δεκαετίας (2004-2015) που διατηρούσα στον υπολογιστή μου. Οι δύο γιοι μου σε παιδική ηλικία λειτούργησαν ως μάρτυρες και διαμεσολαβητές, απαθανατίζοντάς με σε στιγμές μιας περιόδου ιδιαίτερα φορτισμένης συναισθηματικά. Με βάση αυτές τις φωτογραφίες άρχισα να δημιουργώ σε τετράδια σειρές σχεδίων με νερομπογιές και μαρκαδόρους, χωρίς να με ενδιαφέρει η ωραιοποίηση του εαυτού μου και χωρίς να έχω την αγωνία αν αυτά τα σχέδια ήταν προσωπογραφίες που μου μοιάζουν. Ένιωσα την ανάγκη να ξεκλειδώσω μια αλληλουχία καθημερινών διαθέσεων της τότε χρονικής περιόδου σε συνδυασμό με το τώρα, ερμηνεύοντας την κάθε φωτογραφία ως αυτό που ίσως φαινόμουν ότι ήμουν ή ως αυτό που επιθυμούσα να είμαι. Έτσι, αυτές οι σειρές που προέκυψαν φαίνεται να έχουν τη διάθεση κινηματογραφικής αφήγησης και να λειτουργούν ως καθρέφτες, αντανακλώντας τόσο προηγούμενες πτυχές του εαυτού μου όσο και νέες δυνατότητες που αναζητούν εξωτερίκευση και απελευθέρωση.

-Αυτά τα ζωγραφικά έργα λειτούργησαν ως ένα είδος ενδοσκόπησης για σένα; Από το 2020 σε καθημερινή βάση, επαναλαμβάνω με προσήλωση την αντιγραφή επιλεγμένων φωτογραφιών, σε μια ιδιότυπη τελετουργία κατά την οποία η αυτοπροσωπογραφία και η χειρονομία του σημαδιού στο χαρτί αποκτά τη διάσταση διαλογισμού, αυτοανάλυσης και αναπόλησης. Το αποτέλεσμα, πότε ακολουθώντας τους κανόνες του αυστηρού σχεδίου και πότε καταλήγοντας απλώς σαν ανεπαίσθητο ίχνος στο χαρτί ή σαν ψίθυρος, ορίζεται από τον ενίοτε ψυχισμό της καθημερινής αναμέτρησης με τον εαυτό. Πώς ο εαυτός διαμορφώνεται μέσα από τις εμπειρίες της μητρότητας, της συζυγικής συμβίωσης, του χωρισμού, της απώλειας αγαπημένων προσώπων, τις αλλαγές των κυρίαρχων αντιλήψεων για τις πολλαπλές ταυτότητες, ζητήματα  που στη δική μου γενιά προσδιορίζονταν από εξουσιαστικές πατριαρχικές δομές σε ισχύ, τόσο στη δημόσια όσο και στην ιδιωτική ζωή. 

-Μέσα από ποια διαδικασία προέκυψε η νέα ενότητα έργων; Έχεις δουλέψει με προσχέδια; Σ’ αυτή την ενότητα σχεδίων άφησα συνειδητά, ως  ανατρεπτική για μένα διαδικασία, να λειτουργήσει το απρόσμενο και τυχαίο, τα οποία μου δημιουργούν έντονο συναίσθημα απορίας και θαυμασμού και με ωθούν σε ανεξάντλητο ταξίδι εξερεύνησης και δημιουργίας. Χρησιμοποιώ, όπως έχω προαναφέρει, νερομπογιές και μαρκαδόρους, υλικά διαλυτά στο νερό, έχοντας την ευχέρεια να πειραματιστώ με αμεσότητα και αυθορμητισμό. Δεν δουλεύω με προσχέδια, αρχίζω κατευθείαν στο χαρτί χρησιμοποιώντας δικές μου τεχνικές που η ίδια η θεματική με βοήθησε να εξελίξω στην πορεία. Ξεκινώ το κάθε σχέδιο χωρίς προγραμματισμό, βάσει της ενίοτε διάθεσής μου, με τον ίδιο ενθουσιασμό και πρόκληση να πειραματιστώ για το απρόσμενο αποτέλεσμα. Μια μέρα χρησιμοποιώ έντονα χρώματα και πινελιές, την επομένη βάζω ανεπαίσθητες γραμμές που λειτουργούν ως αποτυπώματα. Τελευταία χρησιμοποιώ φωσφορούχα χρώματα, θέλοντας να δώσω λάμψη σε πτυχές του σκιώδη εαυτού. Αφήνομαι χωρίς όρια προκειμένου να σχεδιάζω ελεύθερα, ακόμα και  με το ρίσκο να ξεπεράσω πεδία που μου είναι γνώριμα και ασφαλή.

-Η σειρά των αυτοπροσωπογραφιών θα είναι σε εξέλιξη ακόμη και κατά τη διάρκεια της έκθεσης; Για μένα το θέμα «εαυτός» είναι ανεξάντλητο και εμπεριέχει πολλαπλές αφηγήσεις, έτσι θα συνεχίσω να δημιουργώ μέχρι να νιώσω πλήρης με την ολοκλήρωση της ενότητας. Υπόψη πως κατά τη διάρκεια της έκθεσης θα συνεχίσω να προσθέτω σχέδια όταν προκύπτουν, συμπληρώνοντας κάποια προϋπάρχοντα κενά στην αρχική εγκατάσταση στον εκθεσιακό χώρο.

-Σ’ αυτή τη δουλειά, όπως και στις προηγούμενές σου, υπάρχει έντονο το στοιχείο της επανάληψης. Τι σημαίνει για σένα αυτή η χειρονομία; Η επανάληψη ξεκινά κυρίως από τις σπουδές μου. Έχω σπουδάσει Printmaking, όπου η μαγεία της τεχνικής είναι η επανάληψη με πολλαπλές όμως δυνατότητες και πιθανότητες διαφορετικότητας. Αυτή η παιδεία έπαιξε πιστεύω καθοριστικό ρόλο στην πρακτική μου. Εξάλλου, η επανάληψη για μένα εμπεριέχει και μια πιο ευρεία έννοια, αυτή της αγωνίας σε κάτι όμοιο, κοιταγμένο αλλιώς. 

-Έχεις μια αγωνία για το γεγονός ότι μέσα από την τέχνη εκθέτεις ένα κομμάτι του εαυτού σου; Αισθάνομαι την ίδια ανησυχία και ευθύνη όπως κάθε φορά που εκθέτω. Μέσα από τη διαδρομή τεσσάρων χρόνων δημιουργίας, σε αυτή την ενότητα κατάφερα να ανακαλύψω και να διαβάσω άγνωστες πτυχές του εαυτού μου. Στην αρχή η διαδικασία ήταν δύσκολη και έμενα ανικανοποίητη από το αποτέλεσμα. Στη συνέχεια όμως ξεθάρρεψα και απελευθερώθηκα, αφήνοντας τα πορτρέτα να εξελίσσονται με πιο αυθόρμητες χειρονομίες. Έμαθα να αποδέχομαι με επιείκεια το αποτέλεσμα, μη περιμένοντας να πετύχω το «τέλειο». Κατάλαβα μέσα από τα περίπου 400 σχέδια πορτρέτων που έχω δημιουργήσει ότι το καθένα από αυτά έχει να προβάλει τη δική του αφήγηση που δεν διστάζω να την εκθέσω.

-Λειτούργησαν απελευθερωτικά αυτά τα έργα; Δηλαδή έχεις οδηγηθεί σε κάποιου είδους κάθαρση; Πιστεύω πως ναι. Με την ολοκλήρωση κάθε ενότητας έργου υπάρχει πάντα μιας μορφής ικανοποίηση που πολλές φορές είναι απελευθερωτική. Το «Afterlight», κατά μείζονα λόγο επειδή μου προσέφερε ένα αλλόκοτο ταξίδι προσωπικής αποκάλυψης, έχω την αίσθηση ότι με αναγέννησε. Επίσης, για μένα είναι πολύ σημαντικό να προκαλέσω τον θεατή να συνδεθεί με κάποια σχέδια αναγνωρίζοντας κομμάτια του δικού του εαυτού. Αν συμβούν και τέτοιου είδους διαδικασίες, η κάθαρση θα είναι ακόμα πιο πετυχημένη.

Λευκωσία, korai Project Space. «Afterlight» της Έφης Σαββίδη. Εγκαίνια: Δευτέρα 1η Ιουλίου, 20:00. Μέχρι 28 Αυγούστου (Τετάρτη, Πέμπτη, Παρασκευή 18:00–21:00).

Ελεύθερα, 30.6.2024