Η Νικολέττα Δημητρίου λέει ότι οι ιστορίες των παλαιοτέρων τη μαγνητίζουν, επειδή της θυμίζουν τον κόσμο της γιαγιάς της.
Αντί να πάει σχολείο, πέρασε τα πρώτα πέντε χρόνια της ζωής της με τη γιαγιά της, συχνά συμμετέχοντας στις συναντήσεις της με τις γειτόνισσές της για καφέ, όπου αντάλλασσαν ιστορίες για τη ζωή τους πριν το 1974.
Σύμφωνα με τη Νικολέττα, η παρέα της γιαγιάς στην αυτοστέγαση Λατσιών αποτελείτο από εξαιρετικές αφηγήτριες.
«Μεγάλωσα με μια γιαγιά που γεννήθηκε το 1908, η οποία ήταν αγράμματη, οπότε ήταν φορέας μιας αποκλειστικά προφορικής κουλτούρας. Τόσο η ίδια όσο και οι γειτόνισσές της», τονίζει. Η επιθυμία να βρίσκεται ανάμεσα σε προηγούμενες γενιές και να ακούει τις ιστορίες τους παραμένει μέσα της μέχρι και σήμερα, ακόμα κι αν χρειάστηκε τελικά να πάει σχολείο και πανεπιστήμιο.
Το 2008 ολοκλήρωσε το διδακτορικό της στην Εθνομουσικολογία.
«Ως υποψήφια διδάκτορας πέρασα το ακαδημαϊκό έτος 2005-06 στην Κύπρο, μελετώντας το παραδοσιακό τραγούδι και παίρνοντας συνεντεύξεις από μεγαλύτερους και νεότερους μουσικούς. Κάθε φορά που συναντούσα έναν ηλικιωμένο μουσικό, ρωτούσα για την εμπειρία του ως οργανοπαίκτη ή τραγουδιστή στην Κύπρο κατά τα μέσα του εικοστού αιώνα. Αγαπώ τις ιστορίες, και ήθελα να μάθω περισσότερα για μια περίοδο της κυπριακής μουσικής για την οποία υπάρχουν ελάχιστα γραπτά δεδομένα. Όμως, οι ιστορίες των μουσικών αποκάλυψαν περισσότερα απ’ ό,τι περίμενα», λέει η Νικολέττα.
Όποτε συναντούσε ηλικιωμένους μουσικούς ως μέρος της έρευνάς της, τους ζητούσε επίσης να της πουν λίγα λόγια για τη ζωή τους. Οι ιστορίες τους αποκάλυπταν πολύ περισσότερα από όσα μπορούσε να φανταστεί. Φανέρωναν την ιστορία μιας επαγγελματικής τάξης που, μέχρι τότε, είχε σχεδόν εξαφανιστεί, μαζί με το τοπίο και τους ανθρώπους γύρω από αυτήν. Η Νικολέττα φύλαξε αυτές τις ιστορίες στο μυαλό της, χωρίς να γνωρίζει τότε το γιατί.
Τελικά, για να διασώσει αυτό το μέρος της κυπριακής παράδοσης, το 2022 ίδρυσε το Αρχείο Κυπριακής Μουσικής (ΑΚΜ), μια μη κερδοσκοπική οργάνωση. Ένας από τους βασικούς του στόχους είναι η καταγραφή των υφιστάμενων αρχείων κυπριακής παραδοσιακής μουσικής και η συγκέντρωσή τους σε μια ψηφιακή, ανοιχτής πρόσβασης βιβλιοθήκη.
Καθώς μιλά, είναι σαφές ότι αισθάνεται μια αίσθηση επείγοντος για τη δουλειά της. Οι άνθρωποι που συναντά ανήκουν σε μια γενιά που σιγά-σιγά φεύγει. Πολλοί έχουν ήδη πεθάνει.
«Αυτό το έργο έχει ημερομηνία λήξης», λέει η Νικολέττα. «Οι άνθρωποι που μπορούν να μας δώσουν πληροφορίες για τις δεκαετίες πριν από το 1974, πριν από το 1960, όταν η κυπριακή κοινωνία ήταν διαφορετική απ’ ό,τι σήμερα και όταν η παράδοση είχε ένα διαφορετικό ρόλο, λιγοστεύουν χρόνο με το χρόνο».
Το ΑΚΜ έχει ήδη ξεκινήσει συνεργασίες με ανθρώπους που κατέχουν τέτοια αρχεία, αξιολογώντας, καταγράφοντας και ψηφιοποιώντας τα.
«Νομίζω ότι η ανάγκη να ακούω ιστορίες είναι αποτέλεσμα της ανατροφής μου, γιατί, παρόλο που στην αρχή δεν μπορούσα να το καταλάβω και να το εξηγήσω μέσα μου, είναι σαν τη μητρική μου γλώσσα. Μπορεί σε κάποια φάση να νομίζεις ότι την ξεχνάς, αλλά όταν την ξαναβρίσκεις σου φαίνεται οικεία», λέει η Νικολέττα.
Το Αρχείο Κυπριακής Μουσικής διοργανώνει μια σειρά από δώδεκα διαδραστικά εργαστήρια γύρω από βασικά θέματα της κυπριακής παραδοσιακής μουσικής. Τα εργαστήρια παίρνουν τη μορφή ενός πανεπιστημιακού μαθήματος «101» – δηλαδή μιας εισαγωγής σε ένα συγκεκριμένο θέμα – και προσφέρονται ως πακέτο δώδεκα συναντήσεων ή και μεμονωμένα.
Τα εργαστήρια απευθύνονται σε μουσικούς, τραγουδιστές, ποιητές, φοιτητές, ερευνητές, αλλά και εκπαιδευτικούς που ασχολούνται με θέματα παραδοσιακής μουσικής, λαϊκής ποίησης, λαογραφίας ή εθνογραφίας. Απευθύνονται όμως και σε άτομα χωρίς πρότερη γνώση του αντικειμένου, που θα ήθελαν να μάθουν περισσότερα.
Περισσότερες πληροφορίες εδώ.
Ποια είναι η Νικολέττα Δημητρίου
Η Νικολέττα Δημητρίου είναι εθνομουσικολόγος, τραγουδίστρια, δασκάλα δημιουργικής γραφής και δημιουργός ντοκιμαντέρ. Σπούδασε μουσική στη Θεσσαλονίκη, τη Βιέννη και το Λονδίνο, και το 2008 έλαβε το διδακτορικό της στην Εθνομουσικολογία από το SOAS, Πανεπιστήμιο του Λονδίνου. Σπούδασε επίσης δημιουργική γραφή στο Πανεπιστήμιο East Anglia, με εξειδίκευση στην αυτο/βιογραφία. Ήταν ερευνήτρια στην εθνομουσικολογία και την αυτο/βιογραφία στο Κολλέγιο Wolfson του Πανεπιστημίου της Οξφόρδης από το 2012 έως το 2019, και διδάσκουσα στο Μεταπτυχιακό Πρόγραμμα Δημιουργικής Γραφής του ίδιου πανεπιστημίου. Το 2017 ήταν Υπότροφος Fulbright στο Διεπιστημονικό Κέντρο Ελληνικών Σπουδών του Πανεπιστημίου Stockton στο Νιου Τζέρσεϊ, και το 2019 ήταν Επισκέπτρια Υπότροφος στο Κέντρο Ελληνικών Σπουδών Seeger στο Πανεπιστήμιο Princeton. Από το 2019 έως το 2021, η Νικολέττα ήταν Widening Fellow της Ευρωπαϊκής Επιτροπής στο Τμήμα Επιστημών της Αγωγής του Πανεπιστημίου Κύπρου.
Το 2022 δημοσίευσε το βιβλίο της «Ο Κύπριος Βιολάρης», μια συλλογή με τις ιστορίες των τελευταίων παραδοσιακών βιολάρηδων της Κύπρου (Ελληνοκυπρίων και Τουρκοκυπρίων).
Ελεύθερα, 8.9.2024
