Ενώ πλησιάζουμε μισό αιώνα από την τουρκική εισβολή και κατοχή της μισής μας πατρίδας, ελάχιστα έχουμε ασχοληθεί με τις οικονομικές απώλειες και το συνεχιζόμενο αυξανόμενο οικονομικό κόστος από αυτήν. Πρόκειται για ένα κόστος τεράστιο, που δεν αφορά μόνο τα όσα χάθηκαν το 1974 αλλά και το τι σημαίνει για την κυπριακή κοινωνία και οικονομία η συνέχιση της διχοτόμησης της πατρίδας μας.
Τα πράγματα θα μπορούσαν να διαχωριστούν σε τρεις περιόδους:
● Από το 1974 μέχρι το 1980, όπου ακόμα δεν είχαν συντελεστεί σημαντικές διαφοροποιήσεις στην κατεχόμενη περιοχή
● Από το 1980 – 2004, όταν η ανάπτυξη στο βόρειο μέρος της Κύπρου ήταν ακόμα σε «ελεγχόμενη» κατάσταση και ταυτόχρονα είχαν καταγραφεί σημαντικές πιθανότητες επίλυσης του κυπριακού προβλήματος
● Από το 2004 μέχρι σήμερα, όπου έχει παρατηρηθεί στα κατεχόμενα μια τεράστια οικιστική και κατασκευαστική ανάπτυξη, οπόταν έχει αλλάξει άρδην η πραγματικότητα επί του εδάφους.
Θυμίζω χωρίς κανένα σχόλιο την πρόνοια στο Σχέδιο Ανάν που αναγνώριζε το δικαίωμα «της χρήσης» και του «χρήστη» έναντι του ιδιοκτήτη. Δηλαδή την αναγνώριση ενός είδους «συνιδιοκτησίας» σε όσους κατέχουν και εκμεταλλεύονται ελληνοκυπριακές περιουσίες στις κατεχόμενες περιοχές.
Λίγες οι μελέτες
Γενικότερα είναι λίγες οι μελέτες και τα δημοσιευμένα στοιχεία αναφορικά με το κόστος από την τουρκική κατοχή της βόρειας Κύπρου. Η πιο σημαντική μελέτη δημοσιοποιήθηκε την άνοιξη του 2000 από το Πανεπιστήμιο Κύπρου. Είχε συνταχθεί από τον αείμνηστο καθηγητή Οικονομικών Πάνο Πασιαρδή και τους τότε συνεργάτες του Παναγιώτα Λυσιώτου και Άρη Σπανό και τους βοηθούς έρευνας Σωτηρούλα Χ’Σπύρου, Μαρίνο Θεοδοσίου και Κούλα Παναγή. Η μελέτη αποτελούσε μέρος του ερευνητικού προγράµµατος «Υπαλλακτικές Επιλογές για Επίτευξη Ισότιµης Κατανοµής Βαρών που προέκυψαν από την Τουρκική Εισβολή και Κατοχή» και είχε ετοιμαστεί κατόπιν εισήγησης του Κεντρικού Φορέα Ισότιµης Κατανοµής Βαρών. Η μελέτη καταγράφει το οικονομικό κόστος της τουρκικής κατοχής σε τιμές 1995 και αναφέρεται στην περίοδο 1975 – 2000. Σύμφωνα με τη μελέτη, το συσσωρευμένο σε τιμές 1995 κατά κεφαλή κόστος της κατοχής μέχρι το 2000 (οριστικές απώλειες και απώλειες πρόσβασης) υπολογιζόταν σε 6,8 δισ. κυπριακές λίρες, δηλαδή 11,6 δισ. ευρώ.
Όπως σημειώνεται, μόνο το 2000 το ετήσιο κόστος από την απώλεια πρόσβασης στις ιδιωτικές περιουσίες στα κατεχόμενα ανερχόταν σε €427 εκατ., δηλαδή σε περίπου €1,2 εκατ. την ημέρα. Δηλαδή σήμερα, προσθέτοντας μόνο την αύξηση του πληθωρισμού, το κόστος αυτό ανέρχεται σε €572 εκατ. ή σε €1,6 εκατ. την ημέρα!
Η μελέτη Πασιαρδή
Σύμφωνα με τη μελέτη Πασιαρδή, η κυπριακή οικονομία πριν την τουρκική εισβολή αναπτυσσόταν µε εξαιρετικά υψηλούς ρυθμούς, µε κινητήριους μοχλούς την εξωτερική και την επενδυτική ζήτηση. Αρχικά η ανάπτυξη της οικονομίας στηριζόταν στη γεωργία και τη βιοµηχανία, ενώ από τα μέσα της δεκαετίας του ‘60 άρχισαν σταδιακά να αξιοποιούνται τα συγκριτικά πλεονεκτήματα που έχει η Κύπρος ως τουριστικός προορισµός. Στον υψηλό ρυθµό ανάπτυξης της οικονοµίας συνέβαλε σηµαντικά και ο κρατικός τοµέας, λόγω της έµφασης που δόθηκε στον περιορισµό των καταναλωτικών και την αύξηση των επενδυτικών δαπανών.
Σημειώνεται, επομένως, ότι αυτή η ανοδική πορεία διακόπηκε βίαια το 1974 με συνέπειες καταστροφικές για την κυπριακή οικονοµία. Γενικά, οι συνέπειες αυτές αφορούσαν τα εξής:
-Άµεση απώλεια πλούτου και παραγωγικής δυναµικότητας
-Μείωση του κατά κεφαλήν εισοδήµατος
-Στέρηση του δικαιώµατος πρόσβασης στις κατεχόμενες περιουσίες τους.
Πώς θα ήταν η Κύπρος χωρίς την εισβολή;
Η μελέτη Πασιαρδή υπολογίζει ότι οι ιδιωτικές περιουσίες που χάθηκαν το 1974 είχαν το 2000 αξία €5,4 δισ. και ότι οι απώλειες από τη μη πρόσβαση σε αυτές ανέρχονταν σε €6,2 δισ. Κι αυτά σε τιμές 1995. Επομένως, η σημερινή τους αξία είναι πολλαπλάσια. Υπολογίστε μόνο ότι το κόστος κατασκευής από το 2000 μέχρι το 2020 αυξήθηκε στην περίπτωση των οικιστικών μονάδων κατά 79,3% και των μη οικιστικών κατά 46,7%, ενώ την ίδια περίπου περίοδο ο πληθωρισμός αυξήθηκε κατά 34%. Προσθέστε επίσης στο κόστος της κατοχής τις δαπάνες που έγιναν από το κράτος για τη στέγαση προσφύγων και την ανάπτυξη υποδομών που χάθηκαν (αεροδρόμια, λιμάνια, δρόμοι, νοσοκομεία κλπ), την άμυνα, την προβολή του κυπριακού προβλήματος, τις δαπάνες των ιδίων των προσφύγων για επαναδραστηριοποίηση κ.ά. Σκεφτείτε επίσης πώς θα ήταν σήμερα η Κύπρος εάν δεν γινόταν εισβολή και δεν υπήρχε κατοχή ή εάν το Κυπριακό είχε λυθεί εδώ και καιρό…
Κατά κεφαλή εισόδημα
Από την ομάδα Πασιαρδή εκτιμήθηκε ότι η κατά κεφαλήν απώλεια εισοδήµατος λόγω της τουρκικής εισβολής για την περίοδο 1974-75 ανήλθε σε 2.023 κυπριακές λίρες (€3.459) και ότι μέχρι το 1999 αυτή αυξήθηκε σε 4.200 λίρες (€7.182). «Αυτό σηµαίνει», σύμφωνα με τους μελετητές, «ότι, µε βάση ένα αντιπροσωπευτικό πληθυσµό 700 χιλιάδων κατοίκων, οι συνολικές απώλειες εισοδήµατος για την κυπριακή οικονοµία λόγω της κατοχής πλησιάζουν τα 3 δισ. λίρες σε τιµές 1995». Δηλαδή για την περίοδο 1974 – 1999 οι κατά κεφαλήν απώλειες σε ευρώ είχαν υπολογιστεί σε €5,13 δισ.
Οριστικές απώλειες
Σημαντικές είναι επίσης οι οριστικές ιδιωτικές απώλειες που αφορούν σε αγαθά που καταστράφηκαν ή κλάπηκαν. Αυτές υπολογίστηκαν σε 3,17 δισ. λίρες (€5,4 δισ.) ως εξής:
● Οικιστικές μονάδες, 1,51 δισ. λίρες (€2,58 δισ.)
● Άλλες κτιριακές εγκαταστάσεις και εξοπλισµός 916 χιλ. λίρες (€1,56 δισ.)
● Εµπορεύµατα και πρώτες ύλες 539 χιλ. λίρες (€921 χιλ.)
● Mεταφορικά µέσα και άλλες οριστικές απώλειες 171 χιλ. λίρες (€292 χιλ.).
Απώλειες από τη στέρηση πρόσβασης
Η μελέτη Πασιαρδή καταγράφει επίσης της απώλειες από τη στέρηση της πρόσβασης στους ιδιοκτήτες των ιδιωτικών περιουσιών στα κατεχόμενα. Υπολογίζει σε τιμές 1995 τις απώλειες αυτές μέχρι το έτος 2000 σε 3,7 δισ. λίρες (€6,2 δισ.).
Τι έχασαν Κράτος και Εκκλησία
Σημαντικές είναι επίσης οι απώλειες κρατικής και εκκλησιαστικής περιουσίας, που μεταξύ άλλων περιλαμβάνουν κτήρια και εξοπλισµό, µεταφορικά µέσα και αποθεµατικά, µνηµεία, δρόµους, λιµάνια, αεροδρόµια, δάση κλπ. Όπως σημειώνει η ομάδα Πασιαρδή, «οι απώλειες πρόσβασης στην κατεχόµενη κρατική και εκκλησιαστική γη έχουν κόστος ανάλογο του ιδιωτικού κόστους. Όµως, σε αντίθεση µε τις ιδιωτικές, οι πλείστες κρατικές και εκκλησιαστικές απώλειες δεν είναι δυνατόν να εκτιµηθούν, διότι αφορούν φυσικούς πόρους και περιβαλλοντικά αγαθά που δεν είναι αντικείµενο αγοραπωλησίας και δεν έχουν τιµή που να εκφράζει τη χρηµατική τους αξία. Το ίδιο βέβαια ισχύει και για τις ανθρώπινες απώλειες που προκάλεσε η εισβολή», προστίθεται στη μελέτη.
Μεγάλοι χαμένοι και οι Τ/κ
Οριστικές απώλειες και απώλειες πρόσβασης είχαν και οι Τουρκοκύπριοι που αναγκάστηκαν να εγκαταλείψουν τις περιουσίες τους στις ελεύθερες περιοχές. Σύμφωνα με τους μελετητές, το ετήσιο κόστος για τους Τ/κ ανέρχεται σε 70 εκατ. λίρες (€119,7 εκατ.) και για την περίοδο 1974 – 1999 σε 1 δισ. λίρες (€1,71 δισ.).
* Δημοσιογράφος
