Η συγκίνηση ήταν διάχυτη στην κατάμεστη αίθουσα του Μεγάλου Συνοδικού στο Μετόχι Κύκκου Άγιος Προκόπιος στην Έγκωμη, όπου πραγματοποιήθηκε, στις 3 Ιουνίου, η εκδήλωση παρουσίασης του βιβλίου «Το κρυφό ημερολόγιο του κρατούμενου D.P. 315 Παλλάδιου Νικολάου» (έρευνα – συγγραφή: Χρύσανθος Χρυσάνθου, έκδοση: Κέντρο Μελετών Ιεράς Μονής Κύκκου).
Το ημερολόγιο του Παλλάδιου Νικολάου έχει αξία όχι μόνο ως τεκμήριο για τα γεγονότα και για το κλίμα της εποχής, αλλά και ως δίδαγμα για τις νέες γενιές, όπως ανέφερε στην ομιλία του ο συγγραφέας του βιβλίου, Χρύσανθος Χρυσάνθου. Εμπνέει αταλάντευτη πίστη σε θεμελιώδεις κοινωνικές αξίες, όπως η ελευθερία, η ανιδιοτέλεια, η εξύψωση του εμείς πάνω από το εγώ, τόνισε ο συγγραφέας, αφηγούμενος τα όσα προηγήθηκαν της έκδοσης: «Προσπάθησα να πείσω τον κ. Παλλάδιο για την έκδοση του ημερολογίου. Είχε επιφυλάξεις. «Μα σίγουρα, αξίζει τον κόπο; Αφού τότε ήμουν μόνο 18 χρονών». «Αξίζει και με το παραπάνω, γιατί ελάχιστα είναι τέτοια τεκμήρια που είδαν το φως σε εκδόσεις, ως αυθεντικές μαρτυρίες κρατουμένων».
ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΕΠΙΣΗΣ: Το κρυφό ημερολόγιο του Παλλάδιου Νικολάου
Ο Παλλάδιος Νικολάου συνελήφθη στις 24 Απριλίου 1956, όπως και πολλοί άλλοι, μετά από την εκτέλεση του Τεοντόρ Μπογκντάνοβιτς. Αυτός ήταν υπεύθυνος νυκτοφυλάκων στην Κυπριακή Μεταλλευτική εταιρεία. Εθεωρείτο ανθέλληνας, πράκτορας της Ιντέλιντζενς Σέρβις. Είχε προξενήσει μεγάλη ζημιά και είχε πάρει πολύ κόσμο στον λαιμό του. Έδινε πληροφορίες για εξάρθρωση της ΕΟΚΑ, για καταστολή του απελευθερωτικού αγώνα.
Κατά την ανάκρισή του ο Παλλάδιος Νικολάου υπέστη φρικτά βασανιστήρια από τον διαβόητο Λάιονελ Σέιβορι και τους βοηθούς του, αλλά δεν λύγισε και κράτησε το στόμα του κλειστό. Γνώριζε πολλά για τη δράση της ΕΟΚΑ στην περιοχή των Σόλων, αφού ήταν δραστήριος συμμέτοχος.
Την Τετάρτη της εβδομάδας της Διακαινησίμου, 9 Μαΐου 1956, ο Παλλάδιος Νικολάου ξάπλωνε σε κελί του αστυνομικού σταθμού Ομορφίτας, χωρίς να κουνιέται, γιατί πονούσε. Διάβαζε και ξαναδιάβαζε την επιγραφή που είχε αφήσει στο ταβάνι του κελιού κάποιος άλλος κρατούμενος προηγουμένως: «Της φυλακής τα σίδερα είναι για τους λεβέντες».
Ξαφνικά μπούκαραν στο κελί του στρατιώτες και του φόρεσαν χειροπέδες. Τον μετέφεραν σε ένα χώρο που περιστοιχιζόταν από ψηλά συρματοπλέγματα και πανύψηλους πύργους, όπου βρίσκονταν ένοπλοι φρουροί. Ήταν τα κρατητήρια Κοκκινοτριμιθιάς. Από εκείνη τη στιγμή δεν θα είχε όνομα για τους δεσμοφύλακες, αλλά θα ήταν ο κρατούμενος D.P. 315.
Βρήκε τρόπο ο Παλλάδιος Νικολάου και εξασφάλισε ένα σημειωματάριο, για την ακρίβεια καρνέ τηλεφώνων και άρχισε να καταγράφει τα όσα είχε περάσει στα χέρια των ανακριτών βασανιστών: «Κατάγομαι εκ Καραβοστασίου και ονομάζομαι Παλλάδιος Νικολάου. Φοιτώ εις το Ελληνικόν Γυμνάσιον Μόρφου, τάξις 4η. Είμαι 18 χρονών».
Ο Παλλάδιος Νικολάου έζησε πολλά στον θάλαμο 9 και στην αυλή των κρατητηρίων Κοκκινοτριμιθιάς: Εκδηλώσεις διαμαρτυρίας και απεργίες πείνας, αποδράσεις κρατουμένων και τιμωρίες από τους δεσμοφύλακες με κάθε αφορμή. Τιμωρήθηκε και ο ίδιος δύο-τρεις μέρες στο θεοσκότεινο κελί της απομόνωσης, μόνο με ψωμί και νερό.
Βοήθησε στην απόδραση συγκρατουμένων του, που αναμείχθηκαν με τους εργάτες για να διαφύγουν απαρατήρητοι. Αυτός ήταν που πασάλειψε με λάσπη το πρόσωπο του Κυριάκου Μάτση για να μοιάζει με εργάτη. Η απόδραση ήταν επιτυχής. Είχε σκοπό να δραπετεύσει και ο ίδιος με την επόμενη ομάδα, αλλά η απόπειρα ματαιώθηκε, γιατί είχαν πάρει μέτρα οι δεσμοφύλακες. Έζησε επιδρομές Βρετανών στρατιωτών εναντίον των κρατουμένων, γιατί ανάρτησαν ελληνικές σημαίες.
Όλα αυτά τα περιγράφει στο ημερολόγιό του, που δημοσιεύεται στο Β’ μέρος του βιβλίου του Χρύσανθου Χρυσάνθου «Το κρυφό ημερολόγιο του κρατούμενου D.P. 315 Παλλάδιου Νικολάου». Στο Α’ μέρος περιλαμβάνονται αφηγήσεις του Παλλάδιου Νικολάου και άλλων συναγωνιστών του στον συγγραφέα, τα γεγονότα μέσα από τα ρεπορτάζ εφημερίδων, καθώς και ανάλυση των καταγραφών του ημερολογίου. Ακολούθως παρατίθενται ποιήματα που έγραψε ο κ. Παλλάδιος, γιατί έχει κι αυτό το χάρισμα, τόσο τον καιρό του εγκλεισμού στα κρατητήρια, όσο και αργότερα, κυρίως για τον φίλο του, Πολύκαρπο Γιωρκάτζη.
Κι επίσης στο βιβλίο παρατίθεται αδημοσίευτη έκθεση, που ετοίμασε, λίγα χρόνια μετά το τέλος του Αγώνα, ο Παλλάδιος Νικολάου για τη δράση της ΕΟΚΑ στην περιοχή των Σόλων. Η έκθεση προοριζόταν για το βιβλίο του Γεώργιου Γρίβα «Χρονικόν αγώνος ΕΟΚΑ», αλλά τελικά δεν συμπεριλήφθηκε σε αυτό.
Ο Παλλάδιος Νικολάου, όπως σημείωσε στην ομιλία του ο Χρύσανθος Χρυσάνθου, έγραφε κρυφά το ημερολόγιο, γιατί απαγορευόταν από τους δεσμοφύλακες. Το έβαλε σε ξύλινη παγοθήκη για να το φυγαδεύσει από τα κρατητήρια. Ήταν βρεγμένη η παγοθήκη και το ημερολόγιο υπέστη αλλοιώσεις. Δύο άλλα ημερολόγια, που έγραψε, δυστυχώς τα εντόπισαν οι δεσμοφύλακες και τα κατάσχεσαν.
