Ο διακεκριμένος τραπεζίτης, Μάριος Κληρίδης, είναι κατηγορηματικός. Τονίζει ότι οι κυπριακές τράπεζες, κυρίως οι συστημικές, έχουν ακόμα δρόμο να διανύσουν, για να πετύχουν σταθερότητα και να μπορούν να πουν ότι βγήκαν από τα δύσκολα. Η μείωση του αριθμού των μη εξυπηρετούμενων δανείων, η υπερβάλλουσα ρευστότητα είναι οι άμεσες προκλήσεις που καλείται να αντιμετωπίσει το τραπεζικό σύστημα. Σημαντική είναι και η προσπάθεια να αποσείσει η Κύπρος τη ρετσινιά του κόμβου για ξέπλυμα χρήματος ολιγαρχών που ακόμα την ταλανίζει. Και βέβαια, λύσεις θα πρέπει να δοθούν για τα πιο μεσοπρόθεσμα ζητήματα, τον ψηφιακό μετασχηματισμό και τις αλλαγές που έρχονται στον τρόπο με τον οποίο θα γίνονται οι συναλλαγές. 
 
 Η αλλαγή στην ηγεσία της Τράπεζας Κύπρου δίνει μια ευκαιρία να κάνουμε μια εκτίμηση για το πού βρίσκεται ακριβώς το τραπεζικό σύστημα και, κυρίως, τι πρέπει να γίνει ακόμα, τι πρέπει να διορθωθεί. Θα έλεγα ότι είμαστε περίπου στα μισά του δρόμου. Έχουμε ακόμα αρκετό δρόμο να διανύσουμε. Έχουμε κάποια άμεσα θέματα, για παράδειγμα τα προβληματικά δάνεια, αν θα μπορέσουμε να κάνουμε εκποιήσεις… Κι έχουμε και κάποια πιο μακροχρόνια θέματα, όπως ο ψηφιακός μετασχηματισμός, οι κοσμογονικές αλλαγές που γίνονται στον τραπεζικό τομέα. Αλλάζει η μορφή του, το ποιος κάνει τι.
 
 
Είμαστε σε ένα μεταίχμιο, δηλαδή; Πρέπει να μπούμε σε νέα εποχή αλλά δεν είμαστε εκεί ακόμα;
 
Δεν έχουμε μπει ακόμα στη νέα τραπεζική εποχή. Η κύρια προτεραιότητά μας τώρα είναι να φτιάξουμε το σπίτι μας, που έχει χτυπηθεί από πυρκαγιά, από σεισμό, αναφέρομαι στο ζήτημα των προβληματικών δανείων. Έχει γίνει πρόοδος, έχει μειωθεί ο αριθμός τους, αλλά δεν έχει λυθεί ακόμα και δεν έχει κι εύκολη λύση το πρόβλημα του υπερδανεισμένου ιδιωτικού τομέα. Το να πουλήσει κανείς τα δάνεια και, απλώς, τα προβληματικά δάνεια να μην ανήκουν στην τράπεζα, είναι ένα στοιχείο προστασίας του καταθέτη, ότι δεν θα έχουμε ξανά «κουρέματα». Από την άλλη πλευρά, έχουμε έναν υπερδανεισμένο ιδιωτικό τομέα, τόσο στα νοικοκυριά όσο και στις επιχειρήσεις. Κι έχουμε κι ένα υπερδανεισμένο κράτος. Κι αυτό είναι πρόβλημα σε οποιαδήποτε ανάπτυξη. Οι εταιρείες αυτές έχουν τόσο υψηλό δανεισμό, που αν δανεισθούν περαιτέρω δεν θα είναι βιώσιμες. 
 
Ποια είναι η λύση σε αυτό το θέμα; Έτσι όπως ακούγεται, αδιέξοδο μου φαίνεται…
 
Γι’ αυτό λέω ότι χρειάζεται καιρός. Τώρα που η οικονομία πάει καλά, το κράτος δεν θα πρέπει να ξοδεύει τα πλεονάσματα και να τα χρησιμοποιεί για τη μείωση του δημοσίου χρέους. Κι αν στο μέλλον έλθει κάποιο πρόβλημα, ένας άλλος Συνεργατισμός για παράδειγμα, να μπορεί το κράτος να αντέξει αυτό το σοκ. Από την άλλη πλευρά, τα νοικοκυριά καταναλώνουν υπέρμετρα. Δεν έχει καταλάβει ο ιδιωτικός τομέας ότι οι εταιρείες ή οι οργανισμοί που αγόρασαν τα προβληματικά δάνεια, θα πρέπει να πληρωθούν. Βλέπουμε υπερβολές, ακριβά αυτοκίνητα, καταναλωτικές δαπάνες, οι οποίες δεν θα φέρουν ανάπτυξη σε βάθος χρόνου. Το ίδιο βλέπουμε και στον επιχειρηματικό τομέα, μια κόπωση στον τουρισμό, ο κατασκευαστικός τομέας είναι στα δεκανίκια των διαβατηρίων… Η οικονομία έχει ακόμα πρόβλημα. Κι όταν έχει πρόβλημα η οικονομία, οι τράπεζες ασθενούν.
 
 
Ο υπουργός Οικονομικών αναφέρει ότι στόχος είναι τα μη εξυπηρετούμενα δάνεια να μειωθούν σε μονοψήφιο ποσοστό πολύ σύντομα, ει δυνατόν μέχρι το τέλος του έτους. Είναι εφικτό κάτι τέτοιο;
 
Εξαρτάται τι εννοεί με το μονοψήφιο ποσοστό. Αν εννοεί ότι θα πρέπει να πουληθούν αυτά τα δάνεια και να μην εμφανίζονται στους ισολογισμούς των τραπεζών, πιθανώς ο στόχος να είναι εφικτός. Ένα άλλο πρόβλημα που θέλω να αναφέρουμε, όμως, είναι η υπερβάλλουσα ρευστότητα των τραπεζών. Έχουν, μάλιστα, μπει σε ένα τρελό ανταγωνισμό για μείωση των επιτοκίων. Για παράδειγμα, δίνουν στεγαστικό δάνειο με επιτόκιο 2% για τριάντα χρόνια. Με περιθώριο που δύσκολα θα μπορεί να αυξηθεί αν επιδεινωθεί η οικονομική κατάσταση. Πάμε σε επικίνδυνους δανεισμούς, γιατί οι τράπεζες δεν ξέρουν τι να κάνουν τη ρευστότητα. Είναι θέμα.
 
Συναφές είναι και το πώς θα διαχειριστούν οι τράπεζες ζητήματα που σχετίζονται με το ξέπλυμα χρήματος. Αυτό συνδέεται και με θέματα κερδοφορίας. Στο παρελθόν, ήταν σημαντική πηγή κερδοφορίας η μεταφορά χρήματος από έναν τόπο στον άλλο. Και ο υπεράκτιος τομέας, που περνούσε κάποια χρήματα από την Κύπρο για σκοπούς φορολογικούς. Με την πολύ πιο αυστηρή νομοθεσία, τις πιέσεις των Αμερικανών και της ΕΕ, η οποία δεν βλέπει με καλό μάτι ακόμα και την φοροαποφυγή, που δεν είναι εγκληματική ενέργεια. Η φοροδιαφυγή είναι έγκλημα και πρέπει να σταματά.
 
Η φοροαποφυγή, όμως, δηλαδή το να εκμεταλλεύεται κανείς το ότι η Κύπρος έχει χαμηλό φορολογικό καθεστώς, δεν θεωρείται ακόμα –και υπογραμμίζω τη λέξη ακόμα– κακή πρακτική. Η Κύπρος έβγαζε χρήματα απ’ αυτή την πρακτική. Βλέπουμε, όμως, σταδιακά στην Ευρώπη να αλλάζουν οι νοοτροπίες. Άρα και αυτή η πηγή εισοδημάτων δεν θα είναι πάντα εκεί, να στηρίζει τις τράπεζες.
Τι θα γίνει με την ΚΕΔΙΠΕΣ, θα έρθουν ξένοι;
 
Έχετε εικόνα για το πού βρίσκονται τα θέματα που σχετίζονται με το σχέδιο «Εστία» ή και με το ΚΕΔΙΠΕΣ, την κακή τράπεζα που μεταφέρθηκαν τα κόκκινα δάνεια του Συνεργατισμού;
 
Για το σχέδιο «Εστία» δεν γνωρίζω. Αντιλαμβάνομαι, από τα σχόλια και τις επίσημες ανακοινώσεις, ότι το επεξεργάζεται η Νομική Υπηρεσία. Για το ΚΕΔΙΠΕΣ γνωρίζω ότι είχαμε δώσει κάποιες υποσχέσεις στην Επιτροπή Ανταγωνισμού, ότι θα φέρουμε ξένους επενδυτές, δηλαδή δεν θα μείνει ως κρατική οντότητα. Η μεγάλη ανησυχία των ξένων είναι ότι αν επιτρέψουν να γίνει αυτό το εγχείρημα, μπορεί να καταλήξει ως έμμεσο βάρος στα δημόσια οικονομικά. Διότι, βρέθηκε ένας εύκολος τρόπος να διαγραφούν όλα αυτά τα δάνεια και να περάσει και το μήνυμα ότι οι δανειζόμενοι, αν δεν έχουν να πληρώσουν, δεν θα πρέπει να ανησυχούν γιατί το κράτος θα τους στηρίξει. Αυτό οδηγεί σε στρατηγικούς κακοπληρωτές και σε διάφορα άλλα πράγματα.
 
Βασιλικότεροι… γίναμε με τα μέτρα για ξέπλυμα
 
Να σταθούμε λίγο στην αντιμετώπιση των εσόδων από παράνομες δραστηριότητες. Είναι και αυτή την περίοδο στην Κύπρο η Moneyval, η Επιτροπή του Συμβουλίου της Ευρώπης που εξετάζει τα θέματα της καταπολέμησης του ξεπλύματος χρήματος. Φαίνεται, πάντως, ότι σε αυτό τον τομέα η Κύπρος πάει καλά.
 
Είναι δύο κομμάτια. Το ένα να εφαρμόζονται οι σωστοί κανονισμοί, αλλά και να φύγει η ρετσινιά που έχει αποκτηθεί. Στο εξωτερικό, δεν γίνεται εύκολα αντιληπτό ότι στην Κύπρο έχει θεσπιστεί αυστηρό νομοθετικό πλαίσιο για το ξέπλυμα χρήματος και εφαρμόζεται. Χρειάζεται χρόνος για να εμπεδωθεί αυτή η νέα πραγματικότητα, να γίνεται πιστευτή στο εξωτερικό. Λέμε, μάλιστα, κάποιες φορές ότι το έχουμε παρακάνει. Από την άλλη πλευρά, πρέπει ίσως να το παρακάνουμε για να μας φύγει η ρετσινιά.
Είναι πολλοί αυτοί που λένε ότι το έχουμε παρακάνει, διότι πλέον είναι πάρα πολύ δύσκολο να ανοίξει κανείς τραπεζικό λογαριασμό στην Κύπρο, ακόμα κι αν είναι καθόλα νόμιμος…
 
Έχετε απόλυτο δίκιο. Από την άλλη, το ίδιο συμβαίνει και στο εξωτερικό. Μάλιστα, δεν είμαι σίγουρος πόσο αποτελεσματικοί είναι αυτοί οι ευρωπαϊκοί κανονισμοί. Τονίζεται ότι η τράπεζα πρέπει να ξέρει τον πελάτη της. Από την άλλη, γίνεται ηλεκτρονική διαχείριση πελατών, διότι πρέπει να μειωθεί το κόστος… Πώς θα γνωρίσει έτσι η τράπεζα τον πελάτη, έχουμε και προστασία προσωπικών δεδομένων… Βλέπουμε σπασμωδικές κινήσεις στην Ευρώπη σε αυτό τον τομέα. Έρχεται, μετά, και η καταπολέμηση της τρομοκρατίας… Δυσκολεύεται έτσι πάρα πολύ η λειτουργία των τραπεζών.
 
Αλλάζει και η σχέση της τράπεζας με τον πελάτη
 
Είναι και το θέμα των συγχωνεύσεων, των αλλαγών διοικητικών συμβούλων αλλά και της εκτελεστικής ηγεσίας των τραπεζών. Πόσο συμβάλλουν όλα αυτά στη σταθερότητα;
 
Πολλές φορές παίρνουμε τέτοιες αλλαγές επιφανειακά. Είναι, όμως, μεγάλη πρόκληση. Για παράδειγμα στην Ελληνική Τράπεζα, το γεγονός ότι απορρόφησε τον Συνεργατισμό υπάρχουν οι αλλαγές συστημάτων και καινούργιοι μέτοχοι. Η νέα διοικητική ομάδα θα οδηγεί την τράπεζα προς την ίδια κατεύθυνση, όπως προηγουμένως; Πολλές φορές αυτές οι πολιτικές κινήσεις έχουν μεγάλη σημασία. Μέχρι να βρεθούν κοινές συνισταμένες, μια ισορροπία δυνάμεων, να εδραιωθεί το ποιος κάνει κουμάντο. Έχουμε και καινούργια διευθυντική ομάδα στην Τράπεζα Κύπρου και καινούργιο πρόεδρο του Διοικητικού Συμβουλίου. Πώς θα δουλέψουν μαζί; Ο τέως διευθύνων σύμβουλος, Τζον Χούρικαν, ήταν θα έλεγα δυναμική προσωπικότητα σε σχέση με το Συμβούλιο. Ο καινούργιος, (σ.σ. ο Πανίκος Νικολάου) δεν ξέρουμε αν θα έχει αυτός το πάνω χέρι… Λεπτές ισορροπίες που είναι σημαντικές.
 
Επιπλέον, οι τράπεζες έχουν ήδη αρχίσει να μπαίνουν σε μια διαδικασία ψηφιακού μετασχηματισμού. Αλλάζουν τα πράγματα στα καταστήματα, περιορίζεται το προσωπικό που εξυπηρετεί πελάτες. Όλα αυτά μπορεί να έχουν θετική επίδραση, αλλά σημαίνουν και μείωση προσωπικού, απολύσεις ή εθελούσιες εξόδους…
 
Εκεί πάμε. Δεν χρειάζεται να έχουμε κρυστάλλινη σφαίρα για να δούμε πού πάει το τραπεζικό σύστημα. Συμβαίνει ήδη στο εξωτερικό. Το ζήτημα είναι, πόσο καιρό θα κάνει να έλθει και στην Κύπρο. Εκεί είναι το πρόβλημα των τραπεζών. Αν το κάνω τώρα, μπορεί σε δεκαπέντε χρόνια, όταν ο μέσος Κύπριος, ακόμα και η γιαγιά μου, θα μπορεί να μπει στο διαδίκτυο να κάνει τραπεζικές πληρωμές, τότε μπορεί η τεχνολογία που έχω βάλει, τα ψηφιακά συστήματα, να είναι τόσο πεπαλαιωμένα που να έλθει ένας καινούργιος και να με χτυπήσει. Για παράδειγμα, η χρήση πιστωτικών καρτών στην Κύπρο είχε αρχίσει γύρω στο 1985. Μόλις τα τελευταία δεκαπέντε χρόνια, όμως, έχει πιαστεί και ακόμα δεν κάνουμε το ποσοστό ηλεκτρονικών πληρωμών που γίνονται σε άλλες χώρες. Ακόμα έχουμε επιταγές. Άρα, δεν είναι μόνο πού το πάει η τράπεζα αλλά και τι θέλει η κοινωνία.
 
Είναι και το ζήτημα τι θα γίνει με το προσωπικό… Άνθρωποι θα κληθούν να φύγουν, τόσο από την Τράπεζα Κύπρου αλλά και από την Ελληνική ή και άλλες τράπεζες…
Όλοι θα έχουν προβλήματα. Αλλάζει και η σχέση της τράπεζας με τον πελάτη. Ένας πελάτης που η τράπεζα τον γνωρίζει διαδικτυακά, δεν θα μπορεί εύκολα να ξέρει τι ακριβώς κάνει. Έχει πολλά υπέρ και κατά το κάθε ένα πράγμα. Από την άλλη, γιατί να περιμένει κανείς ώρα στην ουρά για να καταθέσει χρήματα και να μην τα βάλει στη μηχανή, για να ησυχάσει κι εκείνος και η τράπεζα. Δεν φθάνουν όλα αυτά, μπαίνουν στην Ευρώπη και αυτοί οι λεγόμενοι disruptor. Εταιρείες που λένε ότι δεν είναι τράπεζες, αλλά, απλώς, κάνουν ηλεκτρονικές πληρωμές σε παγκόσμιο επίπεδο. Ο πελάτης δεν θα ξέρει που είναι η έδρα της εταιρείας. Νομικά θα είναι εγγεγραμμένη σε κάποια χώρα και θα διαβεβαιώνει ότι θα κάνει τα εμβάσματα πολύ πιο φτηνά. Αλλάζουν τα πράγματα.