Η εικαστικός που δημιούργησε και «ανακάλυψε» τη Βιβλιοθήκη της Αφροδίτης, μας ταξιδεύει στην πλούσια δημιουργική της πορεία τεσσάρων δεκαετιών, στην οποία κινείται ανάμεσα στον μύθο και τη γραφή.
Η Μαίρη Πλαντ μοιράζει τον χρόνο της μεταξύ Λευκωσίας και Κουκλιών. Η πολύχρονη έρευνά της για την Αφροδίτη της δημιούργησε την ανάγκη να βρίσκεται κοντά στο Ιερό της μεγάλης θεάς, ένα από τα σημαντικότερα και πιο ξακουστά θρησκευτικά κέντρα του αρχαίου κόσμου. Η ίδια λέει ότι τα Κούκλια έγιναν ο τόπος της, από τότε που έχασε το σπίτι της στην Αμμόχωστο. Το πολύπλευρο εικαστικό έργο της των τελευταίων 40 χρόνων παρουσιάζεται στην αναδρομική έκθεση «Μυθογραφίες», στον Πολυχώρο Πολιτισμού Παλιά Ηλεκτρική στην Πάφο. Εκτός από τα ζωγραφικά έργα και τις εγκαταστάσεις, μεγάλο μέρος του έργου της που θα δούμε αποτελείται από artist books. Είναι άλλωστε η πρώτη Κύπρια καλλιτέχνης που δημιούργησε εικαστικά βιβλία. Ένα από τα εμβληματικά έργα της είναι η εγκατάσταση «Η Ανακάλυψη της Βιβλιοθήκης της θεάς Αφροδίτης», την οποία πρωτοπαρουσίασε στο πλαίσιο της Πολιτιστικής Πρωτεύουσας Πάφος 2017 στα Κούκλια.
Γεννήθηκα και μεγάλωσα στην Αμμόχωστο. Ο πατέρας μου είναι Άγγλος ο οποίος δούλευε στις Βρετανικές Βάσεις και η μητέρα μου Αμμοχωστιανή. Το σπίτι μας ήταν σε μια μικρή πολυκατοικία στην οδό Αγίας Τριάδας, δίπλα στη θάλασσα, όπου οποία ζούσαν ο παππούς και η γιαγιά. Θυμάμαι ότι αναγιώθηκα μέσα στο νερό. Με τον αδερφό μου πηγαίναμε για κολύμπι κοντά στο ξενοδοχείο Florida, δίπλα στους ψαράδες και τις βάρκες τους. Όταν μεγάλωσα, στην εφηβεία μου έγινα πιο εκλεκτική και πήγαινα για κολύμπι και καφέ στο ξενοδοχείο King George. Εκεί μαζευόταν η νεολαία του Βαρωσιού.
Στην Αμμόχωστο τελείωσα το Δημοτικό και μπήκα στο Γυμνάσιο. Όμως κάποια στιγμή οι γονείς μου αποφάσισαν να πάνε για δουλειά στη Νότιο Αφρική. Έπειτα από ενάμιση χρόνο γυρίσαμε στην Κύπρο, επειδή ο παππούς μου ήταν άρρωστος, και συνέχισα το σχολείο στις Καλογριές όπου τα μαθήματα ήταν στα Αγγλικά. Μικρή ήθελα να γίνω συγγραφέας και διάβαζα πάρα πολύ από τα 14 μου. Αρχικά διάβαζα στα Ελληνικά και μετά μόνο Αγγλικά βιβλία. Σκέφτηκα ότι, όταν γίνω συγγραφέας, θα έχω ένα μεγάλο κοινό αν γράφω στα Αγγλικά, έτσι πήγαινα συχνά στο British Council και δανειζόμουν βιβλία.
Στην οικογένειά μου ζωγράφιζε η αδερφή της μητέρας μου, Θράκη Ρωσσίδου Τζόουνς, και ο αδερφός της, Μιλτιάδης Παύλος Ρωσσίδης. Τα πρώτα μικρά σχεδιάκια που έκανα με χρωματιστά μολύβια στην εφηβεία μου, τα έδειξαν στον Γ. Πολ. Γεωργίου, ο οποίος είπε «she is very promising». Αυτό με ενθάρρυνε να αγοράσω μπογιές και να αρχίσω να ζωγραφίζω πάνω σε καμβά. Ο παππούς μου, ο Κυριάκος Παύλου Ρωσσίδης, ήταν διανοούμενος και έγραφε – υπήρχε μια έφεση στην οικογένεια για την τέχνη. Ήταν δικηγόρος αλλά και πολιτικός. Είχε δική του εφημερίδα στην Αμμόχωστο, τη «Δημιουργία», για να προωθεί τις πολιτικές του θέσεις. Έλαβε μέρος στα Οκτωβριανά και ήταν βουλευτής Καρπασίας. Έχει εκδώσει δυο βιβλία, τα «Φιλοσοφικά Διηγήματα» (1905) και το «Τίποτε κι απ’ όλα» (1933).
Οι γυναίκες εκείνη την εποχή ήταν προορισμένες να παντρευτούν. Έτσι, παντρεύτηκα στα 21, αλλά είχα μέσα μου κάτι που έμελλε να εξελιχθεί αργότερα. Το 1974 μετά την Τουρκική εισβολή -μια περίοδο που επικρατούσε χάος- χώρισα από τον πρώτο σύζυγό μου και άρχισα να ακολουθώ μια νέα πορεία με σπουδές στην τέχνη. Ήμουν 31 χρονών όταν άρχισα να κάνω μαθήματα για να μπω στο πανεπιστήμιο. Το 1976 μπήκα στη Σχολή Καλών Τεχνών Chelsea του Λονδίνου (1976-1981). Η μητέρα μου ήταν πολύ ανοιχτόμυαλη και, όταν επέστρεψα από τις σπουδές μου στο Λονδίνο, μιλούσε στις φίλες της με περηφάνεια για το γεγονός ότι πήρα ΜΑ. Για να καταλάβετε πόσο ανοιχτόμυαλη ήταν, μου έλεγε ότι αυτή και οι φίλες της ήταν οι πρώτες γυναίκες στο Βαρώσι που κολύμπησαν με άντρες.
Στο Λονδίνο είχα πολλά ερεθίσματα, και όταν τελείωσα το πανεπιστήμιο σκέφτηκα να μείνω εκεί για να αναπτύξω το έργο μου, σε έναν ομολογουμένως δύσκολο χώρο. Ένιωθα ότι, αν ερχόμουν στην Κύπρο, δεν θα μπορούσα να αναπτυχθώ ως καλλιτέχνης όσο στην Αγγλία. Κάθε μικρό σχόλιο που έκανε κάποιος για τα έργα μου είχε μεγάλη σημασία για μένα. Παρουσίασα τη δουλειά μου σε πολλές εκθέσεις, ομαδικές και ατομικές, στο Λονδίνο και σε άλλες χώρες. Θυμάμαι ότι μου άρεσε πάντοτε ο Βίνσεντ βαν Γκογκ, με εντυπωσίαζε το πάθος που έβγαινε από τα έργα του. Επίσης μου άρεσε πολύ ο Μποτιτσέλι.
Στη σχολή παρακολουθούσα τους συμφοιτητές μου που ήταν πιο νέοι. Θυμάμαι που μια συμφοιτήτρια μου ζωγράφιζε έργα με νέγρους. Μια άλλη, που ήταν πανκ, ζωγράφιζε κουνέλια σε πράσινο και κόκκινο χρώμα. Εγώ σκέφτηκα ότι, αφού είμαι από την Κύπρο, με ενδιαφέρει να αντλήσω έμπνευση από την κουλτούρα, την ιστορία μας, την αρχαία ελληνική και το Βυζάντιο. Αυτά με επηρέασαν, δεν μπορούσα να κάνω ό,τι έκαναν οι άλλοι συμφοιτητές μου. Στην αρχή έκανα πολλά έργα σε χαρτί αντλώντας έμπνευση από τη μυθολογία και έγραφα πάνω σ’ αυτά ποιήματα. Όταν τέλειωσα τις σπουδές μου αποφάσισα να κάνω κάτι για τη Σαλαμίνα, για να προωθήσω και το θέμα της Κύπρου και της εισβολής. Δημιούργησα ένα μεγάλο βιβλίο από μάρμαρο το οποίο παρουσίασε η γκαλερί Κ στο Λονδίνο το 1990. Το βράδυ των εγκαινίων, φτάνοντας στην γκαλερί είδα κόσμο μαζεμένο που διένειμε φυλλάδια και έναν αστυνομικό. Ήταν Τουρκοκύπριοι που έκαναν διαδήλωση εναντίον της δουλειάς μου αυτής. Το έργο αυτό το αγόρασε το Ίδρυμα Λεβέντη, αλλά δυστυχώς καταστράφηκε σε φωτιά σε μια αποθήκη στο Λονδίνο, όπου φύλαγαν τα έργα τους πολλοί οργανισμοί. Είχα κάνει όμως και ένα βιβλίο σε χαρτί για τη Σαλαμίνα το οποίο σώθηκε.
Ο δεύτερος σύζυγός μου είναι κι αυτός καλλιτέχνης. Όταν ζούσαμε στο Λονδίνο, για να βγάζουμε τα προς το ζην δουλεύαμε ως μπογιατζήδες. Μπογιατίζαμε τα σπίτια γνωστών μας. Η πρώτη μας μεγάλη δουλειά ήταν το μπογιάτισμα του Καθεδρικού Ρωσικού Ναού στο Λονδίνο. Ουδέποτε ήθελα να συσχετίσω την τέχνη με τα λεφτά, γι’ αυτό και βρήκα άλλους τρόπους για να επιβιώσω. Είμαι της παλιάς εποχής, τότε που οι καλλιτέχνες πέθαναν σε σοφίτες χωρίς φαγητό. Μάθαμε να ζούμε λιτά, και αυτό μας έδινε μια ελευθερία στο έργο μας.
Όταν ήρθα στην Κύπρο για διακοπές, άρχισα μια έρευνα για την Αφροδίτη. Έψαξα να βρω βιβλία γι’ αυτήν, αλλά δεν υπήρχε κάτι γραμμένο από Κύπριο ή Κύπρια. Τα μόνα που βρήκα ήταν ένα βιβλίο της Ζακλίν Καραγιώργη και ένα της Ολλανδής Stella Lubsen Admiraal. Έτσι, σκέφτηκα ότι κάτι έπρεπε να κάνω εγώ, ως Κύπρια, για την Αφροδίτη. Άρχισα μια έρευνα για τους μύθους, τη μορφή της Αφροδίτης και τις παραδόσεις γύρω από αυτήν, και αποφάσισα να δημιουργήσω τη «Βιβλιοθήκη της Αφροδίτης». Έκανα μια μεγάλη σειρά με εικαστικά βιβλία που αναφέρονταν στη θεά. Όταν τα παρουσίασα στο Λονδίνο, με ρωτούσαν αν έχει ανακαλυφθεί η βιβλιοθήκη της Αφροδίτης. Τότε αποφάσισα ότι, αφού δεν έχει ανακαλυφθεί, θα την ανακαλύψω εγώ.
Για να είμαι κοντά στον ναό της Αφροδίτης, αγόρασα ένα μικρό σπίτι στα Κούκλια, το οποίο έγινε η βάση για την έρευνά μου αλλά και το δεύτερο σπίτι μου. Τώρα νιώθω ότι μπορεί να έχασα το σπίτι μου στην Αμμόχωστο, όμως ο τόπος μου είναι τα Κούκλια, κοντά στον ναό της Αφροδίτης. Μάλιστα, ζήτησα να θαφτώ σ’ αυτό το μέρος. Στο πλαίσιο της Πολιτιστικής Πρωτεύουσας Πάφος 2017 έκανα ένα έργο με τίτλο «Η ανακάλυψη των βιβλίων της Αφροδίτης». Σε μια παραλία των Κουκλιών έθαψα 12 εικαστικά βιβλία που είχα δημιουργήσει για τη θεά. Έπειτα, οργάνωσα μια τελετή κατά την οποία έκανα μια ανασκαφή για να τα ανακαλύψω, την οποία κινηματογραφήσαμε.
Το πρώτο βιβλίο από τη Βιβλιοθήκη της Αφροδίτης το ονόμασα «Η παραλία στο Αχνί», επειδή υπάρχει μια παραλία που λέγεται έτσι στα Κούκλια. Σκεφτόμουν ότι το όνομα της παραλίας έχει σχέση με την Αφροδίτη. Δημιούργησα ένα βιβλίο με σελίδες από λευκό χαρτί με άμμο. Μετά έκανα τα βιβλία «Αφροδίτη και Έρως», «Αφροδίτη και Άδωνης» και συνέχισα με άλλες πτυχές της ζωής της. Πολλά βιβλία έχουν μέσα άμμο και κοχύλια, ενώ οι σελίδες είναι ζωγραφισμένες στο χρώμα της θάλασσας. Μαζεύω συχνά από την παραλία κάτω από τα Κούκλια πέτρες σε σχήμα κώνου, τις οποίες ονομάζω Αφροδιτούλες. Έτσι, μέσα στα βιβλία υπάρχουν και ορισμένες Αφροδιτούλες.
Η αναδρομική έκθεσή μου στην Πάφο με τίτλο Mythographies είναι μια ευκαιρία για αναστοχασμό πάνω στο έργο μου. Ανατρέχοντας στα έργα, άρχισα να βλέπω πράγματα που είχα ξεχάσει ή δεν είχα σκεφτεί προηγουμένως. Στην έκθεση αυτή το κοινό θα μπορεί να δει τα πρώτα μου έργα πάνω σε χαρτί που ήταν σαν βιβλία. Μετά δούλεψα πολύ πάνω σε ξύλο, με την τεχνοτροπία που δημιουργούσαν τις βυζαντινές εικόνες. Έπειτα συνέχισα με λαδομπογιά. Σε μια έκθεση που διοργάνωσε το Γκαίτε στην Πύλη Αμμοχώστου το 1997, παρουσίασα έργα μεγάλων διαστάσεων με θέμα την Αφροδίτη σε πέντε διαφορετικούς ναούς στην Κύπρο, τα οποία περιλαμβάνονται στην αναδρομική μου έκθεση. Η αγάπη μου για τη συγγραφή και τα βιβλία με οδήγησε στη δημιουργία των artist books, ένα μέσο που ξεκίνησα να χρησιμοποιώ από τα πρώτα μου έργα. Το βιβλιοπωλείο Mouflon μου ζητούσε συχνά να παίρνω μέρος στις εκθέσεις του με εικαστικά βιβλία.
Παρακολουθώ τη δουλειά των νέων καλλιτεχνών και είμαι πολύ εντυπωσιασμένη από το έργο τους. Όταν έφυγα απο την Κύπρο το 1974, οι καλλιτέχνες ήταν πολύ λίγοι. Μου αρέσει που σήμερα έχουμε τόσο πολλούς νέους εικαστικούς που πειραματίζονται, χρησιμοποιούν βίντεο, φωτογραφία και άλλα μέσα. Επίσης είναι σημαντικό το γεγονός ότι πολλοί καλλιτέχνες έχουν δημιουργήσει δικούς τους χώρους όπου παρουσιάζουν τα έργα τους.
INFO: Η έκθεση της Μαίρης Πλαντ «Mythographies» στον Πολυχώρο Πολιτισμού Παλιά Ηλεκτρική στην Πάφο, σε επιμέλεια Μαρίνας Χριστοδουλίδου και Μαρίνας Δημοσθένους, συνδιοργανώνεται από το υφυπουργείο Πολιτισμού, τον δήμο Πάφου και το Κέντρο Τεχνών Κίμωνος. Μέχρι 27/10.
Ελεύθερα, 2.10.2022.
